٢٢-٥-١ کلیات
تأسیسات مکانیکی ساختمان بر اساس ماهیت کاری آن در تأمین دایمی شرایط هوای داخل، همواره در حال کار است و این عملکرد مداوم سبب فرسودگی تدریجی دستگاه ها، رسوب گرفتن مخازن و لولهکشیها، کثیف شدن و گرفتگی فیلترها و در نهایت کاهش راندمان تأسیسات و عدم کارآیی مناسب میشود. علاوه بر این، شرایط غیر قابل پیشبینی کاری به علت عوامل خارجی نظیر کاهش ولتاژ برق تغذیه، افزایش ناگهانی فشار کار و عملکرد ابزارهای کنترل ایمنی نیز میتواند باعث کارکرد منقطع یا توقف کار تأسیسات مکانیکی شود. بنابر این بازرسی و مراقبت دایمی تأسیسات، انجام تعمیرات مقطعی و دوره ای از الزامات کارکرد مناسب، مداوم و پایدار تأسیسات میباشد. ایجاد شرایط پایدار و مطلوب هوای داخل ساختمانها و کنترل دما، رطوبت و پاکیزگی، کاهش هزینههای مصرف انرژی، افزایش عمر مفید کاری دستگاه ها و کاهش هزینههای ناشی از تعمیر و یا تعویض نابههنگام دستگاه ها و اجزای تأسیسات با نگهداری مناسب امکانپذیر خواهد بود.
٢٢-٥-٢ تأسیسات هوارسانی، تعویض و تخلیه هوا
٢٢-٥-٢-١ دهانههای ورود و خروج هوا
الف- کلیه دهانههای هوای دریافتی از بیرون و دهانههای تخلیه هوا باید سالانه دو بار بازرسی شوند.
ب- دهانههای ورود و خروج هوا باید تمیز شده و در صورت لزوم توریهای حفاظ آنها تعویض شوند. وجود رطوبت به سرعت سبب رشد هاگ و قارچهای موجود در هوا شده، علاوه بر گرفتگی دریچه، آلودگی را به ساختمان هدایت میکند از اینرو باید از عدم وجود منافذی که میتواند محل تجمع آب و مواد زائد شود اطمینان حاصل نمود.
پ- دمپرهای دستی و موتوری باید کنترل و تمیز شده و از صحت کار موتور و کنترلهای مربوطه اطمینان حاصل شود.
ت- چنانچه در دوره بهره برداری دهانههای جدیدی برای تخلیه هوا تعبیه شده باشد، باید از عدم ورود هوای آلوده و گازهای زیان آور و مضر برای سلامتی انسان، به فضای داخل ساختمان اطمینان حاصل شود.
٢٢-٥-٢-٢ صافیهای هوا
صافیهای هوای دریافتی از بیرون یا تخلیه هوا باید سالانه حداقل دو بار و در موارد حساس و محیطهای دارای هوای آلوده هر ماه بازرسی شوند. صافیهای پاره باید تعویض و صافیهای معیوب باید تعمیر یا تعویض شوند. افت فشار دو طرف صافی باید بر اساس مشخصات اعلام شده از طرف سازنده کنترل و در صورت رسیدن آن به میزان کثیفی، صافیهای قابل شستشو، با آب و محلول شوینده مناسب، شستشو و صافیهای یکبار مصرف با فیلتر نو و مطابق مشخصات فنی و راندمان مناسب، تعویض شوند.
٢٢-٥-٢-٣ پلنوم هوا وکویلهای سرمایی وگرمایی
الف- پلنوم هوا و کویلهای سرمایی و گرمایی باید سالانه حداقل دو بار بازرسی شوند.
ب- کویلها در صورت لزوم با آب و محلولهای شوینده شستشو شوند. از پاکیزگی کویلهای سرمایی که محل مناسبی برای رشد قارچها و میکروبها است باید اطمینان حاصل شده و در صورت لزوم ضدعفونی شود.
٢٢-٥-٢-٤ فن (هواکش)، یاتاقان و تسمه پروانه
الف- این تجهیزات باید سالانه حداقل دو بار بازرسی و در صورت نیاز تعمیر یا تعویض شوند.
ب- باید از عملکرد مناسب یاتاقان و بالانس بودن فن اطمینان حاصل شده و در صورت نیاز یاتاقانها روغنکاری شود.
پ- میزان کشیدگی تسمه باید کنترل و در حد مناسب تنظیم شود. کشیدگی بیش از حد لازم تسمه، سبب فرسودگی زودرس تسمه و وارد آمدن فشار بیشتر به موتور شده و شل بودن آن باعث کاهش هوادهی و اتلاف انرژی میشود.
ت- جهت چرخش صحیح فن، باید کنترل شود. هوادهی فن در جهت چرخش نادرست، کاهش مییابد.
٢٢-٥-٢-٥ کانال کشیها، دریچههای توزیع و برگشت هوا
الف- کانال کشیها، دریچههای توزیع و برگشت هوا باید سالانه یک بار بازرسی و عدم نشتی هوا از کانالها کنترل شود.
ب- حجم هوای طراحی هر یک از دریچهها باید کنترل و تنظیم شود.
پ- دمپرهای تنظیم هوا باید بازرسی و تنظیم شوند.
ت- اتصالات قابل انعطاف در کانالها و محل اتصال به دستگاه ها باید بازرسی و در صورت لزوم تعویض شوند.
ث- عایقکاری کانالها باید بازرسی و در صورت لزوم پوشش آنها تعمیر یا تعویض شود.
٢٢-٥-٢-٦ تعویض هوا و هودهای آشپزخانه
الف- هودهای آشپزخانهها باید سالم و قابل بهره برداری بوده و باید هواکش در صورت از کار افتادن تعمیر یا تعویض شود.
ب- هودهای آشپزخانههای تجاری باید ماهانه یک بار بازرسی، تمیز و شسته شده و ظرف جمعآوری روغن تخلیه شود.
پ- صافیها باید به صورت ماهانه شستشو و هر سال تعویض شوند.
ت- هواکش تخلیه هود آشپزخانه، دمپر و شبکه خروج هوای آن باید ماهانه بازرسی و در صورت لزوم تمیز شوند.
ث- سالم، تمیز و باز بودن دهانههای ورود هوا به آشپزخانه باید بازرسی و کنترل شود.
٢٢-٥-٢-٧ دمپرهای ضد آتش
الف- دمپرهای ضد آتش باید هرسال یک بار یا پس از آتشسوزی بازرسی شوند.
ب- فیوزهای سوخته باید تعویض و از استقرار درست دمپر و فیوزهایی که فعال نشده اند، مطمئن شده و دریچههای دسترسی به فیوز و دمپر به صورت کامل هوابند شوند.
پ- عملکرد موتور دمپرهای موتوری، باید بازرسی و موتور در صورت نیاز، تعمیر یا تعویض شود.
٢٢-٥-٣ موتورخانه و معاینه فنی آن
تجهیزات موتورخانه از مصرف کنندگان عمده انرژی در بخش ساختمان بوده و عدم عملکرد صحیح آنها میتواند سبب افزایش مقدار مصرف سوخت و انتشار گازهای آلاینده بیشتر شود. از اینرو بهمنظور صرفهجویی در مصرف انرژی و کاهش آلودگی محیط زیست، موتورخانه نیاز به بازرسی و کنترل ادواری و در صورت لزوم تعمیر یا تنظیم تجهیزات آن را دارد. معاینه فنی موتورخانهها باید هر سال یکبار با توجه به الزامات مباحث مقررات ملّی ساختمان و استاندارد ملّی ایران به شماره ١٦٠٠٠ توسط بازرس انجام شود. شرایط موتورخانه باید با الزامات فوق الذکر مطابقت نموده و در صورت هرگونه مغایرت، بازرس باید راهکار لازم را ارائه نماید و مالک (یا مالکین) یا نماینده قانونی او (یا آنها) موظف به انجام آن میباشد.
٢٢-٥-٣-١ دیگ آب گرم، دیگ بخار و تجهیزات مربوطه
علاوه بر بازبینیهای روزانه یا هفتگی متداول تأسیسات مکانیکی، دیگهای آبگرم، دیگهای بخار و تجهیزات مربوطه باید سالانه یک بار و به شرح ذیل بازرسی شوند:
الف- بازرسی مشعل، بازدید فن، دریچه و دمپرهای ورود هوا، تمیز کردن کامل مشعل، بازبینی افشانک سوخت، مدار جرقه الکتریکی و تمیزکاری و تعویض الکترودها در صورت لزوم.
ب- بازرسی کلیه کنترلها و نشانگرهای دما و فشار و تصحیح و تنظیم و نظافت و تعویض در صورت لزوم.
پ- باز کردن دربهای دسترسی در جلو و عقب دیگ، تمیز کردن محفظه احتراق و اجزای داخلی آن تا خروجی به دودکش، تعویض واشرهای سوخته و بستن هوابند دربهای دیگ.
ت- بازبینی دودکش، کلاهک خروج دود، اندازه گیری ترکیبات دود خروجی و مقایسه آن با مقادیر استاندارد و تنظیم مشعل برای تطابق ترکیبات دود خروجی با مقادیر استاندارد.
ث- باز کردن و بستن شیر قطع سریع تخلیه و شیر اطمینان و آزمایش آنها برای عملکرد مناسب و زیرآب زنی و رسوب زدایی بر اساس دستورالعملهای سازنده.
ج- بازرسی تابلوهای برق و کنترل، غبارگیری ترمینالها و اجزای تابلو و تعویض قطعات معیوب.
چ- کنترل پمپ تغذیه دیگهای بخار و انجام آزمایش آنالیز آب تغذیه در صورت لزوم.
ح- بازرسی شیشههای آبنما و شیرهای ورود و خروج آن و اطمینان از سلامت شیشه و شیرها، باز کردن و بستن و تمیزکاری آنها و تعویض در صورت نیاز.
خ- کنترل مخزن تغذیه مواد شیمیایی در مسیر آب تغذیه.
٢٢-٥-٣-٢ آبگرمکنها، مبدلها و مخازن تحت فشار
مخازن آبگرم، مبدلها و مخازن تحت فشار باید سالانه یک بار و به شرح زیر بازرسی شوند:
الف- رسوب زدایی مبدلها، باز کردن و بستن شیر تخلیه مخازن و تخلیه آب به میزان ١٥٠ میلیمتر برای تخلیه رسوبات و املاح ته نشین شده و اطمینان از عملکرد سریع شیر.
ب- بازرسی نشانگرهای دما و فشار و کنترل عملکرد آنها در محدوده مورد نیاز و تنظیم، تعمیر یا تعویض آنها در صورت لزوم.
پ- آزمایش شیرهای اطمینان دما و فشار و اطمینان از عملکرد مناسب آنها.
ت- بازرسی و آزمایش کلیه تجهیزات کنترلی و حصول اطمینان از عملکرد مناسب.
ث- بازرسی عایقکاری مخازن و پوشش آنها و تعمیر یا بازسازی در صورت نیاز.
٢٢-٥-٣-٣ منابع انبساط
منابع انبساط باید سالانه حداقل دو بار بازرسی شده و در صورت وجود هر گونه عیبی نسبت به رفع آن اقدام شود.
این بازرسیها برای منابع انبساط باز شامل موارد زیر میباشد:
الف- اطمینان از سالم بودن مخزن و عدم وجود پوسیدگی.
ب- کنترل شیر شناور، سطح آب و لولههای متصل به منابع.
ب- کنترل سالم بودن عایق مخزن و پوشش آن.
بازرسیها برای منابع انبساط بسته شامل موارد زیر میباشد:
الف- بازرسی کلیه لوازم کنترلی نصب شده و حصول اطمینان از عملکرد مناسب.
ب- کنترل بالشتک و مقدار فشار هوای داخل منبع انبساط.
پ- کنترل فشار آب داخل مخزن و تنظیم در صورت لزوم.
٢٢-٥-٤ دستگاه های گرم کننده و خنککننده ویژه
٢٢-٥-٤-١ بخاریهای خانگی، شومینه، آبگرمگن
این دستگاه ها باید سالانه یک بار به صورت کلی و در آغاز فصل سرما و به شرح زیر بازرسی شوند:
الف- بازبینی دودکش، کلاهک خروج دود و اطمینان از باز بودن کامل مسیر تخلیه دود و تمیز کردن آن در صورت لزوم.
ب- بازرسی کوره و نظافت آن در صورت لزوم.
پ- بازرسی کنترلهای ایمنی مانند انواع ترموستاتها، مراقبت از شعله و اکسیژن.
ت- بازرسی سیستم سوخترسانی شامل شیرهای قطع و وصل و لولهکشیها تا کوره وکنترل نشت گاز با مایع ظرفشویی یا آب و صابون و تنظیم رگولاتور و جرقه زن و شمعک در بخاریهای گازی و تعویض قطعات معیوب در صورت لزوم.
ث- کنترل تأمین هوای احتراق و اطمینان از عدم انسداد باز شوها و مسیرهای ورود هوا.
٢٢-٥-٤-٢ کوره های هوای گرم
این دستگاه ها باید سالانه یک بار به صورت کلی و در آغاز فصل سرما و بهشرح زیر بازرسی شوند:
الف- بازبینی دودکش، کلاهک خروج دود و اطمینان از باز بودن کامل مسیر تخلیه دود و تمیز کردن آن در صورت لزوم.
ب- بازرسی کوره و نظافت آن در صورت لزوم.
پ- بازرسی کنترلهای ایمنی نظیر انواع ترموستاتهای کنترل، کنترل مراقبت از شعله.
ت- بازرسی سیستم سوخترسانی شامل شیرهای قطع و وصل و لولهکشیها تا کوره و کنترل نشت گاز با مایع ظرفشویی یا آب و صابون و تنظیم رگولاتور و جرقه زن و شمعک در کورههای گازی و تعویض قطعات معیوب در صورت لزوم.
ث- کنترل تأمین هوای احتراق و اطمینان از عدم انسداد بازشوها و مجاری ورود هوا.
ج- بازرسی هواکش، کنترل تسمه و موتور، روغنکاری یاتاقانها بر اساس توصیه سازنده.
چ- بازرسی فیلتر هوا و نظافت و تعویض در صورت لزوم.
٢٢-٥-٤-٣ بخاری برقی و گرمکننده برقی سونا
این دستگاه ها باید سالانه یک بار و به شرح زیر بازرسی شوند:
الف- بازرسی کلیه قطعات مدار الکتریکی اعم از کلید و فیوز و ترموستات کنترل دما.
ب- بازرسی و اطمینان از حریم ایمنی اطراف دستگاه.
پ- نظافت کلی دستگاه.
٢٢-٥-٤-٤ کولرهای گازی
کولرهای گازی باید در مناطق آب و هوایی معتدل سالانه یکبار در شروع فصل گرما و در مناطق آب و هوایی گرم و مرطوب هر سه ماه یکبار بازرسی شده و در صورت نیاز تنظیم یا تعمیر شوند.
بازرسیها شامل موارد به شرح زیر است:
الف- بازرسی کلیه قسمتهای مدار تبرید اعم از کمپرسور، کندانسور، اواپراتور، لولههای ارتباطی، نظافت بخش بیرونی کندانسور و اواپراتور با هوای فشرده و شارژ گاز مبرد در صورت لزوم.
ب- بازرسی کلیه قطعات کنترلی و اجزای مدار الکتریکی.
پ- نظافت کلیه قطعات، بازدید فیلتر هوا و نظافت یا تعویض آن.
٢٢-٥-٤-٥ کولرهای آبی
این دستگاه ها باید سالانه حداقل سه بار بازرسی شده و در صورت لزوم قطعات معیوب، تعمیر یا تعویض شود. مرحله اول بازرسی در آغاز فصل گرما و هنگام راه اندازی، مرحله دوم در حین بهره برداری و مرحله سوم زمان استراحت و خاموشی دستگاه است و بازرسیها شامل موارد به شرح زیر میباشد:
الف- بازرسی صفحات پوشال و نظافت آنها و تعویض آنها دست کم هر دو سال یکبار.
ب- نظافت کامل کولر و شستشوی تشتک آن و رنگآمیزی بدنه در صورت نیاز.
پ- بازرسی لولهکشی تغذیه آب کولر، پمپ آب و نظافت لولههای توزیع آب روی پوشالها و تنظیم پخش یکسان آب.
ت- بازرسی کلیه متعلقات برقی و غبارگیری و تعویض در صورت لزوم.
ث- بازرسی هواده(فن) و نظافت و کنترل بالانس بودن آن، بازرسی یاتاقانها و روغنکاری آنها، بازرسی تسمه و الکتروموتور و تعمیر یا تعویض در صورت نیاز.
ج- بازرسی و اطمینان از دسترسی به هوای پاك و دوری از نقاط تخلیه هوای آلوده.
چ- بازدید در زمان بهره برداری و کنترل عملکرد مناسب کلیه قطعات آن.
ح- تخلیه کامل کولر در پایان هر دوره بهره برداری، نظافت و رنگ آمیزی بدنه در صورت لزوم.
٢٢-٥-٥ دودکشها
دودکش دستگاه های گرمایی باید دست کم سالانه یکبار بازدید و در صورت وجود اشکال نسبت به رفع آن اقدام شود. این بازرسی شامل موارد ذیل میباشد:
الف- بازرسی از بخش دهانه خروج دود دستگاه گرمایی تا کلاهک خروج دود به صورت عینی و کنترل باز بودن مجرای دودکش.
ب- کنترل ضخامت ورق، پوشش عایق و وجود پوسیدگی در دودکشهای فلزی.
پ- کنترل ضخامت پوشش نسوز در دودکشهای ساختمانی.
ت- کنترل شکافهای طولی.
ث- کنترل اتصالات و دریچههای بازدید.
ج- نظافت کلی دودکش در دوره بهره برداری.
چ- کنترل فواصل ایمنی اطراف دودکش و خروجی آن.
ح- اطمینان از یکپارچگی و عدم نشت و کنترل عدم اتصال دو یا چند دستگاه بدون رعایت ضوابط به یک دودکش.
خ- بازرسی عایقکاری و اصلاح آن در صورت لزوم.
٢٢-٥-٦ ذخیره سازی و لولهکشی سوخت مایع
بازرسی تأسیسات ذخیره و انتقال سوخت مایع باید دست کم سالی یک بار و قبل از شروع فصل سرما انجام شود. الزامات این بند برای سوختهایی نظیر گازوئیل و مازوت بوده و گاز مایع را در بر ندارد. برای تأسیسات ذخیره و انتقال گاز مایع باید دستورالعمل های ایمنی و نگهداری مربوطه رعایت شوند.
الف- تخلیه بخش انتهای مخزن، محل تهنشینی رسوبات و لجن تا ارتفاع ١٥٠ میلیمتر از کف و نظافت آن با رعایت دستورالعملهای ایمنی شرکت ملّی نفت ایران.
ب- بازرسی پوشش مخازن دفنی و روزمینی و انجام عایقکاری یا رنگآمیزی در صورت لزوم.
پ- ضخامت سنجی بدنه مخزن در شرایط آب و هوایی مرطوب و خاك خورنده و تعویض آن چنانچه کاهش ضخامت ورق تا حد کمتر از ٨٠% ضخامت اولیه پس از ده سال عمرکاری باشد.
ت- بازرسی کنترل کننده های سطح و حجم سوخت و تعمیر یا تعویض آنها در صورت لزوم.
ث- کنترل اتصالات، دریچههای بازدید، لولهکشیهای پرکن، تخلیه و هواکش و بازرسی حریم.
ج- باز کردن و بستن شیرها و اطمینان از عدم نشتی، و تعمیر یا تعویض در صورت لزوم.
چ- نظافت صافیهای سوخت و تمیز کردن یا تعویض آنها در صورت لزوم.
ح- کنترل بست و آویز لولهکشیها و تنظیم و انجام تعمیرات ضروری.
خ- کنترل پوشش رنگ لولهکشیها و رنگآمیزی در صورت لزوم.
د- بازرسی کلیه تجهیزات کنترل کننده و ایمنی و تعمیر، تنظیم یا تعویض در صورت لزوم.
٢٢-٥-٧ لولهکشی
بازرسی تأسیسات لولهکشی باید دست کم سالی یک بار و به شرح زیر انجام شود:
الف- بازرسی و کنترل کلیه لولهها، اتصالات و شیرها و تعمیر یا تعویض آنها در صورت لزوم.
ب- کنترل بستها، آویزهای ثابت، متحرك و لغزنده لولهکشیها و نقاط اتکای آنها و انجام تعمیرات یا تنظیم.
پ- کنترل پوشش لولهکشیها اعم از رنگ و عایق و اصلاح پوششهای معیوب و رنگآمیزی و عایقکاری در صورت لزوم.
٢٢-٥-٨ تأسیسات تبرید
بازرسی تأسیسات تبرید باید دست کم سالی یک بار و به شرح زیر انجام شود:
الف- بازرسی کلیه تجهیزات نظیر کمپرسورها، کندانسورها و سایر اجزای اختصاصی باید بر اساس دستورالعمل کارخانه سازنده و در صورت لزوم در فواصل زمانی کمتر صورت گیرد.
ب- بازرسی، کنترل و آزمایش کلیه شیرها، اتصالات و لولهکشیهای ارتباطی و تعمیر یا تعویض آنها در صورت لزوم.
پ- کنترل پوشش لولهکشیها اعم از رنگ و عایق و اصلاح پوششهای معیوب و رنگآمیزی و عایقکاری در صورت لزوم.
ت- نمونهگیری مبرد و انجام آزمایشات در صورت نیاز برای کنترل خلوص و ترکیب شیمیایی بر اساس دستورالعمل سازنده تجهیزات و رعایت دستورالعملهای ایمنی برای تخلیه یا بازیافت.
ث- کنترل دورهای میزان مبرد موجود در محیط کار و تنظیم گزارش برای مراجع ذیصلاح.
ج- بازرسی تأسیسات تهویه مکانیکی و یا طبیعی و اطمینان از عملکرد موثر آنها.
چ- بازرسی تأسیسات ایمنی و آتش نشانی موجود در حریم تأسیسات تبرید.
ح- بازرسی آشکارسازها و نشتیاب مبرد و تعمیر یا تعویض آنها در صورت لزوم.
٢٢-٥-٩ سایر تأسیسات و تجهیزات
با توجه به گستردگی دستگاه ها و تجهیزات مورد استفاده در بخش تأسیسات مکانیکی، سایر تجهیزاتی که در این فصل تأکید نشده است، باید حداقل سالانه یکبار مورد بازرسی واقع شوند مگر آنکه سازنده آن دستوالعمل خاصی را پیشنهاد کرده باشد.
٢٢-٥-١٠ دوره تناوب بازرسی
دوره تناوب بازرسی بخشهای مختلف این فصل باید حداکثر برابر با زمانهای مندرج در جدول شماره ٢٢-٥-١ در نظر گرفته شود.
شماره | موضوع | شماره بند | زمان دوره تناوب |
1 | تأسیسات هوارسانی، تعویض و تخلیه هوا | ٢٢-٥-٢ | ٢ سال یکبار |
2 | تعویض هوا و هودهای آشپزخانه | ٢٢-٥-٢-٦ | سالانه یکبار |
3 | دمپرهای ضد آتش | ٢٢-٥-٢-٧ | ماهانه یکبار |
4 | معاینه فنی موتورخانه | ٢٢-٥-٣ | سالانه یکبار |
5 | دیگ آب گرم، دیگ بخار و تجهیزات مربوطه | ٢٢-٥-٣-١ | سالانه یکبار |
6 | آبگرم کن، مبدل ها و مخزن تحت فشار | ٢٢-٥-٣-٢ | سالانه یکبار |
7 | منابع انبساط | ٢٢-٥-٣-٣ | سالانه یکبار |
8 | دستگاه های گرم کننده و خنک کننده ویژه | ٢٢-٥-٤ | سالانه یکبار |
9 | دودکشها | ٢٢-٥-٥ | سالانه یکبار |
10 | ذخیره سازی و لولهکشی سوخت مایع | ٢٢-٥-٦ | سالانه یکبار |
11 | لولهکشیها | ٢٢-٥-٧ | سالانه یکبار |
12 | تأسیسات تبرید | ٢٢-٥-٨ | سالانه یکبار |