شماره 2 – مرداد 1399مقدمه

به استناد ماده ۳۳ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان – مصوب 1374- آیین نامه طراحی ساختمانها در برابر زلزله (ویرایش چهارم) که به شرح متن پیوست توسط این وزارتخانه – مركز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی – بازنگری و تدوین شده و در جلسه مورخ 1393/06/23  کمیته دائمی بازنگری آیین نامه مذکور و نیز کمیته ملی استاندارد مربوط به آن مورد تأیید قرار گرفته است تمامی ساخت و سازها در سراسر میهن اسلامی باید بر اساس آن انجام گیرد.

شهرداری ها، بخشداری ها، دهیاری ها و سایر مراجع صدور پروانه و کنترل و نظارت بر اجرای ساختمانها و همچنین مالکان، کارفرمایان و مجریان ساختمانها و صاحبان حرفه های مهندسی ساختمان می بایست این آیین نامه را رعایت و اجرا نمایند.

شایان یادآوری است که همزمان مفاد ویرایش سوم این آیین نامه نیز تا پایان شهریورماه سال ۱۳۹۴ معتبر خواهد بود.

این آگهی جایگزین تصویب نامه شماره 11309/100/02  مورخ 84/4/18 می شود.

عباس آخوندی

معرفی استاندارد 2800

امروزه پیشرفت و توسعه دانش و فن‌آوری، تلاش برای همزیستی جوامع انسانی با پدیده‌های طبیعی، مانند زلزله که آثار تخریبی آن، حیات بشری را تهدید می‌کند، به مقصود خود نزدیکتر ساخته است.دستاوردهای علمی در مطالعات علوم پایه، دانش مهندسی و مهارتهای فنی و مدیریت‌های اجرایی در قالب استانداردها و دستورالعمل‌های لازم‌الاجرا، این همزیستی را امکان پذیر کرده است.پهنه لرزه‌خیز ایران نیز در گوشه و کنار خود، وقوع زلزله‌های مکرر را در تاریخ هزاران ساله‌اش ثبت کرده و در کنار تمدنها و آبادیهای سر در خاک فرو برده، حیات دوباره‌ای از رویش و آبادانیهای مجدد به‌وجود آمده است. این نشیب و فراز با پدید‌آمدن رشد چشمگیر در دانش مهندسی زلزله و زلزله‌شناسی و با بهره‌مندی از سرمایه‌های علمی ارزشمند و اهتمام دانشمندان و استادان صاحب نظر و همچنین، پژوهشگران و دانشجویان کوشا در دانش مهندسی در روند یکنواخت کنترل و پیشگیری، هدایت گردید.

تدوین «آیین‌نامه ایمنی ساختمانها در برابر زلزله» در دهه 40، که بعدها در فصلی از استاندارد 519 ایران قرار گرفت، گامی در این مسیر بود. تصویب و اجرای اجباری «آیین‌نامه طراحی ساختمانها در برابر زلزله» (استاندارد 2800) در سالهای 1366و 1367 نیز عزم ملی و برنامه دولت جمهوری اسلامی ایران را با وجهه علمی، رسمیت قانونی بخشید.
تدوین آیین‌نامه طراحی ساختمانها در برابر زلزله، موجب رونق ضوابط مهندسی در روند ساخت و ساز کشور شد و در عین حال، تلاش برای اجرای فراگیر آن و جلوگیری از تخلفات، در کاهش خسارات ناشی از زلزله، بسیار مؤثر بود.
هیئت دولت در تصویب‌نامه شماره 119138/ت 969 مورخ 1367/12/27 ، تجدید نظر در«آیین‌نامه طراحی ساختمانها در برابر زلزله» را بر عهدة وزارت مسکن و شهرسازی (مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن) گذاشته است که این مهم هر 5 سال یکبار انجام پذیرد.

مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، در سال 1372 ، بازنگری نسخه اول این آیین‌نامه را در دستور کار خود قرار داد. بازنگری آئین‌نامه مزبور در کمیته‌های تخصصی متشکل از استادان، محققان و مهندسان مجرب کشورمان در رشته‌های ذیربط و در قالب تشکیلات مدون در مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، صورت گرفت. کمیتة اصلی تحت عنوان «کمیته دائمی بازنگری آیین‌نامه طراحی ساختمانها در برابر زلزله» به منظور تفسیر و توضیح متن آیین‌نامه وساماندهی اصلاحات بازنگری ادواری تشکیل گردید (سال 1375).

ویرایش دوم آیین‌نامه طراحی ساختمانها در برابر زلزله، در جلسه هیئت وزیران مورخ  1378/9/14  به تصویب رسید. چنانچه انتظار می‌رفت، نسخة دوم، با اصلاحات و اضافه‌نمودن موارد تکمیلی در آیین‌نامه و با برخورداری از سطح استاندارد پیشرفته نسبت به نسخة اول، از سطح ایمنی بالاتری برخوردار بود.

برنامه بازنگری متن آیین‌نامه برای تدوین ویرایش سوم نیز از سال 1379 آغاز گردید که این ویرایش نیز نسبت به دو ویرایش قبل از خود از سطح کیفی بهتری برخوردار بود. در ویرایش سوم آیین‌نامه، علاوه بر لحاظ کردن مطالب جدید و تغییرات لازم در مباحث مختلف که به منظور رفع ابهامات و تناقضات متن آیین‌نامه صورت گرفته‌، سیر منطقی مباحث در فصل‌بندی آیین‌نامه نیز مورد توجه بوده است.

این مرکز با توجه به بازخوردهای اجرایی آیین نامه و همچنین آخرین دستاوردهای  علمی – تحقیقاتی که از وقوع   زلزله-های متعدد در سراسر جهان و ایران به دست آمده است، برنامه بازنگری متن آیین نامه برای تدوین  ویرایش چهارم را در دستور کار خود قرار داد.

روز آمد کردن ویرایش سوم استاندارد 2800 ایران به منظور رفع مشکلات و ابهامات موجود، استفاده از آخرین اطلاعات علمی و دانش روز مهندسی زلزله ، زلزله شناسی و مهندسی سازه و تحقیقات انجام یافته در سطح ملی مشتمل بر شناسایی و رفع اشکالات مباحث مختلف مطروحه در ویرایش سوم استاندارد 2800 ایران، بررسی مشکلات و نقاط ابهام با توجه به اظهار نظر‌های جامعه مهندسی و مهندسان مشاور، بررسی آیین نامه ها و استانداردهای روز جهان نظیر UBC، IBC، ASCE و سایر آیین‌نامه‌های معتبر جهانی زلزله و بررسی تحقیقات و مطالعات انجام شده داخلی، مواردی است که در تدوین ویرایش چهارم آیین‌نامه استاندارد 2800 مدنظر قرار گرفته است و در تاریخ 93/08/24  با ابلاغ وزیر محترم راه و شهرسازی رعایت مفاد آن برای کلیه شهرداری ها، بخشداری ها، دهیاری ها و سایر مراجع صدور پروانه و کنترل و نظارت بر اجرای ساختمان ها و همچنین مالکان، کارفرمایان و مجریان ساختمان ها و صاحبان حرفه های مهندسی ساختمان الزامی می باشد.

در ویرایش چهارم با گذراندن یک تجربه کاری، سیاست‌های اجرایی زیر برای انجام مراحل مختلف بازنگری در نظر گرفته شد.

1-  ابهام‌زدایی و پاسخ به سؤالات کلیه طراحان و مهندسانی که از  سال 1386 با ویرایش سوم این آیین‌نامه محاسبات و تحلیل و طراحی سازه‌های مقاوم در برابر زلزله را انجام داده‌اند.

2- استفاده از دستاوردهای مطالعاتی و پژوهشی انجام گرفته توسط محققان و استادان درخصوص مسائل خاص مربوط به وضعیت لرزه‌خیزی و ساخت و ساز کشور

3- لحاظ کردن تغییرات لازم در مباحث مختلف آیین‌نامه با توجه به  افزایش  دانش و فناوری علم زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در سطح جهان با بهره‌گیری از آیین‌نامه‌های معتبر زلزله

رئوس برنامه عمل بازنگری ویرایش چهارم به شرح زیر تنظیم گردید:

• بررسی تحقیقات و مطالعات انجام شده داخلی و جمع‌آوری مطالب آنها
• جمع‌آوری دیدگاه‌های اعضای کمیته اجرایی و کمیته دائمی
• تهیه پیش‌نویس ویرایش چهارم آیین‌نامه توسط کمیته هماهنگی
• نظرخواهی از استادان، محققان و جامعه مهندسی کشور درخصوص پیش‌نویس
• اعمال نظریات اصلاحی در صورت نیاز
• طرح پیش‌نویس تهیه‌شده در کمیته دائمی برای تصویب
• طرح پیش‌نویس تهیه‌شده در کمیته ملی استاندارد برای تصویب
• طرح پیش‌نویس تهیه‌شده در سایر مراجع قانونی برای تصویب

برنامه بازنگری متن آیین‌نامه برای تدوین ویرایش چهارم آن از سال1388آغاز گردید. در اجرای این دوره از بازنگری آیین‌نامه، به منظور تدقیق در تصمیم‌گیری پس از برگزاری جلسات متعدد، ارکان اصلی ساختار برای تدوین ویرایش جدید در خصوص چگونگی انجام وظایف رسیدگی به مباحث آیین‌نامه به گونه زیر، مورد تصویب قرار گرفت.

الف-کمیته دائمی بازنگری متشکل از 37 نفر از استادان و متخصصان

ب-کمیته اجرایی متشکل از 21 نفر منتخب کمیته دائمی

پ-کمیته هماهنگی متشکل از 3 نفر منتخب کمیته اجرایی

ت-کارگروه‌ها (شامل کارگروه‌های: 1- پهنه‌بندی خطر زلزله، 2- طیف و طبقه‌بندی زمین،3-ناپایداری‌های زمین، 4- روش‌های تحلیل، 5- اعضای غیر سازه‌ای، 6- سازه‌های غیرساختمانی، 7- ساختمان‌های با مصالح بنایی و 8- اتصالات فولادی)

محتوای این بازنگری در زمینه‌های مختلف قابل بررسی است. از جمله می‌توان به تغییرات اساسی دراصلاح ساختار مطالب موجود به‌گونه‌ای رساتر و واضح‌تر، به‌روز نمودن مطالب علمی بر اساس نتایج تحقیقات علمی و آیین‌نامه‌های معتبر طراحی ساختمان‌ها در مقابل زلزله و رفع نارسایی‌هایی که طی سال‌ها استفاده از ویرایش سوم مشخص شده بود، اشاره نمود.
پس از برگزاری جلسات متعدد کمیته‌های دائمی، اجرایی و هماهنگی، موضوعات بازنگری در تهیه ویرایش چهارم بر اساس بازخوردهای علمی و اجرایی ویرایش سوم و همچنین آخرین دستاوردهای علمی- تحقیقاتی به شرح زیر شناسایی و مستقیم و غیرمستقیم در این ویرایش مورد استفاده قرار گرفت:

– توجه به سادگی و گویایی ضوابط استاندارد

– به‌روز‌رسانی پهنه‌بندی خطر نسبی زلزله

– اصلاح طیف پاسخ طراحی

– اصلاح طبقه‌بندی نوع زمین

– اصلاح ضوابط مربوط به مسائل ناپایداری‌های زمین

– ارائه ضوابط لرزه‌ای برای طراحی شالوده‌ها

– ارائه روش‌های ساده‌شده تحلیل برای سازه‌های دارای هندسه ساده در کنار تدقیق روش‌های فعلی

– معرفی روش تحلیل استاتیکی غیر خطی به عنوان یکی از روش‌های تحلیل

– اصلاح و به‌روز‌رسانی جدول ضریب رفتار

– معرفی سیستم‌های جدید باربر لرزه‌ای

– اصلاح ضوابط مربوط به زمان تناوب

– اصلاح ضوابط مربوط به دیافراگم‌ها و المان‌های جمع‌کننده نیرو

–  توجه به وضعیت لرزه‌خیزی و اهمیت ساختمان‌ها در طبقه‌بندی آنها

– ارائه ضوابط لرزه‌ای برای اعضای غیر سازه‌ای نظیر اجزای معماری، مکانیکی و الکتریکی

– ارائه ضوابط تکمیلی طرح لرزه‌ای برای سازه‌های غیر ساختمانی

– ارائه ضوابط برای اندرکنش سازه و خاک در طراحی لرزه‌ای

– اصلاح ضوابط مربوط به ساختمان‌های بنایی

– بررسی و اصلاح ضوابط مربوط به اتصالات گیردار تیر I شکل به ستون جعبه‌ای

به منظور دستیابی به اهداف مورد نظر و براساس برنامه‌های مصوب، گردش کار بازنگری ویرایش چهارم آیین‌نامه به شرح زیر تعریف گردید:

1- تشکیل کارگروه‌های تخصصی با توجه به اولویت‌های بازنگری

2- بررسی نتایج کارهای اجرایی در جلسات گروه‌های کاری، جمع‌بندی و ارائه پیشنهاد به کمیته هماهنگی

3- بررسی نتایج اقدامات انجام گرفته توسط کارگروه‌ها در کمیته هماهنگی

4-جمع‌بندی فعالیت‌های انجام شده مورد تصویب کمیته هماهنگی و ارائه آنها به کمیته اجرایی

5- تهیه پیش‌نویس اولیه ویرایش چهارم

6-نظرخواهی گسترده از استادان، محققان، متخصصان و جامعه علمی و مهندسی سراسرکشور در خصوص پیش‌نویس تهیه‌شده

7-اعمال اصلاحات لازم بر اساس نظریات و پیشنهادهای واصله مورد تصویب در کمیته‌های مربوط

8-تهیه پیش‌نویس نهایی و تائید و تصویب نهایی آن توسط کمیته اجرایی

9- تصویب پیش‌نویس نهایی توسط کمیته دائمی

مجموعه حاضر در طول قریب به 5 سال تلاش مداوم و مستمر و بیش از 20000  نفر- ساعت کار کارشناسی توسط بیش از 70 نفر از استادان دانشگاه‌ها، مهندسان صاحب‌نظر در این حرفه و پژوهشگران همکار در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در قالب کمیته‌ها و کارگروه‌های تخصصی، تهیه و تدوین گردیده است.

فهرست اسامی اعضای کمیته‌ها و کارگروه‌های ویرایش پنجم آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله (استاندارد 2800 ایران)

الف) اعضای کمیته دائمی (به ترتیب حروف الفبا)

ب) اعضای کمیته اجرایی (به ترتیب حروف الفبا)

ج) اعضای کمیته هماهنگی (به ترتیب حروف الفبا)

د) اعضای کارگروه های تدوین متن

– کارگروه الزامات ژئوتکنیکی:

فهرست مطالب