نکات و مسائل ایمنی که شخص یا شرکت انجام دهنده لولهکشی گاز، باید به مصرف کننده های گاز طبیعی به صورت راهنمای ایمنی (بهطور کتبی) اطلاع دهند بهقرار زیر است:
پ-١-١ حوادث ناشی از گاز به دو دسته عمده تقسیم میشوند:
پ-١-١-الف) آتشسوزی و انفجار
در این دسته از حوادث، ابتدا بهعلل مختلف گاز نشت نموده و در فضای آشپزخانه یا منزل منتشر میشود. سپس عاملی مانند جرقه و یا شعله، گاز را مشتعل نموده و سبب انفجار و آتشسوزی میگردد.
برخی از علل نشت گاز عبارتند از:
١) محکم نبودن شیلنگ دستگاه گازسوز در دوسر اتصال آن توسط بست فلزی
٢) استفاده از شیلنگهای طولانی و در معرض برخورد بودن و یا حرارت دیدن آنها
٣) فرسوده و یا غیراستاندارد بودن شیلنگها
٤) درپوش نداشتن شیرهای مصرفی که مورد استفاده نیستند
٥) دخالت افراد ناوارد در تعمیر و دستکاری دستگاه های گازسوز
٦) استفاده از دستگاه های گازسوز غیراستاندارد و غیرمجاز.
پ-١-١-ب) گاززدگی
این دسته از حوادث معمولاً در اثر نداشتن دودکش مناسب برای دستگاه های گازسوز، بهخصوص بخاری و آبگرمکن، یا عدم تهویه کافی فضای اتاق روی میدهند. سوختن ناقص گاز و تجمع گازهای مسموم کننده (مونوکسید کربن) و یا کمبود اکسیژن سبب مسمومیت افرادی که در چنین فضایی تنفس میکنند، شده و به گاززدگی آنها میانجامد.
پ-١-٢ دستکاری در کنتور و رگولاتور گاز
رگولاتور و کنتور گاز توسط شرکت گاز ناحیه با رعایت تمام نکات ایمنی و فنی در محل مناسب نصب میگردد. در صورت لزوم فقط شرکتگاز ناحیه مجاز است محل آنها را تغییر دهد.
رگولاتور مجهز بهوسایل ایمنی خاصی است که در صورت بروز تغییرات فاحش فشار در شبکه لولهکشی گاز شهر بهطور خودکار جریان گاز را قطع میکند تا مصرف کننده ها در معرض خطر قرار نگیرند. در صورت روبرو شدن با موارد قطع گاز یا نشت گاز از تنظیمکننده یا کنتور، باید از هرگونه دستکاری در آنها خودداری و از شرکت گاز ناحیه درخواست کمک گردد.
پ-١-٣ شیر مصرف
لوله گاز مربوط به هر دستگاه گازسوز بهیک شیر مصرف مجهز است تا در مواقع ضروری بتوان با بستن این شیر از ورود گاز به دستگاه جلوگیری نمود.
١) هر دستگاه گازسوز باید بهیک شیر مصرف مستقل مرتبط باشد.
٢) از اتصال دو یا چند دستگاه گازسوز بهیک شیر مصرف باید خودداری شود.
٣) انتهای شیرهای مصرفی که بهدستگاه گازسوزی مرتبط نیست و مورد استفاده قرار نمیگیرد حتماً با درپوش مسدود شود.
٤) در صورتیکه برای مدت طولانی از دستگاه گازسوزی استفاده نمیشود، شیر مصرف آن بسته نگه داشته شود.
٥) در صـورت ترك منزل برای مدت طولانی، کلیه شیرهای مصرف دستگاه های گازسوز باید بسته شوند.
٦) در شیرهای استاندارد، دسته شیر در حالت باز بودن در امتداد جریان گاز و در حالت بسته بودن عمود بر جریان گاز میباشد.
٧) در اجاق گازهایی که فاقد شمعک میباشند، از باز کردن شیر اجاق گاز قبل از افروختن کبریت خودداری شود.
٨) در دستگاه های گازسوزی که مجهز بهپیلوت میباشند، اگر بعد از باز کردن شیرگاز شعله روشن نشود معلوم است که پیلوت یا تنظیم نیست و یا خاموش شده است. در هر حال باید فوراً شیر گاز را بست و بهبررسی و رفع علت پرداخت.
٩) سعی شود از دستگاه های گازسوزی استفاده گردد که مشعلهای آن دارای ترموکوپل باشد.
١٠) بهمنظور جلوگیری از بازی کردن کودکان با دستگاه های گازسوز، در مواقع عدم استفاده از این وسایل،حتماً شیر اصلی مصرف آنها بسته شوند.
١١) از وارد آوردن ضربه بر روی اجاق گاز باید خودداری شود، زیرا این عمل باعث سست شدن اتصالات و نشت گاز خواهد شد.
١٢) از سر رفتن غذا، روی اجاق گاز جلوگیری شود.
١٣) از قرار دادن دستگاه گازسوز در معرض کوران هوا و جریان باد خودداری شود.
١٤) قرار گرفتن اشیا قابل اشتعال در مجاورت بخاری ممکن است سبب آتشسوزی گردد.
پ-١-٤ شیلنگهای گاز
١) شیلنگهای لاستیکی معمولی در برابر مواد نفتی و گازی بهسرعت فاسد میشوند. لذا برای اتصال اجاق و سایر دستگاه ها که استفاده از شیلنگ برای آنها مجاز شناخته شده، به سیستم لولهکشی باید از شیلنگهای لاستیکی تقویتشده که مخصوص گاز ساخته شده است، استفاده شود. طول شیلنگهای گاز نباید حداکثر از ١٢٠ سانتیمتر بیشتر باشد. استفاده از شیلنگهای طویل برای رساندن گاز بهنقاط مختلف منزل بسیار خطرناك است و باید از این کار احتراز نمود.
٢) شیلنگهای گاز نباید به هیچ وجه در معرض حرارت اجاق گاز و سایر دستگاه های گازسوز قرار گیرند.
٣) برای محکم کردن شیلنگهای گاز در انتهای لوله گاز و اجاق گاز، باید از بستهای فلزی استفاده شود. بدون این بستها امکان جدا شدن شیلنگ از لوله و خروج گاز وجود دارد.
٤) پیچانیدن سیم به جای بست باعث بریده شدن و جداشدن شیلنگ و انتشار گاز خواهدشد.
٥) شیلنگهای لاستیکی را باید هرچند وقت یکبار مورد بازدید قرار داد تا اطمینان حاصل شود که سوراخ نشده یا ترك بر نداشته باشد یا از محل بست بریده و یا سست نشده باشد. توصیه میگردد که شیلنگهای لاستیکی در صورت وجود هرگونه اشکالات ظاهری از قبیل تركخوردگی تعویض گردد.
٦) لولههای فلزی لولهکشی گاز در منزل نیز باید هرچند وقت یکبار بازدید گردد تا در صورت زخمیشدن یا کنده شدن رنگ آنها مجدداً رنگآمیزی شوند.
پ-١-٥ نشت گاز و استشمام بوی گاز
در صورت نشت گاز و یا استشمام بوی آن، قبل از هر کاری باید دقت کرد که در آن محل هیچگونه جرقهای زده نشود، از روشن کردن کبریت، فندك و امثال آن و همچنین از روشن و یا خاموش کردن وسایل برقی، خودداری و دستورات زیر اجرا شوند:
١) فوراً شیر اصلی گاز بسته شود.
٢) افراد خانواده از محل آلوده بهگاز خارج شوند.
٣) در و پنجره ها باز شوند.
٤) با تکان دادن حوله پنبهای مرطوب جریان خروج هوای آلوده بهگاز تسریع شود.
٥) چنانچه محل آلوده بهگاز تاریک باشد، برای روشنایی محل از چراغ قوه که در خارج از فضای آلوده بهگاز روشن شده، استفاده شود.
٦) در صورت بروز هر نوع آتشسوزی در ساختمان، چون وجود گاز در لوله احتمالاً باعث تشدید آتشسوزی خواهد شد، فوراً شیر اصلی گاز به ساختمان که بعد از کنتور قرار دارد بسته شود تا جریان گاز به داخل ساختمان قطع گردد.
٧) در صورت بروز هرگونه حادثه منجر به نشت گاز، بدون فوت وقت و با خونسردی کامل با شماره تلفنهای پست امداد شرکت گاز ناحیه تماس گرفته شود.
ضمناً نصـب و استفادة به موقع از خاموش کننده های استاندارد در آشپزخانه از ضایعـات ناشی از آتشسوزیها، جلوگیری میکند.
پ-١-٦ وسایل پیشگیری از خطرات گاز
استفاده از وسایل ایمنی زیر چنانچه با استانداردملّی و یا استانداردهای معتبر جهانی مطابقت داشته باشند، جهت بالا بردن ضریب ایمنی مفید است:
١) گازیاب (آشکارساز گاز طبیعی)
٢) آشکارساز گاز مونوکسید کربن
٣) شیر خودکار قطع جریان گاز اضافی (که در اثر شکستگی لوله و یا پارگی شیلنگ گاز عمل مینماید.)
٤) شیر خودکار قطع گاز حساس در مقابل زلزله
پ-١-٧ سایر موارد
١) باید توجه داشت که برای پیدا کردن محل نشت گاز هرگز از شعله کبریت و امثال آن استفاده نشود و تنها با استفاده از محلول صابون و یا مایع ظرفشویی نسبت بهنشتیابی اقدام گردد. تشکیل شدن حباب علامت نشت گاز است.
٢) از جابهجا کردن وسایل گازسوزی که مستقیماً بهلوله ثابت متصل است باید خودداری کرد، ولی چنانچه این امر لازم باشد برای تغییر محل لوله گاز آن، بهمؤسسه مجاز مجاز مراجعه شود.
٣) گازبندی اتصالات گاز پس از هر تغییر وضعیت ضرورت دارد.
٤) وسایل گازسوزی که به طور ثابت و دایمی در یک محل نصب میشوند، باید به وسیله لوله فلزی به سیستم لولهکشی گاز ساختمان وصل گردند و از جابهجایی آن خودداری شود.
٥) در صورتیکه قصد توسعه لولهکشی گاز باشد، حتماً این موضوع با شرکت گاز ناحیه در میان گذاشته شود تا ضمن دریافت راهنماییهای لازم، چنانچه نیاز به تعویض رگولاتور و کنتور گاز باشد اقدام گردد.
٦) گاهی ایجاب میکند که تغییرات جزیی در لولهکشی گاز منزل انجام شود یا بهعلت نقصی در سیستم لولهکشی، پاره ای تعمیرات صورت پذیرد، این تغییرات و تعمیرات هرچند بهظاهر ساده باشد، ولی باید توسط اشخاص متخصص یا مؤسسات صلاحیتدار انجام شود.
٧) اضافه کردن دستگاه های گازسوزی که در طرح اولیه پیشبینی نشده باشد، بدون اطلاع شرکت گاز ناحیه ممنوع است.
٨) معایب و نواقص قسمتهای مختلف دستگاه های گازسوز هرقدر هم که جزیی باشد، مهم است و برای تعمیر آنها باید فوراً با نمایندگی فروش دستگاه های مزبور و یا تعمیرکاران مجاز تماس گرفته شود.
٩) اجاق گاز باید همیشه تمیز گردد، برای این کار باید شیر مصرف را بست و سپس مشعلها و ضمایم آن را برداشته کاملاً و تمیز کرد و پس از خشک کردن، آنها را در محل خود قرار داد.
١٠) از نصب آبگرمکن گازی در اتاقی که بهطور عادی در آن هوا جریان ندارد خودداری شود زیرا باعث کمبود اکسیژن شده و میتواند ایجاد خفگی نماید.
١١) نصب هرگونه وسیله گازسوز در حمام ممنوع است.
١٢) مسدود شدن دودکش وسایل گازسوز سبب سوخت ناقص گاز و ایجاد گاز خطرناك و مسموم کننده مونوکسید کربن میشود که این امر باعث خفگی در اثر گازگرفتگی میگردد.
١٣) باید همواره محل اتصال دودکش به وسایل گازسوز بازرسی و از محکم بودن آن اطمینان حاصل شود.
١٤) در صورتیکه بعد از فصل سرما، بخاری جمعآوری شود، حتماً انتهای شیر با درپوش مسدود گردد و در هنگام وصل مجدد از افراد با صلاحیت کمک خواسته شود.
١٥) هرچند گاه یکبار کلاهک دودکشهای وسایل گازسوز بازرسی گردد و چنانچه کلاهک آن افتاده باشد، در محل خود نصب شود.
١٦) کلاهک علاوه بر اینکه از نفوذ باران و برف و افتادن سایر اشیا و ورود پرندگان بهداخل دودکش جلوگیری میکند، در منظم سوختن وسیله گازسوز نیز مؤثر است.
١٧) انتهای دودکشهای توی کار باید حداقل یکمتر از سطح پشتبام بالاتر باشد.
١٨) لازم است که هوای کافی برای سوختن گاز، بهبخاری گازسوز برسد. وجود روزنههای زیر درها برای این منظور مفید خواهد بود.
١٩) در صورتیکه وسیله گازسوز با شعله آبی و پایدار نسوزد و شعله آن زرد و قرمز و یا دارای پرش باشد، باید آن را جدی گرفت، زیرا ممکن است این نقص ناشی از نرسیدن هوا یا تنظیم نبودن فشار گاز باشد.
٢٠) در صورتیکه جهت هوارسانی بهوسیله گازسوز از کانال مرتبط با هوای آزاد استفاده شود، مسدود کردن دریچههای طرفین کانال ممنوع است.
٢١) در صورتیکه در نقشه تأییدشده لولهکشی گاز ساختمان نصب آبگرمکن زمینی پیشبینی شده است، به هیچ وجه نباید بهجای آن از آبگرمکن دیواری استفاده شود و یا از دودکش آبگرمکن زمینی برای آبگرمکن دیواری استفاده نمود.