کدکاو : 22-9 مدارک طرح، الزامات ساخت و نظارت

1-22-9 گستره

1-1-22-9 ضوابط این فصل شامل مواردی هستند که مهندس طراح باید، در حد کاربرد، در مدارک طرح ارائه دهد. این موارد عبارتند از:

الف– اطلاعات طراحی که مبنای محاسبات سازه بوده و مهندس طراح باید همراه با نقشه ها و مشخصات فنی ارائه دهد.

ب– الزامات فنی اجرایی که در ساخت سازه باید مورد توجه پیمانکار قرار گیرند و تا حد کاربرد به اجرا گذاشته شود. این الزامات “الزامات اجرائی ” نامیده می شوند.

پ– جزئیات نظارت بر ساخت

2-22-9 مبانی طراحی

1-2-22-9 اطلاعات طراحی

الف– نام و سال انتشار آیین نامه ها، مقررات ملی و دیگر مدارک تکمیلی استفاده شده در طراحی؛

ب – بارهای در نظر گرفته شده در طراحی؛

پ – آن بخش از کارهای طراحی که به عهده ی پیمان کار واگذار شده، به همراه مبانی طراحی آن ها.

3-22-9 اطلاعات طراحی اعضای سازه

الف – ابعاد عضوها، موقعیت آنها و رواداری های مربوطه؛

ب– مشخصات مصالح مصرفی در ساخت آنها.

4-22-9 الزامات اجرایی مصالح و مخلوط بتن

1-4-22-9 سیمان

1-1-4-22-9 سیمان های مصرفی در بتن باید با توجه به مقاومت مورد نظر، شرایط محیطی و ابعاد سازه انتخاب شوند. سیمان های تولیدی در کشور به دو روش گروه بندی شده و در استانداردها آورده شده اند. در روش اول، که قدمت طولانی تری دارد. به نگرش آیین نامه های آمریکا، و در روش دوم به نگرش آیین نامه های اروپا توجه شده است. در گروه بندی روش دوم، الزامات مربوط به دوام بتن با دقت بیشتری رعایت گردیده اند. در این مبحث استفاده از گروه بندی در هر دو روش، به شرط رعایت استانداردهای آنها، مجاز می بانند.

2-1-4-22-9 جزئیات گروه بندی سیمانها در دو روش فوق در جدولهای ۹-۲۲-۱ و ۹-۲۲-۲ ارائه شده اند.

جدول ۹-۲۲-۱ گروه بندی سیمانها در روش اول
نام سیمان	نوع سیمان	مشخصات کاربرد	شماره ی استاندارد ملی
پرتلند	یک	معمولی برای کارهای عمومی، این سیمان در رده های مقاومتی 32.5، 42.5 و 52.5 مگاپاسکال تولید می شود.	389
	دو	اصلاح شده؛ با گرما زایی متوسط و مقاومت متوسط در مقابل سولفات ها
	سه	با آهنگ سریع رشد مقاومت و گرما زایی بیشتر
	چهار	با آهنگ کند رشد مقاومت و گرما زایی بسیار کم
	پنج	با مقاومت زیاد در مقابل سولفاتها
پرتلند آمیخته	پوزولانی	برای مشخصات کاربرد به مبحث پنجم مقررات ملی مراجعه شود.	3432
	سرباره ای		3517
	آهگی		4220
	سفید		2931
	زئولیتی		16481
	مرکب		11571-1

جدول ۹-۲۲-۲ گروه بندی سیمانها در روش دوم
نام سیمان	نوع سیمان	مشخصات کاربرد	شماره ی استاندارد ملی
پرتلند	CEM I	این سیمان در رده های مقاومتی سیمان نوع ۱ در جدول ۹-۲۲-۱، و با آهنگ رشد مقاومت کم، عادی و سریع تولید میشود.	17518-1
پرتلند آمیخته	CEM II	مانند گروه CEM I و دارای مواد جایگزین مانند پوزولان ها و سرباره
سرباره ای	CEM III	با جایگزینی به میزان ۳۶ تا ۹۵ درصد
پوزولانی	CEM IV	با جایگزینی بیش از ۴۵ درصد
مرکب	CEM V	با جایگزینی بین ۲۰ تا ۶۵ درصد از ترکیب مواد جایگزین

[۱] این سیمان ها از نظر مقدار ترکیب C₃A در گروه های II تا V، با توجه به مقاومت مورد نیاز و میزان مقابله با سولفاتها و كلريدها، بین صفر تا ۱۰ درصد محدودیت دارند.

3-1-4-22-9 استفاده از مواد چسباننده ی جایگزین سیمان شامل انواع زیر در بتن مجاز است.

الف– پوزولان های طبیعی استاندارد ملی ۳۴۳۳،

ب– دوده ی سیلیسی (میکرو سیلیس)؛ استاندارد ملی ۱۳۲۷۸.

پ– خاکستر بادی؛ ASTM C618 ،

ت– متاکائولین؛ ASTM C618 ،

ث – سرباره؛ استاندارد ملی ۲۱۳۱۹.

4-1-4-22-9 در محاسبه ی نسبت آب به سیمان (w/c) در مخلوط بتن، وزن سیمانها و مواد جایگزین آنها باید به حساب آورده شود.

2-4-22-9 سنگ دانه

1-2-4-22-9 سنگ دانه های مورد استفاده در بتن، شامل سنگ دانه های معمولی و سنگ دانه های سبک یا سبک دانه ها باید به گونه ای باشند که نیازهای طرح به لحاظ مقاومت، دوام در شرایط محیطی مهاجم کارایی و روانی مناسب در ساخت، تامین شوند.

2-2-4-22-9 انتخاب سنگ دانه ها باید با منظور نمودن ضوابط استاندارد ملی ۳۰۲ برای سنگ دانه های معمولی، و استاندارد ملی ۴۹۸۵ برای سنگ دانه های سبک، صورت گیرد.

3-2-4-22-9 مشخصات مورد توجه در سنگ دانه های درشت و ریز عبارتند از:

الف- درشت دانه ها: دانه بندی، مواد زیان آور، سلامت (در صورت لزوم)، مقاومت سایشی، دانه های پولکی و کشیده، و واکنش زایی با قلیایی ها (در صورت لزوم)

ب- ریزدانه ها: دانه بندی، مواد زیان آور، ناخالصی های آلی، سلامت (در صورت لزوم)، و واکنش زایی با قلیایی ها (در صورت لزوم).

4-2-4-22-9 سنگ دانه های بازیافتی (حاصل از خرد کردن قطعات بتنی بدون فولاد) و باز فرآوری شده را میتوان در بتنهای سازه ای مصرف نمود؛ مشروط بر آن که ضوابط آیین نامه ی بتن ایران، آبا، رعایت شوند.

3-4-22-9 آب مصرفی بتن

1-3-4-22-9 آب مصرفی در بتن و عمل آوری آن باید عاری از هر گونه مواد یا محلول هایی باشد که عملکرد مطلوب بتن را در کوتاه مدت و در دراز مدت، دچار اختلال نمایند. ضوابط مربوط به محدودیتهای آب مصرفی و آزمایشهای مربوط به آنها در استاندارد ملی ۱۴۷۴۸ ارایه شده و همراه با الزامات تعیین شده در این بخش، باید رعایت شوند.

2-3-4-22-9 الزامات ارائه شده برای آب، شامل آب به کار رفته در ساخت بتن، یخ مورد مصرف برای سرد کردن بتن یا اجزای آن، آب آزاد موجود در سنگ دانه ها، آب مورد مصرف در کامیون حمل بتن و آب به کار رفته در ساخت مواد افزودنی شیمیایی یا دوغاب سازی مواد افزودنی معدنی می باشند.

3-3-4-22-9 در مواردی که از آب آشامیدنی برای ساخت و عمل آوری بتن استفاده می شود، اگر آب مزه یا بوی مشخصی نداشته، تمیز و صاف بوده و همچنین شواهدی از تاثیر منفی آن بر مشخصات بتن یافت نشوند، نیازی به انجام آزمایش های کنترل کیفیت آن نیست.

4-3-4-22-9 استفاده از آب بازیافت شده ی کارخانه های تولید بتن، به تنهایی و یا در ترکیب با آب آشامیدنی یا آب چاه، در تولید بتن به شرطی مجاز است که دارای شرایط بند ۹-۲۲-۴-۳-۱ باشند.

5-3-4-22-9 میزان pH آب در همه ی موارد باید بین 5/0 تا 8/5 باشد.

9-22-4- 3-6 مواد زیان آور موجود در آب نباید از مقادیر داده شده در جدول ۹-۲۲-۳ تجاوز کنند.

جدول ۹-۲۲-۳ حداکثر مواد شیمیایی مجاز در آب
مواد شیمیایی	مقدار مجاز
مقدار مجاز یون کلرید در بتن آرمه در شرایط مرطوب یا با قطعات جاگذاری شده، ppm	1000
سولفات بر حسب SO4، ppm	3000
میزان قلیاییت معادل Na₂O+0.658K₂O ، ppm	600

7-3-4-22-9 در مواردی که آب مصرفی در بتن به لحاظ دارا بودن مواد مضر موثر بر گیرش، سخت شدن، مقاومت، آهنگ رشد مقاومت، تغییر حجم، خوردگی میلگردها و کارایی بتن مشکوک باشد، می توان با ساخت نمونه ی ملات و خمیر سیمان شاهد با آب مقطر یا آب آشامیدنی و مقایسه ی آن با ملات یا خمیر سیمان حاوی آب مشکوک مورد نظر، موارد (الف) تا (پ) زیر را کنترل نمود:

الف – مقاومت ۷ روزه ی نمونه ی حاوی آب غیر آشامیدنی یا غیر استاندارد باید حداقل ۹۰ درصد مقاومت فشاری ملات شاهد باشد.

ب– زمان گیرش خمیر سیمان حاوی آب مشکوک نباید زودتر از 1/0 و دیرتر از 1/5 ساعت نسبت به مخلوط شاهد باشد.

پ– میزان انبساط به دست آمده از آزمایش سلامت سیمان در آزمون ساخته شده با آب مشکوک، از حد مجاز انبساط یا انقباض استاندارد سیمان مصرفی بیشتر نباشد.

4-4-22-9 مواد افزودنی

1-4-4-22-9 مواد افزودنی که برای تعدیل مشخصات بتن در موارد خاص به کار برده می شوند، باید عملکرد مطلوبشان، با انجام آزمون های خاص، تایید شود. مشخصات افزودنی ها در استاندارد ملی ۱-۲۹۳۰ و ۲-۲۹۳۰ آورده شده و باید رعایت گردند.

2-4-4-22-9 مشخصات مورد توجه در هر افزودنی و آزمون هایی که در صورت لزوم، باید بر روی آنها انجام شود، در جدول ۹-۲۲-۴ ارائه شده اند.

جدول ۹-۲۲-۴ مشخصات و آزمونهای لازم در افزودنی ها
نوع	مواردی که باید کنترل شوند
کلیه ی مواد افزودنی	یکنواختی، رنگ، ترکیبات موثر، pH، چگالی نسبی، مقدار مواد خشک (فقط برای افزودنی مایع)، تاثیر بر گیرش، كل کلرین (کلر)، کلرید محلول در آب، قلیایی معادل، رفتار از نظر خوردگی فولاد.
کندگیر کننده	زمان گیرش اولیه، مقاومت فشاری، مقدار هوای بتن تازه.
تند گیرکننده	زمان گیرش اولیه، مقاومت فشاری، مقدار هوای بتن تازه.
زود سخت کننده	مقاومت فشاری، مقداری هوای بتن تازه
حباب ساز	مقدار هوای بتن تازه، مشخصات حباب های هوا در بتن سخت حباب ساز شده، مقاومت فشاری.
نگه دارنده ی آب	آب انداختگی، مقاومت فشاری، مقدار هوای بتن تازه.
کاهنده ی جذب آب	جذب مویینه، مقاومت فشاری، مقدار هوای بتن تازه.
کاهنده ی آب/ روان کننده (با هدف کاهندگی آب)	میزان کاهش آب، مقاومت فشاری، مقدار هوای بتن.
فوق کاهنده آب / فوق روان کننده (با هدف کاهندگی آب)	میزان کاهش آب، مقاومت فشاری، مقدار هوای بتن
فوق کاهنده ی آب / فوق روان کننده (با هدف افزایش روانی)	افزایش روانی، حفظ و تداوم روانی، مقاومت فشاری، مقدار هوای بتن تازه.
کندگیر کننده، کاهنده ی آب / روان کننده	مقاومت فشاری، زمان گیرش، میزان کاهش آب، مقدار هوای بتن تازه.
تندگیر کننده، کاهنده ی آب / روان کننده	مقاومت فشاری، زمان گیرش اولیه، میزان کاهش آب، مقدار هوای بتن تازه.
کندگیر کننده ، فوق کاهنده ی آب / فوق روان کننده (با هدف کاهش آب و هوای بتن تازه. کندگیری)	مقاومت فشاری، زمان گیرش اولیه، میزان کاهش آب، مقدار هوای بتن تازه.
کندگیر کننده، فوق کاهنده ی آب/ فوق روان کننده ی (با هدف افزایش روانی و کندگیری)	حفظ و تداوم روانی، مقاومت فشاری، مقدار هوای بتن تازه.

5-4-22-9 الیاف فولادی

1-5-4-22-9 الیاف فولادی در بتن برای تامین مقاومت کششی آن، در جهت مقابله با ترک خوردگی های ناشی از بارها و عوامل محیطی به کار برده می شوند. این الیاف باید آجدار باشند و الزامات بندهای الف و ب زیر را بر آورده نمایند:

الف – ضوابط استاندارد ملی ۱۷۶۹۷،

ب– نسبت طول به قطر آنها بین ۵۰ تا ۱۰۰ باشد. لازم به ذکر است که الیاف تولیدی اکثرا دارای مقطع دایره ای به قطر 0/4 تا 1/3 میلی متر و طول ۲۵ تا ۶۳ میلی متر هستند.

6-4-22-9 مخلوط بتن

1-6-4-22-9 اطلاعات طراحی

الف– برای هر مخلوط بتن الزامات بندهای ۱ تا ۸ زیر، با توجه به شرایط محیطی و ضوابط طراحی، باید منظور شوند.

1- حداقل مقاومت فشاری مشخصه ی بتن، f’_c.

۲- سن آزمایش مقاومت بتن، f’_c ، چنان چه متفاوت از ۲۸ روز باشد.

٣- حداکثر نسبت آب به سیمان لازم برای دوام در بدترین شرایط محیطی بر اساس پیوست ۹-پ1.

۴- اندازه ی اسمی بزرگترین سنگ دانه نباید از حداقل موارد زیر بزرگتر باشد:

یک پنجم کوچکترین بعد داخلی قالب،
یک سوم ضخامت دال،
سه چهارم حداقل فاصله ی آزاد میان آرماتورهای تکی یا گروهی،
سه چهارم حداقل ضخامت پوشش بتنی روی آرماتورها.

۵- الزامات مربوط به دوام بتن که باید در طرح رعایت شوند، با توجه به رده بندی شرایط محیطی در جدول ۹ -پ ۱-۱ و محدودیت های مربوط به هر یک از آنها در پیوست 9-پ1.

۶- چگالی متعادل در بتن سبک دانه (تخمینی از چگالی بتن پس از خشک شدن).

۷- ارائه ی نسبت های حجمی سبک دانه ها در مخلوط های بتن سبک به منظور تعیین مقدار λ، اگر در طراحی استفاده شده اند.

۸- الزامات مربوط به بتن با الیاف فولادی، چنان چه مطابق بند ۹-۲۲-۴-۵ برای مقاومت کششی مصرف شده باشند.

ب– الزامات مربوط به مقاومت آتشپادی سازه.

پ– مقاومت فشاری مورد نیاز بتن در مراحل تعیین شده در فرآیند ساخت، برای هر بخش از سازه مطابق آن چه مهندس طراح منظور نموده است.

2-6-4-22-9 الزامات اجرایی

الف – مقاومت فشاری مورد نیاز در مراحل مختلف ساخت برای هر بخش از سازه که توسط مهندس طراح سازه مشخص نشده باشد، باید برای تایید و بازنگری ارائه شود.

ب– محدودیت های مربوط به دوام بتن برای شرایطی که در بند ۹-۲۲-۴-۶-۱-الف(۵) تعیین شده اند، باید تامین شوند.

پ– برای بتن هایی که در معرض سولفات قرار می گیرند، گزینه های دیگری از ترکیب مواد، به جز آن چه در بند ۹-۲۲-۴-۶-۱ الف (۵) آورده شده نیز مجاز خواهند بود؛ مشروط بر آن که آزمایشهای مقاومت در برابر سولفات، ضوابط بند ۹-پ۱-۴ را برآورده نمایند.

ت– مقدار الیاف فولادی مصرف شده در بتن، موضوع بند ۹-۲۲-۴-۵ نباید از ۶۰ کیلو گرم در متر مکعب کمتر باشد.

ث– الزامات بندهای (۱) و (۲) زیر باید در طرح مخلوط بتن هایی که در زمان بهره برداری در معرض رطوبت قرار می گیرند، رعایت شوند.

١- سنگ دانه ها فاقد واکنش قلیایی- سیلیسی بوده، و یا تمهیدات لازم برای مقابله با این واکنش پیش بینی شده باشند.

۲- سنگ دانه ها فاقد واکنش قلیایی-کربناتی بوده یا تمهیدات لازم برای مقابله با این واکنش پیش بینی شده باشند.

7-4-22-9 طرح مخلوط بتن

1-7-4-22-9 الزامات اجرایی

الف – طرح مخلوط بتن باید چنان تعیین شود که بتن شرایط (۱) تا (۳) زیر را برآورده نماید.

1- جای دهی بدون جدا شدگی در داخل قالب و زوایای آن و اطراف میلگردها،

۲- شرایط محیطی مشخص شده در زبر بندهای (الف) و (ب) در بند ۹-۲۲-۴-۶-۱،

٣- انطباق بر رده ی مورد نظر، به کمک آزمایش مقاومت نمونه های عمل آوری شده استاندارد

ب– طرح مخلوط بتن باید مطابق روش طرح مخلوط ملی یا روش دیگری که توسط آزمایشگاه دارای صلاحیت ارائه شده باشد، انجام گردد. استفاده از هر روش در صورت برآورده نمودن خواسته های مندرج در مشخصات فنی پروژه، و رعایت رابطه ی حجم مطلق قابل قبول میباشد. از نتایج آزمایش مقاومت که برای مستند سازی طرح مخلوط به کار می روند، نباید بیش از دو سال گذشته باشد.

پ– مصالح بتن که برای طرح مخلوط به کار برده می شوند، باید از همان موادی باشند که در پروژه ی مورد نظر به کار برده خواهند شد.

ت– در مواردی که در بخشهای مختلف سازه، از انواع و رده های مختلف بتن استفاده میشود، برای هر یک از آنها باید طرح مخلوط جداگانه مطابق الزامات اجرایی این بند باشد.

8-4-22-9 مستند سازی مشخصات مخلوط بتن

1-8-4-22-9 الزامات اجرایی

الف – مستند سازی مشخصات مخلوط بتن قبل از استفاده از بتن و یا قبل از هر گونه تغییر در آن باید به تایید مهندس ناظر برسد. این مستندات باید در بر دارنده ی شواهد کافی در مورد انطباق آنها با الزامات طرح و نیز مبتنی بر نتایج آزمایش های کارگاهی یا آزمایشگاهی باشند. شرایط آزمایشهای کارگاهی باید نظیر شرایط مورد انتظار در پروژه باشند.

ب- در مواردی که داده های آزمایشی کارگاهی یا آزمایشگاهی موجود نبوده و f’_c کوچکتر از ۲۵ مگاپاسکال باشد، طرح مخلوط بتن می تواند بر اساس اطلاعات یا تجارب دیگری که مورد تایید مهندس ناظر باشند، انجام شود. در مواردی که f’_c مساوی یا بزرگتر از ۲۵ مگاپاسکال است، داده های آزمایشی برای مستند سازی طرح مخلوط الزامی هستند.

پ– در مواردی که حین عملیات ساخت، نتایجی به دست آورده شوند که به صورت مستمر بیش از معیار پذیرش آزمایش نمونه های استاندارد باشند، تغییر مخلوط بتن برای کاهش مقاومت متوسط آن به تشخیص و تایید مهندس ناظر مجاز خواهد بود؛ مشروط بر آن که محدودیت نسبت آب به سیمان رعایت شود. بدین منظور لازم است شواهد قابل قبول مبتنی بر انطباق مخلوط تغییر یافته با الزامات مدارک ساخت به مهندس ناظر ارائه شوند.

5-22-9 تولید، بتن ریزی و عمل آوری بتن

1-5-22-9 تولید بتن

1-1-5-22-9 الزامات اجرایی

الف – مصالح سیمانی و سنگ دانه ها باید به منظور جلوگیری از فاسد شدن یا آلودگی به طور مناسب انبار شوند.

ب– مصالح آلوده یا فاسد شده نباید در بتن مصرف شوند.

پ– در مواردی که بتن در کارگاه تولید می شود، تجهیزات اختلاط و حمل بتن؛ و در مواردی که از بتن آماده استفاده میشود، الزامات مربوط به حمل باید مطابق ضوابط آیین نامه بتن ایران (آبا) باشند.

2-5-22-9 بتن ریزی

1-2-5-22-9 الزامات اجرایی

الف – فضای داخل قالب باید قبل از بتن ریزی از هر گونه مواد اضافی و یخ پاک شود.

ب– آب آزاد باید قبل از بتن ریزی از فضای داخل قالب جمع آوری و خارج شود.

پ– مصالح بنایی که در تماس با بتن قرار می گیرند، قبل از بتن ریزی باید با آب اشباع شوند.

ت– تجهیزاتی که برای حمل بتن به محل نهایی بتن ریزی به کار می روند، باید الزامات حمل و ریختن بتن را برآورده نمایند.

ث – استفاده از لوله های آلومینیومی یا آلیاژ آن در پمپ کردن بتن مجاز نیست.

ج– در فرآیند بتن ریزی باید موارد (1) تا (۵) زیر رعایت شوند:

1- با سرعتی انجام شود که مقدار مناسبی از بتن در محل ریختن فراهم باشد.

۲- با سرعتی انجام شود که بتن در تمام مدت بتن ریزی از کارآیی لازم برای تراکم با تجهیزات مورد نظر برخوردار باشد.

٣- از جدا شدن اجزای بتن یا اتلاف آن جلوگیری شود.

۴- وقفه هایی وجود نداشته باشند که سبب از دست رفتن کارآیی بتن و ایجاد درز سرد در مراحل متوالی جای دادن بتن گردند.

۵- بتن تا حد امکان در نزدیک ترین موقعیت نسبت به محل نهایی مورد نظر ریخته شود، تا از جداشدگی سنگ دانه ها بر اثر جا به جایی مجدد یا روان شدن آنها جلوگیری شود.

چ– بتنی که به مواد مضر آغشته شده، یا کارآیی اولیه را به حدی از دست داده که با روشهای مورد نظر قابل تراکم نیست، نباید مصرف شود.

ح– روان کردن مجدد بتن با استفاده از افزودنی های روان کننده در محدوده ی تعیین شده در آیین نامه ی بتن ایران (آبا)، قبل از خروج از مخلوط کن مجاز است؛ مگر آن که توسط مهندس ناظر منع شده باشد.

خ– بتن ریزی باید از آغاز تا پایان به صورت تقریبا پیوسته، تا تکمیل هر قسمت در محدوده ی مرزها یا درزهای از پیش تعیین شده، ادامه یابد.

د– تراکم بتن باید با وسایل و روش های مناسب انجام شود؛ به طوری که کاملا اطراف آرماتورها، اقلام جای گذاری شده در بتن و گوشه های قالب را پر نماید.

ذ– سطح بالایی بتن ریخته شده در قالبهای قائم باید تا حد امکان افقی و تراز باشد.

ر– پرداخت سطح نهایی بتن باید مطابق آیین نامه ی بتن ایران (آبا) انجام شود.

3-5-22-9 عمل آوری بتن

1-3-5-22-9 اطلاعات طراحی

در مواردی که آزمایش های تکمیلی بر روی نمونه های عمل آمده ی کارگاهی به منظور تایید کفایت عمل آوری بتن لازم باشند، روش انجام آنها باید مشخص شود.

2-3-5-22-9 الزامات اجرایی

الف– مدت عمل آوری بتن بسته به شرایط محیطی حاکم پس از دوره ی عمل آوری، دمای محیط، روند کسب مقاومت بتن و همچنین دوام بتن است. در این رابطه ضوابط بندهای (ب) تا (ج) زیر باید رعایت شوند.

ب– بتن با روند کسب مقاومت متوسط، در دمای حداقل ۱۰ درجه و محیط مرطوب، باید به مدت معمولا ۷ روز پس از بتن ریزی نگه داری شود؛ مگر در مواردی که از روش عمل آوری سریع استفاده شده باشد.

پ– بتن با روند کسب مقاومت سریع، باید در دمای حداقل ۱۰ درجه و در محیط مرطوب به مدت معمولا ۳ روز پس از بتن ریزی نگه داری شود؛ مگر در مواردی که از روش عمل آوری سریع استفاده شده باشد.

ت– بتن با روند کسب مقاومت کند، باید در دمای حداقل ۱۰ درجه و در محیط مرطوب به مدت معمولا ۱۴ روز پس از بتن ریزی نگه داری شود؛ مگر در مواردی که از روش عمل آوری سریع استفاده شده باشد.

ث – در مواردی که دوام بتن از اهمیت برخوردار باشد، مدت عمل آوری بتن باید حداقل تا رسیدن به ۷۰ درصد مقاومت مشخصه ادامه یابد.

ج– روش عمل آوری سریع، به منظور کسب سريع مقاومت و کاهش زمان عمل آوری، با بخار در فشار معمولی، گرما و رطوبت و دیگر روش های قابل قبول از نظر مهندس ناظر، می تواند به کار گرفته شود. در صورت استفاده از روش عمل آوری سریع، بندهای (۱) و (۲) زیر باید رعایت شوند.

١- مقاومت فشاری در مرحله ی بارگذاری مورد نظر باید حداقل به میزان مقاومت فشاری تعیین شده باشد.

۲- روش عمل آوری سریع نباید بر دوام بتن تاثیر نامطلوب بگذارد.

چ – در مواردی که مقام قانونی مسئول یا مهندس ناظر لازم بداند، قبل از عملیات اجرایی، نتایج آزمایش نمونه های استوانه ای کارگاهی که مطابق بندهای (۱) و (۲) زیر ساخته و عمل آوری شده باشند، علاوه بر نتایج آزمایش مقاومت نمونه ی عمل آمده به صورت استاندارد، باید ارائه گردند.

1- حداقل دو آزمونه ی استوانه ای ۱۵۰× ۳۰۰ میلی متر یا سه آزمونه ی استوانه ی ۱۰۰× ۲۰۰ میلی متر عمل آوری شده در کارگاه

۲- آزمونه های کارگاهی باید مطابق دستور العمل آئین نامه بتن ایران (آبا) عمل آوری شده و در سن مقاومت مشخصه آزمایش شوند.

ح– روشهای نگه داری و عمل آوری بتن هنگامی مناسب تلقی می شوند که شرایط بندهای (۱) با (۲) زیر تامین شده باشند

1- میانگین مقاومت استوانه های عمل آمده در کارگاه، در سن مشخص شده برای تعیین f’_c، باید حداقل ۸۵ درصد میانگین مقاومت استوانه های عمل آوری در شرایط استاندارد باشد.

۲- میانگین مقاومت استوانه های عمل آوری شده ی در کارگاه در سن مورد نظر، 3.5 مگاپاسکال بیش از f’_c باشد.

4-5-22-9 بتن ریزی در هوای سرد

1-4-5-22-9 بتن ریزی در هوای سرد به مواردی اطلاق می شود که بتن در دمای محیطی کمتر از ۵ درجه سلسیوس ریخته و نگه داری می شود. در این موارد باید تمهیدات خاص، هم برای ریختن و هم برای عمل آوردن، به کار گرفته شوند؛ تا از شرایط یخ زدگی جلوگیری شده و شرایط مناسب برای کسب مقاومت مطلوب تامين شوند.

2-4-5-22-9 رعایت ضوابط و الزامات بتن ریزی در هوای سرد که در آیین نامه ی بتن ایران (آبا) ارائه شده، الزامی است

5-5-22-9 بتن ریزی در هوای گرم

1-5-5-22-9 بتن ریزی در هوای گرم به مواردی اطلاق می شود که بتن با دمای بیشتر از ۳۲ درجه سلسیوس ریخته می شود. در این موارد باید تمهیدات خاص، برای کاهش دمای بتن در زمان ریختن، به کار گرفته شوند تا از ایجاد اختلال در کسب مقاومت و دوام مطلوب، و افزایش ترک خوردگی های ناشی از جمع شدگی خمیری، حرارتی و خشک شدگی، جلوگیری گردند.

2-5-5-22-9 ضوابط و الزامات بتن ریزی در هوای گرم در آئین نامه بتن ایران (آبا) ارائه شده و باید رعایت کردند.

6-5-22-9 درزهای ساخت، انقباض و جدا کننده

1-6-5-22-9 اطلاعات طراحی

الف – مشخص نمودن درزهای ساخت، انقباض و جدا کننده در مواردی که طرح اقتضا نماید.

ب– جزئیات لازم برای انتقال برش و دیگر نیروها از طریق درزها.

پ– آماده سازی سطحی درز ساخت، شامل مضرس کردن سطوح بتن سخت شده در محلی که بتن جدید در مجاورت آن ریخته می شود.

ت– در محل هایی که انتقال برش میان پروفیل های فولادی و بتن از طریق گل میخ های سر دار یا میلگردهای جوش شده صورت می گیرد، فولادها باید تمیز و عاری از رنگ و زنگ باشند.

ث– به منظور عملکرد مشترک قطعه ی پیش ساخته و بتن درجا، آماده سازی سطح قطعه ی پیش ساخته در تماس با بتن درجا، شامل مضرس و اشباع کردن رویه قطعه پیش ساخته، لازم است.

2-6-5-22-9 الزامات اجرایی

الف – درزهایی که محل یا جزئیات آنها مشخص نشده یا با آن چه در مدارک ساخت نشان داده شده متفاوتند، باید به تائید مهندس طراح سازه رسانده شوند. در این موارد در صورت عدم دسترسی به مهندس طراح، مهندس ناظر باید با مشورت مهندس طراح دیگری، محل درز را تعیین نماید.

ب– درزهای ساخت در سیستم های کف یا سقف باید در حدود یک سوم دهانه ی دالها، تیرهای فرعی و اصلی پیش بینی شوند؛ مگر آن که در محل دیگری، با تایید مهندس طراح سازه پیش بینی شده باشند. در این موارد در صورت عدم دسترسی به مهندس طراح، مهندس ناظر باید با مشورت مهندس طراح دیگری، محل درز را تعیین نماید.

پ– درزهای ساخت در تیرهای اصلی باید حداقل دو برابر عرض تیرهای متقاطع از بر تیر متقاطع مورد نظر فاصله داشته باشند، مگر آن که محل دیگری توسط مهندس طراح سازه تعيين شده باشد. در این موارد در صورت عدم دسترسی به مهندس طراح، مهندس ناظر باید با مشورت مهندس طراح دیگری، محل درز را تعیین نماید.

ت– درزهای ساخت باید تمیز بوده و دوغاب خشک شده قبل از بتن ریزی جدید از روی آنها برداشته شود.

ث– سطح بتن در درزهای ساخت باید مطابق مشخصات خواسته شده، مضرس شود.

ج– قبل از بتن ریزی جدید، درزهای ساخت باید اشباع شده و سپس آب اضافی از محل درز جمع آوری شود.

7-5-22-9 ساخت قطعات بتنی

1-7-5-22-9 اطلاعات طراحی

الف – در مواردی که دال متکی بر زمین به عنوان دیافراگم سازه ای یا جزئی از سیستم مقاوم لرزه ای طرح شده باشد، این مورد باید به صورت مشخص عنوان گردد.

ب– جزئیات ساخت شالوده های شیب دار یا پله ای که قرار است به عنوان یک واحد عمل کنید، باید ارائه شوند.

پ– محل هایی که سیستم سقف و ستون های بتنی قرار است یک پارچه اجرا شوند، باید مطابق فصل 9-16 تعیین شوند.

2-7-5-22-9 الزامات اجرایی

الف – تیرهای اصلی و فرعی و دال های متکی بر ستونها یا دیوارها، باید هنگامی بتن ریزی شوند که بتن تکیه گاه آنها از حالت خمیری خارج و سفت شده باشد.

ب– تیرهای اصلی و فرعی، نشیمن ها، کتیبه ها و سر ستون ها باید به صورت بخشی از سیستم دال یکپارچه با آن اجرا شوند؛ مگر آن که به طریق دیگری توسط مهندس طراح سازه تعیین شده باشد.

پ– در محل هایی که قرار است بتن ستون و سیستم سقف یک پارچه اجرا شوند، بتن ستون باید به صورت یکپارچه در تمام عمق دال و به فاصله ی حداقل ۶۰۰ میلی متر از بر ستون ریخته شده و سپس با دال یکپارچه ادامه یابد.

ت– در مواردی که دال متکی بر زمین به عنوان دیافراگم سازه ای یا جزئی از سیستم مقاوم لرزه ای در مدارک ساخت مشخص شده باشد، شکل دادن درز از طريق برش با اره با ایجاد درزهایی که یکپارچگی دیافراگم را مخدوش کند، مجاز نیست؛ مگر آن که مشخصاً به تایید مهندس ناظر رسیده باشند.

6-22-9 آرماتورها و الزامات ساخت

1-6-22-9 کلیات

1-1-6-22-9 اطلاعات طراحی

الف – رده ی آرماتور و مشخصات آن مطابق فصل ۹-۴،

ب– نوع، قطر، الزامات محل قرارگیری، جزئیات و طول مهاری آرماتورها،

پ– ضخامت پوشش بتن روی آرماتور،

ت– موقعیت و طول وصله های پوششی،

ث– نوع و موقعیت وصله های مکانیکی،

ج– نوع و موقعیت وصله های اتکایی،

چ – نوع و موقعیت وصله های جوشی و دیگر الزامات جوش میلگردها،

ح– مشخصات اندود حفاظ آرماتورها،

خ– نحوه ی محافظت در برابر خوردگی برای آرماتورهای نمایان که قرار است به منظور توسعه ی آینده به کار برده شوند.

2-1-6-22-9 الزامات اجرایی

الف – گزارش مشخصات و آزمایش های کارخانه ای آرماتورها باید ارائه گردد.

ب– آرماتورهای دارای زنگ زدگی، پوسته شدگی یا ترکیب این دو را در صورتی می توان به کار برد که مشخصات نمونه ی آزمایش شده بعد از زدودن زنگ با برس دستی، با ضوابط استاندارد در مورد حداقل قطر، اندازه ی آج ها و وزن واحد طول، منطبق باشند.

پ– در هنگام بتن ریزی، رویدی آرماتورها باید عاری از یخ، گل، روغن یا دیگر مواد زیان آور از نظر کاهش چسبندگی با بتن باشد.

2-6-22-9 جای گذاری

1-2-6-22-9 اطلاعات طراحی

الف – رواداری های موقعیت آرماتورها با توجه به رواداریهای ارتفاع عضو، d، و ضخامت پوشش بتن باید منطبق بر جدول ۹-۲۲-۵ باشند.

جدول ۹-۳۲-۵ رواداری موقعیت جای گذاری آرماتورها
d، میلی متر	رواداری d ، میلی متر	رواداری ضخامت پوشش مشخص شده بتن، میلی متر
کوچک تر یا مساوی 200	±10	کوچکترین دو مقدار	10-
کوچک تر یا مساوی 200	±10	کوچکترین دو مقدار	تا یک سوم کاهش در ضخامت پوشش مشخص شده
بزرگتری از 200	±13	کوچکترین دو مقدار	13-
بزرگتری از 200	±13	کوچکترین دو مقدار	تا یک سوم کاهش در ضخامت پوشش مشخص شده

ب– رواداری های موقعیت طولی خم ها و انتهای آرماتورها باید مطابق جدول ۹-۲۲-۶ باشند. رواداری های مشخص شده برای ضخامت پوشش بتن در این جدول برای انتهای آزاد عضو نیز به کار می روند.

پ– رواداری های فواصل دور گیرها در اعضای با شکل پذیری متوسط یا زیاد، موضوع فصل 9-20 ، باید مطابق بندهای (۱) تا (۳) زیر باشند:

۱) ۱۲+ میلی متر،

۲) ۸ درصد کوچکترین بعد عضو و حداکثر ۷۵- میلی متر،

۳) رعایت رواداری ها نباید منجر به این شود که بیش از دو خاموت بسته در تماس با یک دیگر قرار گیرند.

جدول ۹-۲۲-۶ رواداری های موقعیت طولی خم ها و انتهای آرماتورها
موقعیت خم و انتهای آرماتور	رواداری، میلی متر
انتهای ناپیوسته ی نشیمن ها و تیرهای زیر سری	±12
انتهای ناپیوسته ی دیگر اعضا	±25
دیگر موقعیت ها	±50

2-2-6-22-9 الزامات اجرایی

الف– آرماتورها، شامل گروه میلگردها، باید در محدوده ی رواداری تعیین شده قرار گرفته و برای جلوگیری از جا به جا شدن هنگام بتن ریزی بسته شوند.

ب– دور پیچ ها باید متشکل از میلگردها یا سیم های پیوسته بوده و با فواصل مساوی و بدون اعوجاج خارج از رواداری مشخص شده در محل جای گذاری شوند.

پ– محل وصله ی آرماتورها باید مطابق مدارک ساخت یا مورد تایید مهندس ناظر باشد.

ت– در میلگردهای طولی ستونها که وصله اتکایی دارند، انتهای قائم بریده شده ی آنها باید به صورت هم محور روی یک دیگر قرار گیرند.

ث– انتهای میلگردها باید در سطحی صاف و عمود بر محور آنها، با انحراف حداکثر 1/5 درجه، بریده شده و اختلاف امتدادهای دو میلگرد از ۳ درجه تجاوز نکند.

3-6-22-9 خم کردن

1-3-6-22-9 الزامات اجرایی

الف– آرماتورها باید قبل از قرار گرفتن در محل، در حالت سرد خم شوند؛ مگر آن که خم آرماتورها با مجوز مهندس ناظر به روش دیگری انجام شود.

ب– خم کردن آرماتورهایی که بخشی از آنها در بتن جای گذاری شده اند، مجاز نیست؛ مگر آن که در مدارک ساخت مشخص شده با مجوز آن توسط مهندس ناظر صادر شده باشد.

پ– میلگردهای غیر هم امتداد، مانند خم S و یا خم با شیب ۱ به ۶، باید قبل از قرار گرفتن در قالب خم زده شوند.

4-6-22-9 جوش آرماتور

1-4-6-22-9 الزامات اجرایی

الف – جوش کلیدی میلگردها باید منطبق بر مشخصات مبحث دهم مقررات ملی ساختمان باشد.

ب– برای بستن میلگردها نباید از خال جوش میلگردهای متقاطع استفاده شود.

7-22-9 مهارها در بتن

1-7-22-9 اطلاعات طراحی

الف – الزامات ارزیابی و کیفیت مهارها برای شرایط کاربری مورد نظر، با توجه به بند ۹-۱۸-۱-۲ .

ب– نوع، اندازه، موقعیت، عمق موثر مهارها و الزامات نصب آنها.

پ– حداقل فاصله از لبه ها مطابق بند ۹-۱۸-۷.

ت– الزامات بازرسی مطابق بندهای ۹-۱۸-۹ و ۹-۲۲-۱۲.

ث– در مهارهای کاشتنی، مشخصات مقاومتی شامل نوع مهار، مقاومت بتن و نوع سنگ دانه ها.

ج– در مهارهای چسبی با عملکرد کششی، تنش پیوستگی مشخصه ی مورد استفاده در طراحی مطابق بند ۹-۱۸-۴-۵، حداقل عمر بتن، دمای بتن، رطوبت بتن در زمان نصب، نوع سنگ دانه های سبک در صورت مصرف و الزامات سوراخ کردن بتن و آماده سازی آن .

چ– صلاحیت نصاب به طور عام مطابق بند ۹-۱۸-۹-۱، و برای مهارهای مایل مطابق بند 9-18-9-4.

ح– مشخصات لازم برای مهارهای چسبی به صورت افقی یا مایل به سمت بالا، چنان چه بار دائمی کششی را تحمل نمایند.

خ- در مهارهای چسبی، مقدار بار برای بارگذاری نمونه های شاهد مطابق بند ۹-۱۸-۹-۳.

د– نحوه ی حفاظت مهارهای نمایان در مقابل خوردگی و آتش سوزی، برای ادامه ی کار در آینده.

2-7-22-9 الزامات اجرایی

الف – مهارهای کاشتنی باید مطابق دستور العمل سازنده، و مهارهای چسبی باید مطابق با دستورالعمل کتبی سازنده نصب شوند.

8-22-9 اقلام جای گذاری شده

1-8-22-9 اطلاعات طراحی

الف – نوع، اندازه، جزئیات و موقعیت اقلام جای گذاری شده که به تایید مهندس طراح تاسیسات و مهندس طراح سازه رسیده باشند.

ب– آرماتورهایی که برای نگه داری لوله ها و غلاف ها در راستای عمود بر آنها مورد استفاده قرار می گیرند.

پ – پوشش بتن مورد نظر بر روی لوله ها و اتصالات آنها.

ت– نحوه ی حفاظت اقلام جای گذاری شده در برابر خوردگی، که به منظور اتصال با موارد پیش بینی شده در آینده، نمایان باقی می مانند.

2-8-22-9 الزامات اجرایی

الف – نوع، اندازه، جزئیات و موقعیت اقلام جای گذاری شده که در مدارک ساخت نشان داده نشده اند، باید به تایید مهندس ناظر برسند.

ب– اقلام جای گذاری شده ی آلومینیومی باید دارای پوشش حفاظتی باشند تا از واکنش بتن- آلومینیوم و واکنش الکترولیتی فولاد- آلومینیوم جلوگیری به عمل آورده شود.

پ– لوله ها و اتصالات آنها که در مدارک ساخت نشان داده نشده اند، باید در برابر آثار ناشی از فشار مواد و دمای موثر بر آنها طراحی شوند.

ت– قبل از آن که بتن به مقاومت مشخصه ی خود برسد، در لوله های جای گذاری شده نباید هیچ مایع، گاز یا بخار به جز آب با دمای کمتر از ۳۲ درجه سلسیوس و فشار کمتر از 0.35 مگاپاسکال جریان یابد.

ث– در دال ها، لوله ها باید بین شبکه ی میلگردهای بالا و پایین قرار داده شوند؛ مگر لوله هایی که برای گرمایش تشعشعی یا آب کردن برف و یخ در نظر گرفته شده باشند.

ج– لوله ها و غلافها باید طوری ساخته و نصب شوند که برش، خم زدن و جا به جایی میلگردها از محل تعیین شده، لازم نباشند.

9-22-9 الزامات برای قطعات بتنی پیش ساخته

الزامات این بند مربوط به مواردی هستند که از قطعات پیش ساخته در سازه های بتن آرمه استفاده می شود.

1-9-22-9 اطلاعات طراحی

الف– حدود رواداری ابعاد اعضای پیش ساخته و اتصالات آنها.

ب– جزئیات بالا بردن دستگاهها، اقلام جای گذاری شده و آرماتورهای مورد نیاز برای مقاومت در برابر بارهای موقت ناشی از جا به جایی، ذخیره سازی، حمل و نقل و نصب، اگر توسط مهندس طراح سازه ارائه شده باشند. این جزئیات چنان چه توسط مهندس طراح تعیین نشده باشند، باید در کارگاه تهیه و در صورت لزوم به تائید وی رسانده شوند.

2-9-22-9 الزامات اجرایی

الف – قطعات پیش ساخته باید برای تعیین محل و جهت نصب در سازه، و نیز تاریخ تولید نشانه گذاری شوند.

ب – علایم شناسایی روی قطعات باید مطابق با ملاحظات مربوط به نصب باشند.

پ– قطعات پیش ساخته و سازه های متصل به آنها باید در طول زمان نصب نگه داری و مهار شوند، تا از چیدمان صحیح، مقاومت و پایداری آنها، تا نکمیل اتصالات دائمی، اطمینان حاصل شود.

ت– اگر مهندس ناظر جای گذاری اقلام مورد نظر را در حالی که بتن در حالت خمیری است تائید نماید، باید موارد ۱ تا ۴ زیر رعایت شوند:

1 – اقلام جای گذاری شده باید برای بازرسی، از قطعه ی بتن پیش ساخته بیرون زده شده و یا نمایان باشند.

۲- اقلام جای گذاری شده لازم نیست با میلگردهای بتن حلقه با قلاب شوند.

٣- اقلام جای گذاری شده را باید تا زمانی که بتن در حالت خمیری است، در محل خود نگه داری کرد.

۴- بتن در اطراف اقلام جای گذاری شده باید متراکم شود.

10-22-9 قالب بندی

1-10-22-9 طراحی قالب ها

1-1-10-22-9 اطلاعات طراحی

الف – الزامات مربوط به طرح، ساخت، نصب و باز کردن قالب ها توسط پیمان کار.

ب– موقعیت اعضای مرکب که نیاز به شمع زنی دارند؛ و شرایط مربوط به باز کردن شمع ها.

2-1-10-22-9 الزامات اجرایی

الف – در طراحی قالب ها باید الزامات (۱) تا (۴) زیر منظور گردند:

1- روش بتن ریزی،

۲- آهنگ تداوم بتن ریزی،

٣- بارهای حین ساخت، شامل نیروهای افقی، قائم و ضربه ای،

۴- آسیب نرساندن به اجزای ساخته شده ی قبلی.

ب– ساخت و نصب قالبها باید چنان باشند که منجر به شکل، خطوط و ابعاد اجزا، مطابق با مدارک ساخت شوند.

پ– درزهای قالب باید به قدر کافی آب بند باشند تا از بیرون آمدن شیره ی بتن جلوگیری شود.

ت– قالبها باید طوری مهار یا بسته شوند که موقعیت و شکل خود را حفظ کنند.

2-10-22-9 برداشتن قالبها

1-2-10-22-9 الزامات اجرایی

الف – قبل از شروع اجراء پیمان کار باید برنامه و روشی برای باز کردن قالبها و نصب شمع های جدید تدارک دیده، و بارهای وارد به سازه را در طول این عملیات محاسبه نماید.

ب– تحلیل سازه ای و مقاومت مورد نیاز بتن که در برنامه ریزی باز کردن قالبها و نصب شمعها در نظر بوده، باید توسط پیمان کار مدون شده و در صورت لزوم به مهندس ناظر ارائه گردند.

پ– در هیچ قسمت از سازه نباید بارهای حین ساخت وارد شده و یا هیچ قالبی برداشته شود؛ مگر آن که آن قسمت از سازه همراه با قالب باقی مانده، مقاومت کافی برای تحمل ایمن وزن خود و بارهای حین ساخت آن قسمت را بدون اختلال در بهره برداری، داشته باشد.

ت – مقاومت کافی برای سیستم شمع بندی باید با استفاده از تحلیل سازه و با در نظر گرفتن بارهای پیش بینی شده، مقاومت قالبها و تخمین مقاومت بتن درجا نشان داده شود.

ث– ارزیابی مقاومت بتن درجا باید بر اساس آزمایش استوانه های عمل آوری شده در کارگاه یا روش های دیگر تعیین شده و به تایید مهندس ناظر، و در صورت نیاز مقام قانونی مسئول، رسانده شود.

ج– قالبها باید به طریقی برداشته شوند که ایمنی و بهره برداری سازه را خدشه دار نکنند.

چ– بتن نمایان شده بعد از برداشتن قالب، باید مقاومت کافی داشته باشد تا ضمن عمليات آسیب نبیند.

ح– هیچ نوع بار حین ساخت که بیش از ترکیب بار مرده و زنده ی کاهش یافته باشد، نباید بر هیچ قسمت از سازه ی در دست ساخت یا نگه داری نشده با شمع وارد شود؛ مگر آن که تحلیل سازه نشان دهد مقاومت کافی برای مقابله با بار اضافی، بدون خدشه دار کردن بهره برداری وجود دارد.

11-22-9 ارزیابی و پذیرش بتن

1-11-22-9 کلیات

الف – مقاومت یک نمونه آزمایش بتن، میانگین مقاومت حداقل دو آزمونه ی استوانه ای به ابعاد 300 × 150 میلی متر، یا میانگین حداقل ۳ آزمونه ی استوانه ای به ابعاد ۲۰۰ × 100 میلی متر است که از یک مخلوط بتن برداشته شده و در سن ۲۸ روز، یا در سن مشخص شده برای f’_c آزمایش شده باشند.

ب– آزمایشگاه مسئول انجام آزمایش ها، باید دارای صلاحیت تائید شده از طرف وزارت راه و شهرسازی باشد.

پ– مسئولین آزمایشگاه باید آزمایش های بتن تازه را در کارگاه انجام دهند، آزمونه ها را برای عمل آوری استاندارد آماده نمایند، در صورت لزوم آزمونه هایی برای عمل آوری در کارگاه تهیه نمایند، و دمای بتن تازه را همراه با آماده سازی آنها یادداشت کنند.

ت– کلیه ی گزارش های آزمایش پذیرش بتن باید برای مهندس ناظر، کارفرما، مقام قانونی مسئول و در صورت لزوم برای تولید کننده ی بتن ارسال شوند.

ث– مسئولین آزمایشگاه محلی و مسئولین آزمایشگاه مرکزی که آزمایش ها را انجام میدهند، باید دارای صلاحیت کافی باشند.

2-11-22-9 تواتر نمونه برداری

1-2-11-22-9 نمونه برداری در هر سازه برای هر نوع و رده ی بتن باید در محل مصرف نهایی، قبل از بتن ریزی در عضو مورد نظر، صورت گیرد. پذیرش بتن برای هر نوع و رده در هر سازه نیز به صورت جداگانه میباشد.

2-2-11-22-9 در مواردی که حجم هر پیمانه اختلاط بتن در پای کار یک متر مکعب باشد، تواتر نمونه برداری باید حداقل برابر با بیشترین مقادير (الف) تا (ث) زیر باشد:

الف – یک نمونه در هر نوبت کاری روزانه ،

ب– یک نمونه برای هر ۳۰ متر مکعب بتن،

پ- یک نمونه برای هر 150 متر مربع سطح دال و دیوار،

ت– یک نمونه برای هر ۱۰۰ متر طول تیر و کلاف، در مواردی که جدا از سایر قطعات بتن ریزیمی شوند،

ث – یک نمونه برای هر ۵۰ متر طول ستون.

3-2-11-22-9 در مواردی که حجم هر پیمانه اختلاط بتن در پای کار بیشتر یا کمتر از یک متر مکعب باشد، مقادیر بند فوق را می توان به همان نسبت افزایش یا کاهش داد؛ مشروط بر آن که این نسبتها بیش تر از ۲ و یا کمتر از نصف نشوند. افزایش ۲ و کاهش نصف را در مواردی که بتن دارای گواهی نامه ی خاص با پروانه استاندارد ملی باشد، می توان به نسبت کاهش داد؛ مگر آن که بتن توسط مهندس ناظر، به دلیل عدم انطباق با رده، نامناسب تشخیص داده شود.

4-2-11-22-9 در هر سازه برای هر نوع و رده ی بتن، حداقل ۶ نوبت نمونه برداری، صرف نظر از حجم یا سطح سازه، ضرورت دارد.

5-2-11-22-9 در مواردی که حجم كل هر نوع یا ردهی بتن در یک سازه از ۳۰ متر مکعب کمتر باشد، به شرط آن که مهندس ناظر بتن را مناسب تشخیص دهد، می توان از نمونه برداری و آزمایش صرف نظر کرد.

3-11-22-9 ضوابط پذیرش مقاومت

الف– آزمونه های تهیه شده برای آزمایش پذیرش باید الزامات (۱) و (۲) زیر را تامین نمایند:

1- نمونه گیری از بتن باید مطابق استاندارد ملی شماره ی ۱-۳۲۰۱ باشد.

۲- ساخت و عمل آوری آزمونه های بتنی در کارگاه باید مطابق استاندارد ملی شماره ی ۳۲۰۵ یا 2-1608 ، و آزمایش آنها مطابق استاندارد 3-1608 یا ۶۰۴۸ باشند.

ب– مقاومت فشاری بتن هنگامی قابل قبول است که شرایط (۱) و (۲) زیر برقرار باشند:

1- میانگین مقاومت هر سه نمونه ی متوالی برابر یا بیشتر از f’_c باشد.

2- مقاومت هیچ یک از نمونه ها کم تر از 0.9 f’_c نباشد.

پ– در مواردی که تنها شرط زیر بند (۱) از بند “ب” بالا برآورده نشود، می توان بتن را از نظر سازه ای پذیرفت؛ ولی چنان چه شرط زیر بند (۲) از بند “ب” بالا بر آورده نشود، باید اقداماتی به عمل آیند تا میانگین نتایج مقاومت در آزمایش های بعدی افزایش یابد.

ت– در مواردی که شرط زیر بند (۲) از بند “ب” بالا برآورده نشود، باید الزامات بررسی نتایج بتن کم مقاومت، موضوع بند ۹-۲۲-۱۱-۴، به اجرا گذاشته شوند.

ث– در مواردی که از آزمونه های مکعبی به ابعاد ۱۵۰ یا ۱۰۰ میلی متر برای تعیین مقاومت فشاری استفاده می شود، می توان طبق ضوابط ارایه شده در آئین نامه (آبا) این نتایج را به نتایج استوانه ای تبدیل نمود.

4-11-22-9 بررسی نتایج بتن کم مقاومت

الف– در مواردی که نتایج آزمایش مقاومت هر یک از نمونه ها، ضابطه ی بند ۹-۲۲-۱۱-۳-ب (۲) را تامین نکنند، یا چنان چه آزمایش نمونه های عمل آمده در کارگاه نقایصی در حفاظت و عمل آوری بتن نشان دهد، باید اقداماتی انجام شوند تا نسبت به کافی بودن مقاومت سازه اطمینان حاصل گردد.

ب– چنان چه احتمال بتن کم مقاومت تایید شود، و محاسبات سازه کاهش قابل ملاحظه ای را در مقاومت سازه نشان دهند، آزمایش مغزه گیری از ناحیه ی مورد نظر را مطابق استاندارد ملی شماره ۱۲۳۰۶، می توان به اجرا گذاشت. در چنین مواردی از ناحیه هر آزمایش مقاومت که کمتر از f’_c به مقدار تعیین شده برای پذیرش باشد، سه عدد مغزه باید گرفته شوند.

پ– مغزه های گرفته شده باید در شرایط مرطوب در کیسه ها یا ظروف عایق رطوبت نگه داری و به آزمایشگاه منتقل شوند و بر طبق استاندارد 3-1608 یا ۶۰۴۸ آزمایش گردند. مغزه ها باید بین ۵ روز پس از نگه داری در آب تا ۷ روز پس از مغزه گیری آزمایش شوند؛ مگر آن که روش دیگری توسط مهندس ناظر اجازه داده شده باشد.

ت – بتن ناحیه ای که از آن مغزه گیری شده، هنگامی قابل قبول تلقی می شود که شرایط (۱) و (۲) زیر تامین شده باشند:

1- میانگین مقاومت سه مغزه حداقل 0.85f’_c باشد.

2- مقاومت هیچ یک از مغزه ها از 0.75f’_c كمتر نباشد.

ث– آزمایش مغزه های اضافی از مناطقی که نتایج آزمایش مغزه ی آنها از آشفتگی برخوردار هستند، مجاز می باشد.

ج– در مواردی که ضوابط ارزیابی مقاومت سازی بر اساس نتایج آزمایش مقاومت مغزه ها برآورده نگردند و کفایت مقاومت سازه در ابهام باقی بماند، مهندس ناظر با مقام قانونی مسئول می تواند برای آن بخش تایید نشده ی سازه، دستور ارزیابی مطابق فصل ۹-۲۳، و یا هر دستور مقتضی دیگر را صادر نماید.

12-22-9 ارزیابی و پذیرش آرماتورها

1-12-22-9 تواتر نمونه برداری

1-1-12-22-9 تعداد و تواتر نمونه ها باید به گونه ای باشند که نتایج آزمایش های انجام شده بر روی آنها معرف كيفيت كل آرماتورها باشند. هر سری نمونه ی آزمایشی تعداد ۵ آزمونه را در بر می گیرد. تواتر نمونه برداری حداقل برابر مقادیری است که در بندهای (الف) تا (پ) زیر آورده شده اند.

الف – به ازای هر ۵۰۰ کیلو نیوتن وزن و کسر آن یک سری،

ب– از هر قطر یک سری ،

پ– از هر نوع فولاد یک سری.

2-12-22-9 مشخصات هندسی آرماتورها

الف – رواداری طول، قطر و آجهای نوع آجدار آرماتورها باید مطابق با استاندارد ملی شماره ی ۳۱۳۲ باشند.

ب– الزامات قطر اسمی انواع میلگردهای ساده و آجدار، قطر زمینه میلگردهای آجدار بدون در نظر گرفتن آج آنها، d₁، و قطر خارجی میلگردهای آجدار با احتساب کامل آج آنها، d₂، بر اساس استاندارد مطابق جدول ۹-۲۲-۷ می باشند.

3-12-22-9 ارزیابی و پذیرش

1-3-12-22-9 مقاومت آرماتورها

الف– مقاومت تسلیم مشخصه ی آرماتور، برگ، f_y، مقاومت گسیختگی مشخصه ی آن، f_su ، در صورتی قابل قبول هستند که نتایج آزمایشها ضوابط ب و پ زیر را تامین نمایند.

ب– مقاومت تسلیم هر یک از ۵ آزمونه بزرگتر یا مساوی مقاومت مشخصه ی تسلیم باشد.

(1-22-9)

$\left ( f_{y,obs} \right )_{i}\geq f_{y} i=1,...,5$

چنان چه تمام یا قسمتی از رابطه ی فوق تامین نشوند، باید یک سری نمونه ی دیگر انتخاب و نتایج ۱۰ آزمونه ی این دو سری رابطه ی زیر را تامین نمایند:

(2-22-9)	$f_{y,obs,m}\geq f_{y}+0.6s$
(3-22-9)	$f_{y,obs,m}=\frac{\sum_{i=1}^{10}\left ( f_{y,obs} \right )_{i}}{10}$
(4-22-9)	$s=\sqrt{\frac{\sum_{i=1}^{10}\left [ \left ( f_{y,obs,m} \right )_{i}-\left ( f_{y,obs} \right )_{i} \right ]^{2}}{9}}$

جدول ۹-۲۲-۷ ضوابط و الزامات قطرهای اسمی، زمینه و خارجی انواع میلگردها
قط اسمی میلگردهای s240، d_b میلی متر	میلگردهای S340 و S400 (با آج دوکی)			میلگردهای S340 و S400 (با آج یک نواخت)			میلگردهای S500 (با آج دوکی)
قط اسمی میلگردهای s240، d_b میلی متر	قطر اسمی d_b، میلی متر	قطر زمینه d₁، میلی متر	حداکثر ارتفاع برجستگی طولی، میلی متر	قطر اسمی d_b، میلی متر	قطر زمینه d₁، میلی متر	قطر خارجی d₂، میلی متر	قطر اسمی d_b، میلی متر	قطر زمینه d₁، میلی متر	قطر خارجی در بلندترین نقطه ی آج عرضی و یا آج طولی d₂، میلی متر
6	6	5/70	0/6	6	5/75	6/75	–	–	–
8	8	7/60	0/8	8	7/50	9/00	–	–	–
10	10	9/50	1/0	10	9/30	11/30	–	–	–
12	12	11/40	1/2	12	11/00	13/50	–	–	–
14	14	13/40	1/4	14	13/00	15/50	14	13/20	15/70
16	16	15/30	1/6	16	15/00	18/00	16	15/20	18/20
18	18	17/30	1/8	18	17/00	20/00	18	17/20	20/20
20	20	19/20	2/0	20	19/00	22/00	20	19/20	22/20
22	22	21/20	2/2	22	21/00	24/00	22	21/20	24/20
25	25	24/03	2/5	25	24/00	27/00	25	24/20	27/20
28	28	26/90	2/8	28	26/50	30/50	28	26/80	30/80
32	32	30/78	3/2	32	30/50	34/50	–	–	–
36	36	34/80	3/6	36	34/50	39/50	–	–	–
40	40	38/50	4/0	40	38/50	43/50	–	–	–

در روابط فوق، $\left ( f_{y,obs} \right )_{i}$

مقاومت تسلیم به دست آمده از آزمایش هر آزمونه، و $\left ( f_{y,obs} \right )_{m}$

متوسط مقاومتهای تسلیم ۱۰ آزمونه است. s مقدار انحراف معیار نتایج آزمایش آزمونه ها است.

در هر یک از دو حالت مذکور در بند “ب” فوق، باید تمامی روابط زیر برقرار باشند:

(5-22-9)	$\left ( f_{su,obs} \right )_{i}\geq 1.25f_{y}$
(6-22-9)	$\left \| \left ( f_{y,obs} \right )_{i}-f_{y} \right \|\leq 1.25MPa$
(7-22-9)	$\left ( f_{su,obs} \right )_{i}\geq 1.25\left ( f_{y,obs} \right )_{i}$

در روابط فوق، f_su,obs در مقاومت گسیختگی هر آزمونه است.

3-2-12-22-9 کرنش گسیختگی آرماتورها

کرنش گسیختگی آرماتورها، به عنوان ضابطهی شکل پذیری آنها، در دو طول آزمون A₁₀ و A₅ ، به ترتیب مساوی ۱۰ و ۵ برابر قطر آرماتور، ε₁₀ و ε₅ ، باید حداقل برابر با مقادیر مندرج در جدول ۹-۲۲-۸ باشد. برای آرماتورهای طولی واقع در قابها و یا دیوارهای ویژه ضوابط بند 9-4-8-9 (پ) باید برآورده شود.

جدول ۹-۲۲-۸ حداقل کرنش گسیختگی آرماتورها در آزمایش کشش
رده آرماتور طول معیار برای کرنش گسیختگی	240S	340S	400S	500S
A₁₀ برای ε₁₀	0/18	0/15	0/12	0/08
A₅ برای ε₅	0/25	0/18	0/16	0/10

3-3-12-22-9 آزمایش خم کردن آرماتور

الف – آزمایش خم کردن آرماتورها به عنوان ضابطه ی دیگری برای شکل پذیری انجام می شود؛ و در آن، آرماتورها به دور یک فک خمشی به اندازه ی زاویه ای خاص خم میشوند. در این آزمون در رویه ی خارجی آرماتور نباید هیچ گونه ترک، شکستگی، یا عیب دیگری مشاهده شود. مشخصات خم و قطر فک خمشی در هر یک از رده های آرماتور در جدول ۹-۲۲-۹ آورده شده اند.

ب– آزمایش خمش به دو صورت خمش سرد و خمش مجدد انجام می شود. آزمایش خمش سرد بر روی نمونه هایی به طول حداقل ۲۵۰ میلی متر، که مستقیما از خط تولید به دست آمده اند و هیچ گونه عملیات مکانیکی از جمله تراش کاری بر روی آنها اعمال نشده، انجام میشود. در آزمایش خمش مجدد، نمونه های مشابه خمش سرد به میزان ۹۰ درجه در دمای محیط خم شده و سپس به مدت ۳۰ دقیقه تا دمای ۱۰۰ درجه سلسیوس گرم می شوند؛ و پس از سرد شدن در دمای محیط با نیروی پیوسته و یکنواخت به میزان ۲۰ درجه باز گردانده میشوند.

جدول ۹-۲۲-۹ زاویه ی خمش و نسبت قطر فک خمش به قطر اسمی میلگردها در آزمایش خمش
رده ی آرماتور	زاویه ی خمش (درجه)		نسبت قطر فک خمش به قطر اسمی میلگرد
رده ی آرماتور	خمش سرد	خمش مجدد	نسبت قطر فک خمش به قطر اسمی میلگرد
S240	180	90	2
S340	180	90	3
S400	180	90	5
S500	90	90	5

4-12-22-9 سایر مشخصات

الف– در مواردی که در میلگردها از وصله ی جوشی استفاده میشود، میلگردها باید تحت آزمایش جوش پذیری قرار گیرند. در این آزمایش نمونه های جوش شده تحت آزمایش کشش و خمش قرار می گیرند. در آزمایش کشش، زمانی میلگرد از نظر جوش پذیری قابل قبول تلقی می شود که مقطع گسیخته شده در محل جوش یا در مجاورت آن نباشد. در آزمایش خمش، زمانی میلگرد از نظر جوش پذیری قابل قبول تلقی می گردد که پس از خم کردن، ترکی در منطقه ی جوش شده به وجود نیامده باشد.

ب– در مواردی که میلگردها تا حد پوسته شدن زنگ زده باشند، به ویژه میلگردهایی که به طور موضعی و عمیق دچار خوردگی شده باشند، باید پس از ماسه پاشی آزمایش های (۱) و (۲) زیر بر روی نمونه های آنها انجام شوند:

۱- آزمایش و کنترل مجدد موارد مذکور در بند ۹-۲۲-۱۲-۲،

۲- اندازه گیری مجدد قطر اسمی میلگردها و مطابقت آن با رواداری های مذکور در استاندارد ملی شماره ی ۳۱۳۲.

در مواردی که میلگردهای پوسته شده ضوابط (۱) و (۲) بالا را برآورده ننمایند، غیر قابل قبول تلقی میشوند.

پ- میلگردهایی که دچار خم و اعوجاج شدید شده اند، تنها زمانی قابل قبول میباشند که تحت آزمایش خمش قرار گرفته و ضوابط مربوط را برآورده نمایند.

13-22-9نظارت

1-13-22-9 کلیات

1-1-13-22-9 عملیات ساخت سازه های بتنی باید بر طبق الزامات مبحث دوم مقررات ملی ساختمان مورد نظارت قرار گیرند. در این مورد ضوابط این بخش نیز باید رعایت شود. در موارد اختلاف بین این دو، الزامات مبحث دوم حاكم خواهند بود. نظارت در هر مرحله از کار باید تحت نظر مهندس ناظر یا مقام قانونی مسئول بر اساس مبحث دوم مقررات ملی ساختمان انجام شود. هر یک از این اشخاص که مسئولیت کار را بر عهده دارند، باید عملیات را مطابق مدارک ساخت، تایید نمایند.

2-1-13-22-9 در ساخت قابهای خمشی ویژه، اجزای لبه ی دیوارهای برشی و تیرهای همبند ویژه موضوع فصل 9-20، مهندس ناظر با مقام قانونی مسئول باید آرماتور گذاری و بتن ریزی کلیه ی اجزا را کنترل و تایید نماید.

2-13-22-9 گزارش های نظارت

1-2-13-22-9 گزارشهای نظارت باید کلیه ی موارد نظارت شده در هر مرحله از ساخت را در بر گیرند. این گزارشها باید تا مدت حداقل ۱۰ سال از پایان کار نگه داری شوند.

2-2-13-22-9 گزارشهای نظارت، باید موارد (الف) تا (ت) را شامل شوند:

الف – پیشرفت کلی کار .

ب– هر نوع بار قابل ملاحظه حین ساخت که بر کفها، دیوارها یا اعضای دیگر وارد شده است.

پ– زمان و تاریخ مخلوط بتن، مقادير و نسبتهای مواد استفاده شده در مخلوط، موقعیت تقریبی بتن ریزی در سازه و نتایج آزمایش های خواص بتن تازه و سخت شده، برای انواع مخلوط بتنهایی که به کار رفته اند.

ت– دمای بتن و محافظت در نظر گرفته شده برای بتن در هنگام جای دادن و عمل آوردن آن در مواقعی که دمای محیط کمتر از ۵ درجه و یا بیشتر از ۳۵ درجه سلسیوس میباشد.

3-2-13-22-9 گزارشهای آزمایش میلگردهای مصرفی برای مقابله با خمش، نیروی محوری یا هر دوی آنها در قابهای خمشی ویژه، دیوارهای سازه ای ویژه و تیرهای همبند و دیوار پایه ها که در فصل 9-20 مورد اشاره قرار گرفته اند، باید بررسی و کفایت آن ها تایید شوند.

3-13-22-9 عملیات مورد نظارت

1-3-13-22-9 عملیات نیازمند نظارت مداوم به شرح بندهای (الف) تا (پ) زیر هستند:

الف– بتن ریزی و جا دادن بتن.

ب– کاشتن مهارهای چسبی برای مقابله با کشش دائم،

پ– آرماتور گذاری در قابهای خمشی شکل پذیر و اجزای لبه و تیرهای همبند دیوارهای برشی شکل پذیر

2-3-13-22-9 عملیات نیازمند نظارت در فواصل تعیین شده ی زمانی به شرح بندهای (الف) تا (ث) زیر هستند؛

الف – آرماتور گذاری، و نصب قطعات جای گذاری شده در بتن،

ب– روش عمل آوردن بتن و مدت آن برای هر یک از اعضا،

پ– بر پا کردن و برداشتن قالبها و پایه های موقت بعدی آنها،

ت– توالی نصب قطعات پیش ساخته و اتصال آنها به یک دیگر، در مواردی که از این قطعات استفاده می شود،

ث– نصب مهارهای درون بتن درجا، و نصب مهارهای انبساطی و مهارهای زیر چاکی در بتن سخت شده،

ج– نصب مهارهای چسبی که برای آنها مطابق بند ۹-۲۲-۱۳-۳-۱، بازرسی مداوم خواسته نشده است.

22-9 مدارک طرح، الزامات ساخت و نظارت