فهرست مطالب
مقدمه ویرایش چهارم:
در تمامی جوامع امـروزی، انـرژی یکـی از مهـم‌تـرین و چـالش‌برانگیزتـرین موضـوعات محسـوب می‌گردد، و با توجه به سهم عمده بخش ساختمان، تحـولات چشـم‌گیـری در دهـه‌هـای اخیـر در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه، در جهت بهبود وضعیت مصرف انرژی، صـورت گرفتـه‌اسـت. برای مثال، انتظارات به‌جایی در جامعه مهندسی و نهادهای مرتبط با موضوع بهینـه‌سـازی مصـرف انرژی در ساختمان ایجاد شده، که مطالبات مشخصی را در قوانین و آیـین‌نامـه‌هـای ملـی مطـرح کرده است. برای مثال، در ماده ١٨ قانون اصلاح الگوی مصرف و آیین‌نامه اجرایی آن، لزوم بازنگری مقررات ملی، به‌منظور تعیین رده انرژی و جهت‌گیری به‌سوی ساختمان سبز، به‌عنوان یک وظیفـه برای وزارت راه وشهرسازی مشخص گردیده است.
ویرایش حاضر، که چهارمین ویرایش مبحث محسوب می‌گردد، دارای تغییـرات مهمـی اسـت، کـه اهم آنها عبارتند از:
– برای رعایت ضوابط آیین‌نامه ماده ١٨ قانون اصلاح الگوی مصرف، در ویرایش جدید سـه رده انرژی، به شرح زیر، تعریف‌شده است:
- «ساختمانهای مطابق مبحث ١٩ (EC) » پایین‌تـرین رده انـرژی تلقـی مـی‌شـود و دست‌یابی به این رده اجباری است.
- «ساختمان کم‌انرژی (+EC) » و «سـاختمان بسـیار کـم‌انـرژی (++EC) » رده هـای انرژی بالاتر هستند. تا زمانی که الزامی برای دست‌یـابی بـه ایـن رده هـا در دیگـر قوانین و آیین‌نامه‌ها مطرح نشده باشد، دست‌یابی به این رده ها اختیاری است. چنین الگویی در دیگر کشـورها نیـز در نظـر گرفتـه شـده اسـت. بـرای مثـال، در کشورهای اروپایی، طراحی و اجرای «ساختمانهای با مصرف انرژی نزدیک صفر» تا پایان سال ٢٠١٨ اختیاری بود، ولی از آغاز سال ٢٠١٩، مطـابق ضـوابط جدیـد اروپا، لازم است طراحی و اجرای تمـامی سـاختمانهـای عمـومی جدیـد مطـابق ضوابط تعیین‌شده برای «ساختمانهای با مصرف انرژی نزدیک صفر» باشد. لازم به ذکر است که علاوه بر این، مقرر شده است که از پایان سال ٢٠٢٠ مبنای طراحی و اجرای تمامی ساختمانهای نو «ساختمانهای با مصرف انـرژی نزدیـک صـفر» باشد.
– در ویرایش‌های پیشین دو روش طراحی پوسته خارجی ساختمان مطرح شده بود. در ویرایش جدید، علاوه بـر دو روش «تجـویزی» و «موازنـه‌ای (کـارکردی)»، دو روش دیگـر، تحـت عناوین «نیاز انرژی» و «کارایی انـرژی» نیـز مطـرح شـده انـد. لازم بـه ذکـر اسـت روش «تجویزی» ساده ترین روش و روش «کارایی انرژی» تخصصی‌ترین روش طراحی هسـتند. در عین حال، کمترین گزینه‌ها در طراحی و بیشترین هزینـه اجـرا در حالـت اسـتفاده از روش تجویزی است، درحالی‌که بیشترین گزینه‌ها و حق انتخابها در طراحـی و کمتـرین هزینه اجرا در صورتی قابل دست‌یابی‌است کـه از روش «کـارایی انـرژی» اسـتفاده شـود. توضیحات تکمیلی در این خصوص در بند ١٩-٣-٢-١ این مبحث ارائه شده است.
– فصل‌بندی مبحث بازبینی شده است. ضمن این‌که یک فصل به تعاریف اختصاص یافتـه‌اسـت، فصل‌بندی بخش‌های مربوط به روشهای طراحی نیز تغییر کرده است، و فصول ٥ تا ٨، هر یک به یکی از روشهای مطرح شده اختصـاص یافتـه‌انـد، و زیرفصـل‌هـایی تحـت عنـوان «پوسته خارجی»، «تأسیسات مکانیکی» و «تأسیسـات برقـی»، بـرای هـر یـک از فصـول مربوط به روشهای طراحی در نظر گرفته شده است. علاوه بر این، فصلی نیز تحت عنـوان «ضوابط اجباری» در نظـر گرفتـه شـده اسـت کـه حـاوی ضـوابطی اسـت کـه در تمـامی ساختمانها باید رعایت شوند.
در نتیجه، پس از تصمیم‌گیری در خصوص روش طراحی ترجیحی، کـافی اسـت طـراح در وهله اول از رعایت‌شدن «ضوابط اجباری» مطرح شده در فصل ٤ اطمینان حاصل نمایـد، و سپس به فصل مربوط به روش انتخاب شده (٥ تا ٨) مراجعه نماید.
– روش کارکردی ساختاری مشابه روش تجویزی پیدا کرده است، و در نتیجه، مقـادیر متفـاوتی برای ضرایب انتقال حرارت مرجع ارائه شده است. ساختار جدیـد ایـن روش، بـدون آنکـه تغییر اساسی در آن صورت گرفته‌باشد، به طراح این امکان را می‌دهد کـه بـدون نیـاز بـه محاسبه پل‌های حرارتی، و بدون نیاز به اسـتفاده از ضـرایب تعریـف‌شـده در پیوسـت ١١ برای حالت عدم محاسبه پل حرارتی، طراحی پوسته خارجی را انجام دهد. علاوه بـر ایـن، برخی کاستی‌ها، از جمله وجود یک ضریب انتقال حرارت مرجع واحد برای دیوارها، بامهـا و کف‌های در تماس با فضای کنترل نشده برطرف شده است.
– در ویرایش قبلی، در طراحی تنها ضریب انتقال حـرارت شیشـه و یـا پنجـره در نظـر گرفتـه می‌شد. در ویرایش جدید، علاوه بر ضریب انتقال حرارت، جهت‌گیری پنجره، ضـریب بهـره گرمایی خورشیدی و همچنین نسبت ضریب عبـور نـور مرئـی بـه ضـریب بهـره گرمـایی خورشیدی نیـز در طراحـی تعیـین‌کننـده هسـتند. از طـرف دیگـر، مشخصـات در نظـر گرفته‌شده برای ساختمان مرجع، برای مناطق سردسیر (نیـاز گرمـایی غالـب) و گرمسـیر (نیاز سرمایی غالب)، و برای جهت‌های مختلف، متفاوت اسـت، تـا جـدار نورگـذر در نظـر گرفته شده بـرای سـاختمان مرجـع بیشـترین انطبـاق را بـا منطقـه اقلیمـی مـورد نظـر داشته‌باشد.
– در بخش‌های مربوط به تأسیسات مکانیکی، علاوه بر مـوارد مطـرح شـده در ویـرایش قبلـی، موضوعات کلیدی دیگری نیز، از جمله حداقل بازدهی تجهیزات، کنترل و پایش، بازیافـت ذخیره سازی انرژی مدنظر قرار گرفته‌است.
– در روشهای مختلف طراحی، ضوابط جدیـدی بـرای بهـره گیـری از سیسـتم‌هـای بـر پایـه انرژی‌های تجدیدپذیر، در نظر گرفته شده است. علاوه بر این، امکان جایگزینی اسـتفاده از سیستم‌های بر پایه انرژی‌های تجدیدپذیر با ارتقاء مشخصات حرارتی بام نیـز پـیش‌بینـی شده است، که حق انتخاب مضاعفی را در اختیار طراح قرار می‌دهد.
– اهمیت ویژه ای به موضوع بهره گیری از روشنایی طبیعی معطوف شده است، تا علاوه بر ارتقاء شرایط محیط داخل، مصرف روشنایی مصنوعی نیز تا حد ممکن کاهش یابد.
– در بخش‌های مربوط به تأسیسات برقی، علاوه بر توجه به روشنایی مصـنوعی، سیسـتم‌هـای کنترل و موتورها، به موارد مهم دیگر نیز، از جمله کاربرد سیسـتم‌هـای تولیـد هـم‌زمـان، ترانســفورماتورها، مولــدهای نیــروی بــرق اضــطراری، بانــک‌هــای خــازن، سیســتم‌هــای اندازه گیری، آسانسورها و پلکانهای برقی نیز پرداخته شده است.
– در پیوست‌ها تغییرات زیر صورت گرفته‌است:
- به‌جای مقادیر فیزیکی اصـلی، تعـاریف و علائـم، پیوسـت ١، تحـت عنـوان فهرسـت واژگان، در نظر گرفته شده است، که حاوی واژه های معادل به زبان انگلیسی است.
- با توجه به تغییر الگوی طراحی شیشه‌ها و پنجره ها، پیوست «روش محاسبه شاخص خورشیدی» حذف گردیده است.
- پیوست جدیدی (پیوست ٥) تحـت عنـوان «برنامـه زمـانی بهـره بـرداری سـاکنین و عملکرد تجهیزات» برای ایجاد همـاهنگی‌هـای لازم بـرای طراحـی بـا اسـتفاده از نرم افزارهای تخصصی اضافه شده است.
- روش محاسبه ضریب کاهش انتقال حرارت طرح که در ویرایش قبلی در فصل پوسته خارجی ساختمان آمده بود به پیوست ٦ منتقل شده است.
– در تمامی بخـش‌هـای ایـن مبحـث، بـرای اسـتفاده هرچـه آسـانتـر از مـتن آن، بعضـی از پاراگرافها دارای سبک قلم یا پشت‌زمینه متفاوتی، به شرح زیر هستند:
| پشت زمینه خاکستری: | توضیحات یا توصیه‌های غیر الزامی |
| سبک قلم (فونت) ایتالیک Italic | الزامات مطرح در زمان اجرا |
در پایان، جا دارد از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و سازمان UNDP که این مرکـز را با حمایت مالی در جهت دست‌یابی به اهـداف تعیـین‌شـده در بـازبینی مبحـث ١٩ مقـررات ملـی ساختمان یاری نمودند صمیمانه تشکر گردد.
کمیته تخصصی مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان
هیأت تدوین کنندگان مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان
الف) شورای تدوین مقررات ملّی ساختمان
ب) اعضای کمیته تخصصی
پ) گروه همکاران تدوین پیش نویس اولیه
| عضو |
| دکتر مهدیه آبروش |
| مهندس میثم اکبری پایدار |
| مهندس کاملیا پورمخدومی |
| مهندس یونس قلی زاده طیار |
| مهندس سید امیر موسویان |