9-4-10 کنترل کیفیت، تضمین کیفیت و الزامات اجرایی لرزهای
1-9-4-10 کلیات
الزامات این بخش که تحت عنوان الزامات اجرایی لرزهای ارائه میشود، باید علاوه بر الزامات عمومی ساخت، نصب و کنترل (الزامات عمومی بخشهای ۱۰-۴-۱ تا ۱۰-۴-۸)، در اجرای اعضا، اجزا و اتصالات سیستم باربر جانبی لرزهای ساختمان رعایت شود.
2-9-4-10 مدارک تضمین کیفیت (QA)
دستگاه تضمین کیفیت باید مدارک زیر را به نماینده کارفرما، مقام قانونی مسئول و کارفرما ارائه نماید:
الف) رویههای انجام بازرسی مستمر و کنترل عملیات دستگاه تضمین کیفیت شامل موارد زیر:
۱- رویه انتخاب و مدیریت نفرات بازرسی، شامل نحوه آموزش، کسب تجربه و آزمونهای موردنیاز به منظور تأیید صلاحیت نفرات بازرسی
۲- رویه بازرسی دستگاه تضمین کیفیت شامل بازرسی عمومی، کنترل مصالح و بازرسی چشمی جوش
ب) مدارک صلاحیت حرفهای مدیریت و نفرات دستگاه تضمین کیفیت که برای پروژه به کار گرفته میشوند.
پ) مدارک سوابق بازرسان و تکنسینهای آزمایشهای غیر مخرب (NDT) که در پروژه به کار گرفته میشوند.
ت) رویه اجرایی NDT و سوابق واسنجی تجهیزاتی که برای NDT مورداستفاده قرار میگیرد.
ث) رویه اجرایی و تجهیزات آزمایش بتن برای ساخت و ساز مختلط
3-9-4-10 نفرات بازرسی و آزمایشهای غیر مخرب
علاوه بر ضوابط ارائه شده در بندهای ۱۰-۴-۳-۶-۳ و ۱۰-۴-۳-۶-۵، بازرسی چشمی باید توسط بازرس ارشد صورت گیرد و همچنین اشخاصی مجاز به انجام آزمایشهای غیر مخرب هستند که در پایه 2 یا بالاتر آزمونهای غیر مخرب ارزیابی شده باشند.
4-9-4-10 وظایف بازرس
نحوه مستندسازی و وظایف بازرس در دستگاههای کنترل کیفیت (QC) و تضمین کیفیت (QA) برای اعضاء و اجزای سیستم باربر لرزهای باید مطابق جدولهای ۱۰-۴-۲۱ تا ۱۰-۴-۳۰ باشد. در این جدولها، علامتهای O، P و D به شرح زیر است:
الف) مشاهده (O)
بازرس مربوطه باید این موارد را مشاهده و بررسی نماید. این بررسی و مشاهده شامل تمامی موارد نشده و میتواند به صورت غیرمنظم ولی روزانه انجام شود. به هر حال تعداد بازرسیها رافع مسئولیت QA و QC نیست. در این حالت ادامه ساخت موکول به انجام بازرسی نیست.
ب) انجام (P)
این فعالیتها باید برای هر مورد انجام پذیرد و انجام مرحله بعدی منوط به صدور تأییدیه مرحله قبل است.
پ) مستندسازی (D)
بازرس باید گزارشهایی تهیه نماید که نشان دهد که کار براساس مستندات قرارداد انجام میشود. برای ساخت در کارخانه گزارش باید دربردارنده شماره قطعه بازرسی شده باشد. برای کار در کارگاه، گزارش باید شامل محور، طبقه و تراز ارتفاعی بازرسی شده باشد. کارهایی که مطابق قرارداد اجرا نشده یا مطابق قرارداد نبوده ولی به صورت رضایت بخشی تعمیر شده است، باید در گزارش بازرسی قید شوند.
5-9-4-10 بازرسی جوش و آزمایشهای غیر مخرب
بازرسی جوش و آزمایشهای غیر مخرب باید نیازمندیهای این بخش را فراهم نماید.
۱) بازرسی چشمی جوش:
بازرسی چشمی جوش باید توسط نفرات در دستگاه کنترل کیفیت (QC) و تضمین کیفیت (QA) انجام شود. حداقل وظایف این دو دستگاه در جداول ۱۰-۴-۲۱ تا ۱۰-۴-۲۳ ارائه شده است.
۲) آزمایشهای غیر مخرب اتصالات جوشی :
علاوه بر الزامات بخشهای قبل، آزمایشهای غیر مخرب جوش باید مطابق ضوابط این بخش انجام شود.
٢- الف) آزمایشهای غیر مخرب جوشهای شیاری با نفوذ کامل:
۱۰۰ درصد جوشهای شیاری با نفوذ کامل که ضخامت فلز پایه آن بیش از 8 میلی متر باشد، باید آزمایش پرتونگاری (RT) یا فراصوت (UT) شود. ضوابط پذیرش ناپیوستگیهای جوش، مطابق ضوابط مندرج در آیین نامه جوشکاری ساختمانی ایران (نشریه ۲۲۸) است. علاوه بر آن برای 25 درصد از جوشهای شیاری با نفوذ کامل اتصال تیر به ستون باید آزمایش ذرات مغناطیسی (MT) انجام شود. کاهش درصد آزمایشهای فراصوت و ذرات مغناطیسی بر اساس ضوابط بند ۱۰-۴-۴-۲ مجاز است.
۲-ب) آزمایشهای غیر مخرب فلز پایه برای پارگی ورقهای و لایهای شدن :
در اتصالات سپری (T شکل) و گوشه (L شکل) مطابق شکل ۱۰-۴-۲۲، در صورتی که ضخامت فلز پایه مساوی با بیش از 40 میلی متر و ضخامت قطعه متصل به آن با جوش شیاری با نفوذ کامل مساوی یا بیش از 20 میلی متر باشد، باید آزمایش فراصوت جهت تشخیص لایهای شدن فلز پایه، در پشت و مجاورت خط امتزاج جوش انجام شود. هرگونه ناپیوستگی به فاصله از سطح فولاد باید مطابق ضوابط مندرج در آیین نامه جوشکاری ساختمانی ایران (نشریه ۲۲۸) پذیرفته یا مردود گردد. t ضخامت فلز پایه است.
۲-پ) آزمایشهای غیر مخرب سوراخهای دسترسی و لبههای برش داده تیر در محل اتصال:
زمانی که ضخامت بال مقطع در مقاطع نوردشده و ضخامت جان مقطع در مقاطع ساخته شده از ورق مساوی 40 میلی متر یا بیشتر شود، لبههای برش داده شده تیرها و سوراخهای دسترسی در محل اتصال ایجادشده با برش حرارتی، باید تحت آزمایش ذرات مغناطیسی (MT) یا مواد نافذ (PT) قرار گیرند.
6-9-4-10 بازرسی پیجهای پرمقاومت
بازرسی پیچ باید توسط نفرات دو دستگاه کنترل کیفیت (QC) و تضمین کیفیت (QA) انجام شود. شرح حداقل فعالیتها در جدولهای ۱۰-۴-۲۴ تا ۱۰-۴-۲۶ ارائه شده است.
ردیف | شرح فعالیت | QC | QA | ||
مستند سازی | فعالیت | مستند سازی | فعالیت | ||
1 | تهیه گزارش رد یا تأیید اتصال پیچی | D | P | D | P |
7-9-4-10 بازرسیهای تکمیلی
این بازرسیها باید توسط دستگاه کنترل کیفی (QC) و تضمین کیفیت (QA) انجام شود. شرح فعالیتها در جدول ۱۰-۴-۲۷ ارائه شده است.
نواحی حفاظت شده باید بعد از تکمیل کارگروههای تأسیسات مکانیکی، الکتریکی، نصب دیوارهای داخلی و نما مجدداً بازرسی شوند.
8-9-4-10 بازرسی اعضای سازهای مختلط
بازرسی اعضای سازهای مختلط باید الزامات این بخش را فراهم نماید. بازرسیها باید توسط نفرات دستگاه کنترل کیفیت (QC) و تضمین کیفیت (QA) انجام شود.
بازرسی قسمت فولادی اعضای سازهای مختلط باید مطابق با الزامات مطرح شده در این بخش باشد و بازرسیهای مربوط به قسمت بتنی نیز باید با الزامات مبحث نهم مقررات ملی ساختمان مطابقت داده شود.
ردیف | شرح فعالیت | QC | QA | ||
مستند سازی | فعالیت | مستند سازی | فعالیت | ||
1 | بازرسی رسیدن به حداقل مقاومت فشاری در سنهای مشخص شده | D | – | D | – |
9-9-4-10 الزامات اجرایی جوشهای بحرانی لرزهای
علاوه بر الزامات بندهای ۱۰-۴-۴، الزامات اضافی اجرایی جوشهای بحرانی لرزهای به شرح زیر هستند.
1-9-9-4-10 الزامات مربوط به دستورالعملهای رویه جوشکاری (WPS)
الف) مشخصات سازنده الکترود و نام تجاری آن مشخص باشد.
ب) محدودیتهای حرارت ورودی برای جوشهای بحرانی لرزهای مطابق آیین نامههای معتبر[19] رعایت شود.
پ) روشهای مجاز جوشکاری شامل FCAW ,SAW ,SMAW و روش GMAW است.
ت) الكترود مورداستفاده در جوشهای بحرانی لرزهای باید از رده E70 ،E80 و E90 باشند. خواص مکانیکی الکترودهای مورداستفاده در این نوع جوشها باید مطابق جدول ۱۰-۴-۳۱ باشد.
ث) سطح هیدروژن الکترودهای جوشکاری و ترکیب پودر – الكترود باید حداقل H16 و مطابق الزامات آیین نامههای معتبر باشد.
ج) حداکثر دمای بین عبورهای الکترود از یک نقطه مساوی 300 درجه سلسیوس است که باید در فاصله 25 تا 75 میلی متری درز جوش اندازه گیری شود.
1-9-9-4-10 الزامات اجرایی و بازرسی
الف) تشخیص صلاحیت جوشکاران برای جوشهای بحرانی لرزهای که جهت جوشکاری بال پایین تیر به ستون از طریق سوراخ دسترسی انجام میشود باید مطابق آیین نامههای معتبر انجام پذیرد.
ب) کلیه جوشکاران باید دارای کدهای شناسایی باشند.
پ) جوشکاری تحت حفاظت گاز نباید در معرض باد با سرعت بیش از 5 کیلومتر بر ساعت انجام پذیرد.
ت) در جوشهای شیاری با نفوذ کامل در صورت عدم استفاده از پشت بند، باید ریشه جوش تا فلز سالم از پشت شیارزنی و با فلز جوش پر شود. بریدگیهای ناشی از جوشکاری باید اصلاح شوند.
ث) در صورت نیاز به جوشهای گوشه تقویتی در محل برداشتن پشت بند، حداقل بعد آن باید 8 میلی متر باشد. ساق مجاور بال تیر باید به نحوی باشد که پنجه جوش بر روی فلز پایه قرار گیرد. در صورتی که سطح جوش گوشه تقویتی و فلز پایه به وسیله سنگ زدن صاف شده باشد، نیازی به امتداد دادن جوش گوشه تا فلز پایه نیست ( شکل ۱۰-۴-۲۳).
ج) جهت جوشکاری پشت بند فولادی دائمی به ستون، حداقل بعد جوش گوشه باید 8 میلی متر باشد.
چ) پشت بند فولادی دائمی در درزهای بین بال تیر و بال ستون، نباید به بال تیر جوش یا خال جوش شود.
ح) ورقهای گوشوارهای (ناودانهای انتهای جوش) باید حداقل به اندازه 25 میلی متر یا ضخامت قطعه (هرکدام بزرگتر بود)، از لبه درز امتداد داشته باشند و نیازی نیست که بلندتر از 50 میلی متر باشند.
خ) در ناحيه حفاظت شده، خال جوشهای متصل کننده ورق گوشوارهای (ناودان انتهای جوش) باید داخل درز جوش اجرا شوند.
د) پس از برداشتن ورق گوشوارهای (ناودان انتهای جوش)، حداکثر ناهمواری سطح بال اعضای متصل شونده تا 13 میکرومتر قابل قبول است (شکل ۱۰-۴-۲۴).
ذ) قطعه کلگی انتهایی[20] مطابق شکل ۱۰-۴-۲۵ نباید به صورت مستقیم در انتهای درز جوش شیاری قرار گیرد؛ مگر اینکه پس از ورق گوشوارهای (ناودان جوش) نصب شده و در پایان جوشکاری به همراه ورق گوشوارهای برداشته شود.
ر) در جوشکاری جوش شیاری با نفوذ کامل اتصال بال پایین تیر به بال ستون با استفاده از سوراخ دسترسی جوش، باید موارد زیر رعایت گردد:
1) توقف جوشکاری درست در زیر جان تیر اتفاق نیفتد.
۲) قبل از شروع عبورهای بعدی، جوشکاری هر عبور باید در کل عرض بال تکمیل شده باشد.
۳) محل وقفههای جوشکاری هر عبور در مقایسه با وقفههای عبور قبل از آن باید در سمت مخالف نسبت به جان تیر باشد.
ز) الزامات عنوان شده در جدول ۱۰-۴-۳۲ در خصوص برداشتن ورق گوشوارهای (ناودان انتهای جوش) و پشت بند باید رعایت گردد.
ژ) ایجاد ملحقات جوشی از جمله جوش گل میخها و بستهای نگهدارنده و سایر موارد در ناحیه حفاظت شده ممنوع است.
س) بریدگیها و زخمها در ناحیه حفاظت شده باید با شیب 1 به 5 در امتداد موازی محور عضو و 1 به 2.5 در امتداد عمود بر آن سنگ زنی و اصلاح شود.
ش) پیش گرمایش برای تمام خال جوشکاریها باید مطابق دستورالعمل جوشکاری (WPS) باشد.
ص) در ناحیه حفاظت شده هیچ گونه خال جوش خارج از درز جوش مجاز نیست و خال جوشهای اشتباه باید با سنگ زنی برداشته شوند.
ض) اگر محل برداشته شدن ورق گوشوارهای (ناودان انتهای جوش) با جوشکاری اضافی اصلاح شده باشد، سلامت ناحيه اصلاح شده و مجاورت آن باید با آزمایش MT کنترل شود.
ط) جوشکاری خارج ناحية K در محل اتصال ورق پیوستگی به جان ستون باید مطابق شکلهای 10-4-24-الف وب انجام پذیرد و پس از 48 ساعت از اتمام جوشکاری تا محدوده 75 میلی متری، آزمایش MT شود.
ظ) برای جزئیات اتصال ورق مضاعف جان به مقاطع نورد شده باید از شکل ۱۰-۴-۲۷ و جدول 10-4-33 در دستور العمل جوشکاری استفاده شود.
F = وضعیت تخت
SMAW = جوش دستی با الکترود روکش دار
SAW = جوش زیر پودری
GMAW = جوش تحت حفاظت گاز
FCAW = جوش تحت حفاظت گاز با الکترود تو پودری
[19] به طور مثال آیین نامه AWS D1.8/D1.8M
[20] End Dam