رعایت الزامات معماری پدافند غیرعامل، باعث پایداری نسبی مجموعه های زیستی، سـاختمان هـا و تأسیسات در شرایط بحران ناشی از تهدیدات می شود. توجه و عنایت به مبحث «پدافند غیرعامـل» به صورت «میان رشته ای» و مـرتبط بـا دیگـر عوامـل اثرگـذار در معمـاری و شهرسـازی، پایـداری بیشتری را به دنبال خواهد داشت. حوزه شمول این فصل مطابق جدول ٢١-١-٢-الف می باشد.
٢١-٢-١- معماری و پدافند غیرعامل
رعایت ملاحظات پدافند غیرعامل در طراحی معماری، (که ایمنی مجموعه‌های زیستی، ساختمانهـا و تأسیسات را بالا می‌برد)، الزامی است.
اثرات موج انفجار (به ویژه ناشی از بمباران)، نه تنها باید در برنامه‌ریزی کلان و طراحی مجموعه‌هـای زیستی، ساختمانها و تأسیسات منظور گردد، بلکه در انتخاب مصـالح و طراحـی و اجـرای جزئیـات مهندسی نیز، به صورت همه‌جانبه و متعادل بررسی شده و موردنظر، قرار گیرد.
برای ارائه طرح مایه (مفهوم ذهنی)، طراح باید قادر به نظریه پردازی تهاجم احتمالی دشـمن بـوده و راهکارها را، با اخذ نظرات کارفرما، بهره بردار و کارشناسان میان رشته ای به صورت طـرح هـای اولیـه ارائه دهد. پس از انتخاب طرح بهینه، طرحهـای تفصـیلی (اعـم از شهرسـازی و یـا معمـاری)، ارائـه می‌شود.
٢١-٢-٢- ملاحظات برنامه‌ریزی و طراحی محوطه
برنامه‌ریزی و طراحی محوطه، همراه ایجاد فضای لطیف و زیبا بـرای زنـدگی، بایـد براسـاس اصـول پدافند غیرعامل، هدایت سریع و مطمئن افراد به پناهگاه های خارج از ساختمان و جان پناه ها، اتخـاذ تمهیداتی در جهت کاهش خطرات ناشی از ریزش آوار بر سر افراد و تسهیل اقدامات امـداد و نجـات برای کاهش خطرسازی ساختمان ها، صورت گیرد. این بخش، جنبه‌های مختلـف طراحـی محوطـه را مشخص کرده و برخی از ویژگی‌ها را ارائه می‌دهد.
٢١-٢-٢-١- جانمایی ساختمان
از آنجا که جانمایی مناسب ساختمان ها، می تواند تأثیر مهمی بر کاهش آسیب‌پذیری داشـته باشـد، حداقل تمهیدات لازم برای طراحی، به شرح زیر است:
٢١-٢-٢-١-١- با توجه به افزایش خطرپذیری در تمرکز ساختمان ها، افراد، فعالیت ها و سـرمایه‌هـا، طراحی باید به صورت غیرمتمرکز صورت گیرد.
٢١-٢-٢-١-٢- به منظور کاهش خسارات و اثرات انفجار، توصـیه مـی شـود بـین سـاختمان و راه دسترسی اصلی، فضاهای حایل ایجاد گردد. (شکل ٢١-٢-١)
٢١-٢-٢-١-٣- به منظور کاهش خطر ریزشآوار، فضایی با عرض حداقل 
ارتفاع ساختمان، بـه عنوان حریم آوار، باید در نظر گرفته شود. در این حریم،صرفاً ایجـاد فضـای سـبز و مسـتحدثات ایمن در برابر آوار، مجاز است.
٢١-٢-٢-١-٤- مکانیابی ساختمان تا حد امکان هماهنگ با عوارض طبیعی و یـا مصـنوعی (دفـاع غیرعامل طبیعی) و یا مدفون، صورتگیرد.
٢١-٢-٢-١-٥- به منظور پرهیز از پیامدهای انفجار، احداث مخازن سوخت غیـر ایمـن در حـریم آوار، مجاز نیست.
٢١-٢-٢-٢- فضاهای باز پیرامون ساختمان
٢١-٢-٢-٢-١- در فضاهای باز، باید مکان ها و دیوارك هایی به عنوان جانپناه ایجادگردد. (شـکل ٢١-٢-٢)
٢١-٢-٢-٢-٢- اجزای فضاهای باز باید براساس اصل انعطاف پذیری و با عملکردهای چند منظوره، طراحی شوند به نحوی که در شرایط عادی، امکان فعالیت‌های معمول را فراهم نموده و در شـرایط بحرانی، به عملکردهای اضطراری اختصاص یابند. (شکل ٢١-٢-٣)
٢١-٢-٢-٢-٣- در عناصر و اجزای مبلمان شهری، تا حد امکان از احـداث و ایجـاد لبـه‌هـای تیـز گوشه (تا ارتفاع ٢ متری از زمین)، جلوگیری شود.
٢١-٢-٢-٢-٤- به منظور انجام عملیـات امـداد و نجـات، مکـانهـایی در فضـای بـاز بـا عملکـرد چندمنظوره پیش‌بینی شود که تا حد امکان دارای ویژگی‌های زیر باشند:
- دسترسی مناسب به ساختمانها
- خارج از حریم آوار
- مصون از اثر عوامل نامساعد طبیعی
- کف هموار و شیب حداکثر چهار (٤) درصد
- دارای زیرساخت‌های لازم برای نصب سریع و استقرار تجهیزات امدادرسانی
٢١-٢-٢-٢-٥- در مجموعه های زیستی و هر محله شهری، در حد امکان باید محل های مناسـبی برای عملیات امداد و نجات، با امکانات فرود بالگرد، پیش‌بینی شوند.
٢١-٢-٢-٢-٦- جانمایی ساختمان در خیابان های باریک و یک طرفه، به نحوی که عملیات امـداد و نجات با اخلال و تأخیر مواجه شود، مجاز نمی‌باشد.
٢١-٢-٢-٢-٧- در کلیه ساختمانهایی که در خیابان های باریک و یک طرفه قـرار دارنـد و امکـان تعریض معابر دسترسی وجود ندارد، تجهیزات اطفاء حریق در داخل مجموعه باید به نحـوی تـأمین گردد که تأخیر و کندی عملیات امداد و نجات و اطفاء خودروهای آتش‌نشانی را جبران نماید.
٢١-٢-٢-٢-٨- محوطه تا حد امکان باید از چمن و یا درخت و گیاه مناسب پوشیده شـود. نصـب سنگ های بزرگ تزئینی، که ایجاد نوعی جان پناه مقاوم می نمایند، در صورت نداشـتن گوشـه هـای تیز، بلامانع است.
٢١-٢-٢-٣- ورودی‌های مجموعه زیستی
٢١-٢-٢-٣-١- محوطه ی هر مجموعه زیستی با بیش از ٢٠٠ واحد مسکونی (یا معادل آن)، بایـد دارای حـداقل دو ورودی- خروجـی (دروازه) باشـد کـه بـا فاصـله مناسـب و دور از یکـدیگر قـرار گیرند(رعایت اصل پراکندگی).
٢١-٢-٢-٣-٢- ابعاد دروازه ها باید متناسب با حجم تردد سواره و پیاده در زمان بحران، پیش‌بینی شوند.
٢١-٢-٢-٣-٣- دروازه ها باید به گونه‌ای باشند که در صورت تخریب، موجب انسداد تردد وسـایل نقلیه نشوند.
٢١-٢-٢-٤- دسترسی‌های مجموعه زیستی
٢١-٢-٢-٤-١- مسیرهای دسترسی باید به نحوی طراحی شوند که با حداقل نمودن تداخل حرکت عابرین پیاده و وسایل نقلیه، کارایی به حداکثر برسد.
٢١-٢-٢-٤-٢- طراحی هندسی مسیرهای محوطه باید به‌گونـه‌ای باشـد کـه تقـاطع اضـلاع، نـرم (منحنی) و فاقد زوایای تند باشند و مسیریابی اضطراری در آنها، به سادگی صورت گیرد.
٢١-٢-٢-٤-٣- تا حد امکان، ریزش آوار و شیشه نباید موجب انسداد مسیرهای دسترسی و ایجـاد خطر برای افراد شود (حریم آوار رعایت شود).
٢١-٢-٢-٤-٤- در حاشیه مسیرهای پیاده و سواره رو، حـداقل یـک ردیـف درخـت در ترکیـب بـا پشته‌ی خاکی چمن‌کاری شده و یا جعبه گلدان، طراحی و اجرا شود.
٢١-٢-٢-٤-٥- در طراحی شبکه سوارهرو داخـل مجموعـه‌هـای زیسـتی بـا بـیش از ٢٠٠ واحـد مسکونی (یا معادل آن) به بالا، لازم است حداقل یک مسیر دسترسی محوری سواره رو متناسـب بـا ترافیک زمان بحران (بویژه حمله هوایی) پیش‌بینی شود. حریم آوار ساختمانهای مجاور این مسیر، نصف ارتفاع آنها است.
٢١-٢-٢-٤-٦- معابر پیاده باید فاقد ناهمواری، برآمـدگی و سـطوح لغزنـده باشـند و از بکـاربردن مصالح کندکننده حرکت در آنها خودداری شود.
٢١-٢-٢-٤-٧- برای سهولت حرکت در مواقع بحران ناشی از تهدیدات، هر آنچـه سـرعت گریـز از خطر را محدود نماید، باید از طرح محوطه حذف شده و یا مناسب‌سازی شود.
٢١-٢-٢-٤-٨- ابعاد پله‌ها در فضای باز، برای حفظ ایمنی و راحتی، باید به صورت زیر باشند:
- عرض حداقل 1/5 متر
- ارتفاع حداکثر ١٥ سانتیمتر
- حداقل کف مفید ٣٠ سانتی متر
- به ازاء هر ١٠ پله یک پاگرد (فضای استراحت).
٢١-٢-٢-٤-٩- شیبراهه نباید بیش از ٥ درصد شیب داشته باشد. عرض آن باید بیش از 1/8 متـر بوده و کف آن زبر باشد.
٢١-٢-٢-٤-١٠- برای خروج افراد از ساختمان، طراحی معبر (کانال) تأسیسـاتی آدمرو و مقـاوم در برابر موج انفجار (موضوع بنـد ٢١-٣-٣-٣)، در همـاهنگی بـا مهنـدس تأسیسـات، الزامـی اسـت.
این‌گونه معابر باید قابلیت گذر تأسیسـات اصـلی و زیرسـاخت‌هـا (موضـوع بنـد ٢١-٧-٢-٨-٣) را داشته و خروجی‌های متعدد به محوطه در آن پیش‌بینی شود.
٢١-٢-٢-٥- جان پناه ها
٢١-٢-٢-٥-١- فضاهای‌باز، باید به‌نحوی طراحـی شـوند کـه درترکیـب باعوارضـی نظیـر پشـته ی چمن کاری‌شده، فرورفتگی، جعبه گلدان و دیوارك، ضمن ارتقاء محیط بـرای تـامین فعالیـت هـای شرایط عادی (مانند بازی و نشستن)، جان پناه های مناسب در آنها، ایجاد شوند.
٢١-٢-٢-٥-٢- محل استقرار جان پناه ها باید خارج از حریم آوار باشد.
٢١-٢-٢-٥-٣- جان پناه ها باید با ظرفیت کم و پراکندگی مناسب، در خارج مسیرها و فضـای بـاز، ایجاد شوند.
٢١-٢-٢-٥-٤- شکل جان پناه ها باید نرم (منحنی) و فاقد نقاط تیز گوشـه بـوده و سـازه ی آنهـا، مقاوم در برابر موج انفجار باشند.
٢١-٢-٢-٥-٥- فاصله جان پناه ها از یکدیگر، حداکثر ٢٠ متر باشد.
٢١-٢-٣- طراحی معماری ساختمان
٢١-٢-٣-١-طراحی حجم ساختمان
٢١-٢-٣-١-١- شکل (فرم) ساختمان بیش از ٦ طبقه باید به صورتی باشد که آوار آن باعث انسداد دسترسی‌ها به ساختمان نشود (نظیر اشکال پلکانی- شکل ٢١-٢-٤).
٢١-٢-٣-١-٢- شکل کلی ساختمان های مجاور خیابـان اصـلی، بـه‌گونـه ای باشـد کـه در صـورت تخریب، سبب انسداد معبر نشوند (با رعایت بند ٢١-٢-٢-١-٣).
٢١-٢-٣-١-٣- طراحی پیلوت های از دو طرف باز، توصیه می‌شود (شکل ٢١-٢-٥).
٢١-٢-٣-١-٤- شکل ساختمان تا حد امکان باید محدب و یا مدور باشد. استفاده از اشـکال مقعـر توصیه نمی‌شود (شکل ٢١-٢-٦). با توجـه بـه اهمیـت شـکل سـاختمان در بارگـذاری انفجـار، در راستای اجرای بند ٢١-٣-٣-٣، تعامل با مهندس سازه، الزامی است.
٢١-٢-٣-٢- مسیرهای حرکت
٢١-٢-٣-٢-١- طراحی فضای ورودی ساختمان ، با رعایت الزامات معمـاری، بـه نحـوی باشـد کـه ورودی موج انفجار به ساختمان، کمینه (حداقل) گردد.
٢١-٢-٣-٢-٢- در فضاهای مکث بزرگ (مانند هال، لابی و…) ساختمان، مسیرهای حرکـت نبایـد روبروی هم و مستقیم باشند.
٢١-٢-٣-٢-٣- از ایجاد فضاهای دارای طرح خطی (مانند راهروهـای طـولانی و مسـتقیم) پرهیـز شود و درهای داخل آنها، روبروی یکدیگر قرار نگیرند.
٢١-٢-٣-٣- نمای ساختمان
٢١-٢-٣-٣-١- کلیات
در هنگام وقوع انفجار، پوشش بیرونی و نمای سازه به عنوان جزء غیرسازهای نقش بسیار مهمی در کاهش خسارات و تلفات ناشی از انفجار دارد. در اثر فشار انفجار مقـادیر زیـادی از اجـزا نمـا ماننـد شیشه و سایر مصالح به صورت ترکش در فضای داخل و بیرون ساختمان پراکنده می‌شوند. قسمتی از تلفات ناشی از انفجار مربوط به عدم انتخاب صحیح هندسه پیرامونی سازه و استفاده از مصـالح و سامانه‌های نامناسب نما می‌باشد. برای کاهش این اثرات مضر لازم است تا موارد زیر برای طراحی و اجرای هندسه پیرامونی و نمای سازه در نظر گرفته شوند.
٢١-٢-٣-٣-٢- هندسه پیرامونی سازه باید ساده، صاف و دارای شکل محدب باشد. اشکال مقعر و دارای پیش آمدگی (مانند بالکن) و فرورفتگی باعث محبوس شدن امواج و تشدید اثرات انفجار می شوند.
٢١-٢-٣-٣-٣- ضمن در نظر گرفتن ضوابط معماری، سطوح شیشه خور نما و تعداد بازشـوها بـه کمترین مقدار ممکن برسد. این موضوع در طبقات پایین‌تر ساختمان باید بیشتر مـورد توجـه قـرار گیرد زیرا فشار انفجار در این طبقات بیش از طبقات بالایی است.
٢١-٢-٣-٣-٤- مصالح رو کار نما باید به گونه ای انتخـاب شـوند کـه در اثـر فشـار انفجـار دچـار خردشدگی نشده و به قطعات کوچک تیز تبدیل نشوند.
٢١-٢-٣-٣-٥- برای نصب مصالح روکار نما باید از قابهای مجزا استفاده شده و ایـن قـابهـا بـا اتصالات مستقیم به دیافراگم سقف‌ها متصل شوند تا از انتقال لنگر خمشـی موضـعی بـه سـتونهـا جلوگیری شود.
٢١-٢-٣-٣-٦- قاب بندی نمای ساختمان به گونه ای طراحی شود که امکان بازرسی و در صـورت نیاز تعویض و نصب قطعات آسیب دیده به راحتی فراهم شود.
٢١-٢-٣-٣-٧- بکارگیری نماهـای شـکننده و عناصـر دارای اتصـال سسـت بـه سـازه (در نمـای ساختمان) و یا بدون اتصال مناسب به سازه، ممنوع است.
٢١-٢-٣-٣-٨- اتصال دیوارهای خارجی به سـازه، ضـمن حفـظ انعطـافپـذیری لازم، بایـد بطـور مطمئن، طبق فشار وارده انجام شود.
٢١-٢-٣-٣-٩- در نمای مجاور معابر، از طبقه ی چهار به بالای ساختمان ها، احداث بالکن یـا شـبه بالکن سراسری الزامی است. در صورت وجود عقب نشینی در طبقات بالای پایه (پودیوم)، لزومـی بـه اجرای بالکن نمی‌باشد.
٢١-٢-٣-٣-١٠- قسمت بیرونی ورودی ساختمان، باید با ایجاد سقف و یا هرگونه حائـل مقـاوم در برابر ریزش آوار، محفوظ و ایمن‌سازی شوند.
٢١-٢-٣ -٣-١١- قرارگیری عناصر الحاقی شکننده و یا فاقد اتصال مناسب به‌سازه، در لبه بام مجـاز نیست.
٢١-٢-٣-٣-١٢- تأسیسات مستقر در بام، باید به فاصله کمینه ٢ متر از لبه ی مجاور معابر و حیاط قرار گیرند.
٢١-٢-٣-٣-١٣- اجرای انواع نمای اندودی از ملات ماسه سیمان یا مشابه، نقش مؤثری در پایداری دیوارهای خارجی داشته و آسیب پذیری آنها را نسبت به دیوار های خارجی بدون اندود نما به مراتـب کاهش می‌دهد . هم‌چنین در برابر نیروی لغزشی، مقاومتر از نماهای آجری و سنگ بـوده و احتمـال ریزش آنها کمتر است.
٢١-٢-٣-٣-١٤- در صورت استفاده از نمای آجری، آن را باید با ضخامت کمینه ٢٢ سانتیمتر، بـه صورت مسلح و با اتصال لازم به سازه، اجرا نمود.
٢١-٢-٣-٣-١٥- از کاربرد سنگ (و مشابه نظیر سرامیک و دیگر مصالح شکننده) بصـورت خشـک در نمــا، خــودداری شــود و لازم اســت عناصــر نمــای ســاختمان دارای قــاب بنــدی بــا مقاومــت و انعطاف پذیری مناسب باشند.
٢١-٢-٣-٣-١٦- نماهای پیش ساخته بتن مسلح، با اتصـال لازم بـه سـازه، در برابـر انفجـار بسـیار مناسب می باشند. اتصال نمای پیش ساخته بتنی به اعضای محیطی ساختمان، بایـد قابلیـت تحمـل بارهای ناشی از انفجار (مطابق جدول ٢١-١-٣) را دارا باشد. به طور کلی، عناصر نمـا نبایـد موجـب ایجاد ترکش و آوار شوند و آسیب‌رسان باشند.
٢١-٢-٣-٤- پنجره ها و بازشوها
٢١-٢-٣-٤-١- تا حد امکان از پنجره های کمتر و یا کوچک‌تر، استفاده شود.
٢١-٢-٣-٤-٢- استفاده از پنجره های بزرگ، مشروط به قـاب بنـدی داخلـی و تقسـیم بـه اجـزای کوچک و رعایت تمهیدات ضروری برای جلـوگیری از آسـیب‌رسـانی شیشـه هـا (ماننـد اسـتفاده از روکش‌های چسبنده به شیشه)، بلامانع است.
٢١-٢-٣-٤-٣- ارتفاع پنجره ها تا جـایی کـه ممکـن اسـت بـه سـقف طبقـات نزدیـک باشـد تـا ترکش‌های ناشی از خرد شدن شیشه‌ها به افراد داخل ساختمان برخورد نکند.
٢١-٢-٣-٤-٤- جنس شیشه‌های به کار رفته در پنجره ها باید از نوع لمینیت (چندلایه) باشد تـا پس از گسیختگی قطعات خرد شده به اطراف پرتاب نشوند.
٢١-٢-٣-٤-٥ – در نورگیرهای (سقفی) ساختمان، باید از صفحات شفاف نشکن، به جـای شیشـه، استفاده شود.
٢١-٢-٣-٤-٦- قاب پنجره ها باید دارای استحکام و مقاومت بیشتری از شیشه‌ها باشند. این قابها باید با اتصال مناسب به اطراف متصل شوند تا در صورت وقوع انفجار، قاب و شیشه‌های متصـل بـه آن به صورت یک قطعه منفرد به داخل پرتاب نشوند.
٢١-٢-٣-٤-٧- چهارچوب پنجره ها به سازه بایدکاملاً مهار شوند.
٢١-٢-٣-٤-٨- مهاربندی ها و چهارچوب های جداره خارجی به سازه در ترکیب با بازشـوها(درهـا، کرکره ها و دیگر بازشوها)، باید برای تحمل فشار بازتاب (بند ٢١-٣-٣-٣)، طراحی شوند.
٢١-٢-٣-٤-٩- درهای ورودی ساختمان مراکز تجمع و پنجره ها، باید به سمت خارج باز شوند (بـا رعایت عقب‌نشینی لازم در معابر عمومی).
٢١-٢-٣-٤-١٠- چارچوب درهای ورودی (و سایر چارچوب ها) باید با بتن مناسـب پرشـده و دارای اتصال لازم به سازه باشند.
٢١-٢-٣-٥- اجزای غیرسازه ای
٢١-٢-٣-٥-١- اجزای غیرباربر (مانند تیغه، سقف کاذب و…) باید به گونه‌ای طراحی و اجـرا شـوند که در برابر آثار انفجار، کمترین آسیب به آنها وارد شود و یا پس از شکسـتن بـه قطعـات لـب تیـز تبدیل نشوند.
٢١-٢-٣-٥-٢- دیوارهای غیرباربر باید دارای اتصال لازم به سازه باشند.
٢١-٢-٣-٥-٣- دیوارهای بنایی باید با شبکه‌ی میلگرد، مسلح شوند.
٢١-٢-٣-٥-٤- لازم است:
- از کاربرد مصالحی که پس از شکستن، تیز گوشـه و برنـده مـی‌شـوند، خـودداری گردد.
- وسایل، تجهیزات و تزئینات سنگین، در زیر سقف و بالای دیوار، نصب نشوند.
- وسایل، تجهیزات و تزیینات نیمه‌سنگین و سبک، با اتصال مناسب، نصب گردند.
- از شیشه غیرایمن در سقف کاذب و دیوار جداکننده، استفاده نشود.
- عناصر غیرساختمانی (مانند کتابخانه، قفسه، ویترین، کمد، دکور)، به نحو مناسب، به سازه و یا اجزاء ساختمانی، متصل شوند.
٢١-٢-٣-٥-٥- ضروری است:
- دیوارهای جداکننده داخلی تاحد امکان، سبک، انعطاف پذیر و دارای بهم پیوستگی (با استفاده از الیافهای طبیعی و یا مصنوعی) باشند.
- اتصالات اجزای غیرسازه ای و تزئینات داخلی، باید براساس حداقل های اشاره شـده در آیین نامه طراحی ساختمان ها در برابر زلزله (استاندارد ٢٨٠٠) و برمبنای خطـر لرزهخیزی خیلی زیاد (A=0/35) طرح شوند.
- اتصالات دیوارهای جداره ی خارجی سـاختمان و قـاب بنـدی نمـا و اجـزای نمـای پیش‌ساخته بتنی باید برای فشار بازتاب بند ٢١-٣-٣-٣ طراحی شوند.
- از نصب هرگونه تزئینات و تابلوهای شکننده آسیب‌رسان، خودداری شود.
- مبلمان تا حد ممکن، دور از پنجره های خارجی، قرار گیرند.
٢١-٢-٣-٦- آسانسور و راه پله
٢١-٢-٣-٦-١- در چاهک (شافت) آسانسورها باید تمهیداتی در نظر گرفته شود که از انتقال مـوج انفجار، دود و آتش و آسیب‌رسیدن به راهپله و راهروهای طبقات، تا حد امکان، جلوگیری شود.
٢١-٢-٣-٦-٢- راه پلـه بایـد از چـاه آسانسـور، فاصـله مناسـبی داشـته و ورودی آن، مقابـل درب آسانسور نباشد (در این خصوص ضوابط مبحث سوم رعایت شود).
٢١-٢-٣-٦-٣- ارتفاع کف اتاقـک آسانسـور (درصـورت وجـود) از روی بـام، بایـد بـه میـزان ٥٠ سانتیمتر افزایش یابد و این فاصله با دیوارهای سبک پران (رو به بیرون) پوشانده شود.
٢١-٢-٣-٦ -٤- برای امداد و تخلیه اضطراری، باید راه پله ای در جداره ی خارجی آن هـا، طراحـی و اجرا شود.
٢١-٢-٣-٦-٥- راه پله ساختمان ها، باید از فضاهای پرخطر (مانند منابع سـوخت) دور باشـد. ایـن مکان می‌تواند به عنوان فضای امن درنظر گرفته شده و برمبنای بند ٢١-٢-٤ طراحی شود.
٢١-٢-٤- فضاهای امن
٢١-٢-٤-١- تعریف
فضای امن، بخشی از ساختمان، با عملکرد چند منظوره است که به میزان کمتر، در برابر آثار ناشی از انفجار، قرار می گیرد. این فضا نسبت به سایر قسمت ها، از مقاومـت و ایمنـی بیشـتری برخـوردار است. فضای امن حفاظت نسبی افراد را، تامین کرده و دارای قابلیت‌های زیر می‌باشد:
- ایمنی بیشتر در برابر ریزش آوار
- مقاوم در برابر ترکش‌های ثانویه
- حداقل نمودن نفوذ دود و غبار به داخل خود.
٢١-٢-٤-٢- مکانیابی
٢١-٢-٤-٢-١- مکان فضای امن، نباید در مسیر مستقیم موج انفجار قـرار گیـرد و تاحـدامکان، در بین سایر فضاها و در محدوده مرکزی ساختمان پیش بینی شود و بین آن تا جداره خارجی، حداقل یک دیوار باشد. راهروهای داخلی، اتاق ها، انبارها، زیرزمین و سایر فضاهای مشـابه عملکـرد فضـای امن را می‌توانند داشته باشند.
٢١-٢-٤-٢-٢- فضای امن عمومی باید در هر طبقه ی ساختمان عمومی (برای عموم) و فضای امن خصوصی در واحدهای آپارتمانی بیش از ١٢٠ مترمربع، در نظر گرفته شود.
٢١-٢-٤-٢-٣- مکان فضای امن باید به‌گونه‌ای باشد که دسترسی آن به راه خروج، به راحتی و در امنیت حاصل شود.
٢١-٢-٤-٢-٤- در ساختمان های عمومی، مکان فضـای امـن مـی توانـد بخشـی از امـاکنی ماننـد پارکینگ، کتابخانه، نمازخانه، محل اجتماعات، غذاخوری، بخصوص در طبقات زیرزمین و یا بخـش میانی باشد.
٢١-٢-٤-٢-٥- در واحدهای مسکونی، باید قسمت کوچکی (نظیر اتاق انـدرونی، انبـاری، پسـتو و کمد دیواری) برای فضای امن، منظور شود.
٢١-٢-٤-٢-٦- راهروها و راه پله‌های داخلی هم می‌توانند به عنوان فضای امن، منظور شوند.
٢١-٢-٤-٢-٧- فضاهای واقع در زیرزمین های ساختمان ، باید با طراحی مناسب زیرساخت هـا، در حداقل زمان قابل تبدیل به فضای امن برای ادامه‌ی فعالیت‌های ساختمان باشند.
*
٢١-٢-٤-٣- الزامات طراحی
٢١-٢-٤-٣-١- در برنامه ریزی فضایی- عملکردی ساختمان، فضای امن باید مستقل و چندمنظوره بوده ولی نمی‌تواند بخشی از فضاهای دیگر باشد.
٢١-٢-٤-٣-٢- ظرفیت فضای امن، بر اساس کاربری ساختمان، مطابق جـدول ٢١-٢-١ محاسـبه می‌شود:
زیر بنای فروشگاه
سطح کل زیر بنا٢١-٢-٤-٣-٣- مسیرهای دسترسی به فضای امن (اعم از راهروها و راه پله هـا)، خـود بایـد فضـای امن باشند، ولی جزو مساحت فضای امن موردنیاز جدول ٢١-٢-١ منظـور نمـی شـوند. لازم اسـت مسیرهای دسترسی و فضای امن، با علائم استاندارد، مشخص شوند.
٢١-٢-٤-٤- باربری و مصالح
٢١-٢-٤-٤-١- فشار طراحی فضای امن، برای مقاومت در برابر موج انفجار و آتش، باید مطابق بند ٢١-١-٩ تعیین شود.
٢١-٢-٤-٤-٢- دیوار، سقف و کف تاحد امکان، از بتن مسـلح باشـند. در دیوارهـا، از آجـر مسـلح (توپر) و یا پوشش مقاوم کننده پلیمری، می‌توان بهره گرفت.
٢١-٢-٤-٤-٣- کاربرد مصالح و اجسام تیز، لبه‌دار، ترد و شکننده در فضای امن، مجاز نیست.
٢١-٢-٤-٤-٤- بازشوی درب باید به سمت بیرون باشـد و مقاومـت لازم (جـزء ٢١-٢-٤-٤-١) را داشته باشد.
٢١-٢-٤-٤-٥- دریچه خروج اضطراری مستحکم با عرض ٦٠ سانتیمتر و ارتفاع ٨٠ سانتی‌متـر و با رعایت جزء ٢١-٢-٤-٤-١، در ارتفاع حدود ٩٠ سانتی‌متری از کف (با بازشوی رو به داخل فضای امن) نصب شود. لازم است تمهیداتی برای نحوه خروج پیش‌بینی شود.
٢١-٢-٤-٤-٦- ایجاد نورگیر و پنجره و نصب هرگونه تزئینات مجاز نیست.
٢١-٢-٤-٤-٧- تأسیسات روشنایی، باید ساده و ایمن باشند.
٢١-٢-٥- اتاق مرکز کنترل و مدیریت ساختمان (و بحران)
مکانیابی و طراحی فضایی خاص برای مدیریت بحـران، در سـاختمان الزامـی بـوده و بایـد دارای ویژگی‌های زیر باشد:
الف- طراحی چیدمان مناسب برای تجهیزات بند ٢١-٧-١-٧.
ب- مقاومت و ایمنی لازم در برابر پیامدهای موج انفجار.
پ- مقاوم دربرابر آتش و نفوذ دود.
ت- تسهیلات لازم برای دسترسی و حضور متخصصین ایمنی و امنیتی.
ث- طراحی دسترسی به منظور جلوگیری از ورود افراد غیرمجاز.