لازم است تمامی مدارك مورد نیاز برای تأیید ساختمان از نظر ضوابط صرفه‌جوئی در مصرف انرژی در زمان اخذ پروانه ساختمان، مطابق ضوابط بند ١٩-٣-١ آماده گردد. روش و نرم افزارهای در نظر گرفته‌شده برای طراحی نیز باید مطابق بند ١٩-٣-٢ این مبحث باشند.
١٩-٣-١ مدارك مورد نیاز برای تأیید ساختمان از نظر ضوابط صرفه‌جوئی در مصرف انرژی در زمان اخذ پروانه ساختمان
در زمان اخذ پروانـه سـاختمان، لازم اسـت مـدارك زیـر، بـرای تأییـد سـاختمان از نظـر ضـوابط صرفه‌جویی در مصرف انرژی، ارائه گردد:
١٩-٣-١-١ چک‌لیست انرژی
چک‌لیست انرژی باید حاوی اطلاعات زیر باشد:
الف- مشخصات ساختمان (شامل آدرس، مشخصات مالک و …)؛
ب- کاربری ساختمان (مطابق زیربند ١٩-٢-٢-١-١ و پیوست ٤)؛
پ- درجه انرژی سالانه محل استقرار ساختمان (مطابق زیربند ١٩-٢-٢-١-٢ و پیوست ٣)؛
ت- سطح زیربنای مفید ساختمان (مطابق زیربند ١٩-٢-٢-١-٣)؛
ث- گروه ساختمان (که بر اساس عوامل ویژه اصلی یاد شده و مطابق بنـد ١٩-٢-٢-٢ تعیـین می‌شود)؛
ج- نحوة استفاده از ساختمان (منقطع یا غیرمنقطع، مطابق زیربند ١٩-٢-٢-١-٥)؛
چ- روش مورد استفاده برای طراحی ساختمان، مطابق بخش ١٩-٣-٢؛
ح- اطلاعات مهندس طراح و تاریخ طراحی؛
خ- رتبه انرژی ساختمان؛
د- مشخصات کلی عناصر پوسته خارجی (ضرایب انتقال حرارت طرح و مرجع) ؛
ذ- مشخصــات فنــی مصــالح و عــایق‌هــای حرارتــی مصــرفی در ســاختمان، مطــابق بنــد ١٩-٤-٢-١ و ارائه تصویر صفحات مورد استفاده از مرجع مورد نظر (از جمله پیوست‌های ٧ و ٨ مبحث)؛
ر- مشخصات حرارتی جدارهای تشکیل‌دهندة پوسته خارجی ساختمان:
١- مجموعه راه حل‌های فنی مورد استفاده و الزامـات تعیـین‌شـده در آن بـا توجـه بـه موقعیت جدارها و نحوه عایق‌کاری حرارتی آنها ، مطابق پیوست ٨ این مبحث؛
٢- مقاومت‌های حرارتی (طرح و مرجع)، در صورت استفاده از روش تجـویزی، مطـابق فصل ١٩-٥؛
٣- ضرایب انتقال حرارت (طـرح و مرجـع) سـاختمان، در صـورت اسـتفاده از یکـی از روش های موازنه‌ای (کارکردی) مطابق فصل ١٩-٦، یا نیاز انرژی مطابق فصل ١٩-٧، یا کارایی انرژی مطابق فصل ١٩-٨؛
٤- جزئیات مربوط به پنجره ها و نورگیرهای سقفی (طرح و مرجع) و بهـره وری انـرژی آنها (ضریب انتقال حرارت، ضریب بهره گرمایی خورشیدی، ضریب عبور مرئی)؛
ز- مقدار نیاز انرژی ساختمان (طرح و مرجع)، در صورت استفاده از روش نیاز انرژی ساختمان، مطابق فصل ١٩-٧؛
ژ- مقدار مصرف انرژی سالانه ساختمان (طرح و مرجـع)، در صـورت اسـتفاده از روش کـارایی انرژی ساختمان، مطابق فصل ١٩-٨؛
س- مشخصات کلـی سیسـتم‌هـای تأسیسـات مکـانیکی (طـرح و مرجـع) و مشخصـات فنـی سیستم‌های مکانیکی (گرمایی و سـرمایی، تهویـه و تهویـه مطبـوع و تـأمین آب گـرم)، و بازدهی انرژی تجهیزات مورد استفاده، مطابق بند ١٩-٤-٣-٣؛
ش- دفترچه محاسبات مکانیکی (شامل محاسبات بـار سـرمایی و گرمـایی سـاختمان، تعیـین ظرفیت و بازدهی تجهیزات تأسیسات مکانیکی) در صورت طراحـی بـا یکـی از روش هـای «نیاز انرژی» و یا «کارایی انرژی»؛
ص- مشخصات کلی سیستم‌هـای الکتریکـی و تجهیـزات (طـرح و مرجـع) و مشخصـات فنـی سیستم‌هـای برقـی (شـامل موتورهـای الکتریکـی و سیسـتم‌هـای روشـنایی)، و دفترچـه محاسبات تأسیسات برقی (مرتبط با موضوع صـرفه‌جـویی در مصـرف انـرژی)، در صـورت طراحی با یکی از روشهای «نیاز انرژی» و یا «کارایی انرژی»؛
ض- امکان یا عدم امکان تأمین انرژی توسط سامانه‌های بـر پایـه انـرژی‌هـای تجدیدپـذیر. در صورت وجود امکان تأمین، لازم است موارد زیر مشخص گردد:
١- مشخصات فنی سیستم‌های بر پایه انـرژی‌هـای تجدیدپـذیر مـورد نیـاز، و بـازدهی انرژی تجهیزات مورد استفاده، مطابق بخش ١٩-٤-٥؛
٢- حداکثر میزان برق و گرمای قابل تأمین توسط سیسـتم‌هـای بـر پایـه انـرژی‌هـای تجدیدپذیر، مطابق بخش ١٩-٤-٥؛
٣- جانمایی و متراژ محل‌های پیش‌بینی‌شده برای نصب سامانه‌های بر پایه انرژی‌هـای تجدیدپذیر، مطابق بخش ١٩-٤-٥؛
٤- تمهیدات در نظر گرفته‌شده برای اتصال سیستم‌های بر پایه انرژی‌های تجدیدپـذیر بـــه سیســـتم‌هـــای تأسیســـات مکـــانیکی و الکتریکـــی، مطـــابق بخـــش ١٩-٤-٥.
١٩-٣-١-٢ اطلاعات مدلسازی انرژی
در صورت استفاده از روش نیاز انرژی و کارایی انرژی، علاوه بر چک‌لیست انرژی، اطلاعات زیر نیـز باید ارائه شوند:
– خلاصه‌ای از محاسبات و تحلیل‌های انجام شده، شامل میزان مصرف انرژی سـالانه سـاختمان مرجع و ساختمان طرح (در صورت استفاده از روش کارایی انـرژی بـا اسـتفاده از مقـادیر معیار مصرف تنها محاسبات مربوط به ساختمان طرح ارائه شود)
– مشخصات نرم افزاری که برای محاسبات مورد استفاده قرار گرفته است.
– فهرست امکانات و تجهیزات انرژی‌بر در ساختمان، و تفـاوتهـای احتمـالی مشخصـات فنـی آنها با مشخصات استاندارد
– فهرست انطباق موارد مختلف با الزامات در نظر گرفته‌شده در این روش طراحی
– روش مدلسازی و فرضیات در نظر گرفته‌شده
– اطلاعات خروجی‌های نرم افزار و میزان مصرف انرژی تفکیکـی روشـنایی، تجهیـزات داخلـی، سیستم آبگرم مصرفی، سیستم گرمایی، سیستم سرمایی، فن‌ها و دیگر تجهیزات سیستم تهویه مطبوع (نظیر پمپ‌ها) باشد.
– خطاهای احتمالی اعلام شده توسط نرم افزار
١٩-٣-١-٣ نقشه‌های ساختمان
نقشه‌های ساختمان، شامل پلان طبقات، پلان بام، نماها، مقاطع و جزئیات اجرایی پوسـته خـارجی ساختمان، نقشه‌های تأسیسات مکانیکی و تأسیسات الکتریکـی سـاختمان هسـتند. در نقشـه‌هـای پلان طبقات، پلان بام، نماها و مقاطع، باید محل عایق‌کاری حرارتی متناسب با گـروه سـاختمان از نظر میزان صرفه‌جویی در مصرف انرژی (پیوست ٤) مشخص شده باشد.
جزئیات اجرایی پوسته خارجی ساختمان باید با مقیاسهایی از قبیل ١:١، 1:2، 1:5 یـا ١:10 (بـر حسب نیاز) تهیه شوند؛ و در آنها نحـوه اجـرای عـایق‌کـاری حرارتـی و مشخصـات فنـی مصـالح تشکیل‌دهنده پوسته خارجی مشخص شده باشد.
نقشه‌های تأسیسات مکانیکی باید شامل سیستم‌های تولید، توزیع و کنترل مصرف انـرژی، جـداول مشخصات تجهیزات مکانیکی و جزئیات عایق‌کاری لوله‌ها، کانالها، منابع و کلیه اجزای نیازمند بـه عایق‌کاری حرارتی باشند.
در نقشه‌های تأسیسات برقی باید قدرت برق مصرفی، مشخصات فنی عمومی و یادداشت‌هـای لازم و مورد نیاز سیستم‌های به‌کار رفته در طرح تأسیسات برقـی از جملـه لـوازم، دستگاه ها، وسـایل، تجهیزات و دیگر اجزای مصرف کننده یا کنترل کننده سیستم‌های تأسیسات مشخص و ذکر شـده و نیز نقشه‌های تأسیسات برق نشان دهنـده محـل فیزیکـی لـوازم، دستگاه ها، وسـایل، تجهیـزات، دیاگرام ها، مدارها و دیگر اجزای مورد نیاز سیستم‌های طرح تأسیسات بـرق باشـد (بـرای جزئیـات بیشتر به مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان رجوع شود).
در صورت احداث ساختمان، نقشه‌های مربوط به تمامی طبقـات آن بایـد ارائـه گـردد؛ و در مـوارد بهسازی، بازسازی، تغییر کاربری، یا توسعه سـاختمان، تنهـا ارائـه اطلاعـات مربـوط بـه واحـد یـا واحدهای مستقل که تغییر در آنها صورت خواهد گرفت کافی است. تمامی نقشه‌هـای نـامبـرده و مشخصات فنی مربوط باید به تأیید و امضای مهندس یا شرکت طراح برسد.
١٩-٣-٢ روشهای مختلف طراحی و به‌کارگیری نرم افزارهای در هماهنگی با مقررات
رعایت مبحـث ١٩ مقـررات ملـی سـاختمان بـه چهـار روش مختلـف ذکـر شـده در ١٩-٣-٢-١ امکانپذیر است.
در این مبحث، علاوه بر ضوابطی که لازم است در تمامی شرایط رعایت گردد (موارد فصـل ١٩-٤)، چهار روش طراحی نیز مطرح شده است (بند ١٩-٣-٢-١ و فصل‌هـای ١٩-٥ تـا ١٩-٨)، کـه بایـد طراحی انرژی ساختمانهای تعیین‌شده در بخش ١٩-١-١ با اسـتفاده از یکـی از ایـن چهـار روش صورت گیرد.
١٩-٣-٢-١ روشهای طراحی
چهار روش اصلی طراحی مطابق مبحث ١٩، به‌شرح زیر تعریف گردیده است:
- روش تجویزی مطابق فصل ١٩-٥
- روش موازنه‌ای (کارکردی)، مطابق فصل ١٩-٦
- روش نیاز انرژی ساختمان، مطابق فصل ١٩-٧
- روش کارایی انرژی ساختمان، مطابق فصل ١٩-٨
روشهای تجویزی، موازنه‌ای و نیاز انرژی به‌گونه‌ای در نظر گرفته شده اند که فرایند طراحی پوسته خارجی، تأسیسات مکانیکی و الکتریکی مستقل از یکدیگر باشـد. بـر خـلاف ایـن سـه روش، روش کارایی انرژی ساختمان مستلزم انجام طراحی به‌صورت یکپارچه و تلفیقی اسـت. در شـکل ١٩-٣-١ نمودار مراحل مختلف طراحی در چهار روش ارائه شده در این مبحث نشان داده شده است.
برای کنترل رعایت مبحث ١٩ مقررات ملی در انواع سـاختمانهـا، در تمـامی مـوارد مـی‌تـوان از روشهای نیاز انرژی و کارایی انرژی ساختمان بهره گرفت، اما برای استفاده از روشهای تجویزی و موازنه‌ای محدودیت‌هایی به شرح زیر وجود دارد:
١٩-٣-٢-١-١ شرایط لازم برای استفاده از روشهای تجویزی و موازنه‌ای (کارکردی)
استفاده از روشهای تجویزی و موازنه‌ای (کارکردی)تنها در صورت تحقق پنج شرط زیر (به‌صـورت هم‌زمان) مجاز است:
الف) نسبت سطح جدارهای نورگذر به سطح نما (برای هر یک از نماهای سـاختمان) کـم‌تـر از ٤٠ درصد باشد؛
ب) زیربنای مفید ساختمان کمتر یا مساوی ٢٠٠٠ مترمربع باشد؛
پ) تعداد طبقات (بدون احتساب طبقات مربوط به فضاهای کنترل نشده نظیر پارکینگ و انبار) کمتر یا مساوی ٩ طبقه باشد؛
ت) اینرسی حرارتی ساختمان (مطابق پیوست ٢) متوسط یا زیاد باشد؛
ث) ممنوعیت و محدودیتی در دسـتورالعمل‌هـا و بخـش‌نامـه‌هـای صـادر شـده توسـط وزارت راه وشهرسازی، با توجه به محل قرارگیری سـاختمان (اسـتان، شـهر، …) و مشخصـات آن (تعداد طبقات، متراژ، کاربری، …)، در این خصوص، وجود نداشته باشد.
١٩-٣-٢-١-٢ معرفی ویژگی‌های روشهای طراحی ارائه شده
در جدول ١٩-٣-١ ویژگی‌های چهار روش طراحی ارائه شده در این مبحث نشان داده شده است.
طراح می‌تواند با در نظر گرفتن شرایط و امکانات پروژه بر اساس یکی از روشها اقدام به طراحی نماید.
| روش های طراحی | تجویزی | موازنه ای | نیاز انرژی | کارایی انرژی | |
| سهولت طراحی | پوسته خارجی | نیاز به محاسبات عددی | محاسبه ساده با نرم افزارهای کاربرگی (نظیر execl) | نیاز به شبیه سازی (با نرم افزار) برای تعیین میزان نیاز انرژی سالیانه | نیاز به شبیه سازی یکپارچه (با نرم افزار) برای تعیین میزان مصرف انرژی سالیانه |
| تأسیسات مکانیکی | نیاز به محاسبات عددی | نیاز به محاسبات عددی | نیاز به محاسبات عددی | ||
| تأسیسات برقی | نیاز به محاسبات عددی | نیاز به محاسبات عددی | نیاز به محاسبات عددی | ||
| امکان دست یابی به راه حل های اقتصادی | پوسته خارجی | × | √ به صورت جزئی | √ به صورت جزئی | √√ |
| تأسیسات مکانیکی | × | × | × | ||
| تأسیسات برقی | × | × | × | ||
| سهولت کنترل، نظارت
|
پوسته خارجی | ساده | نسبتاً ساده | نسبتاً پیچیده | پیچیده |
| تأسیسات مکانیکی | ساده | ساده | ساده | ||
| تأسیسات برقی | ساده | ساده | ساده | ||
| دامنه کاربرد | ساختمان های تعیین شده در بخش 19-1-1 و بخش 19-3-2-1-1 | ساختمان های تعیین شده در بخش 19-1-1 و بخش 19-3-2-1-1 | ساختمان های تعیین در بخش 19-1-1 | ساختمان های تعیین در بخش 19-1-1 | |
| نیاز به متخصص انرژی برای طراحی | پوسته خارجی | × | × | نیاز به متخصص برای مدل سازی | نیازمند به کار گروهی متخصصین مدل سازی انرژی |
| تأسیسات مکانیکی | × | × | × | ||
| تأسیسات برقی | × | × | × | ||
| امکان طراحی به صورت یکپارچه | × | √
به صورت جزئی (بین اجزای پوسته خارجی) |
√ به صورت جزئی (بین اجزای پوسته خارجی) | √√ | |
١٩-٣-٢-٢ ابزارهای تحلیلی (نرم افزارهای) مورد تأیید
لازم است در صورت طراحی مطابق روشهای نیاز انرژی (فصل ١٩-٧) یا کارایی انرژی (فصل ١٩-٨)، نرم افزارهای رایانه‌ای اعتبارسنجی شده بر اساس استانداردهای معتبر و مورد تأیید نهـاد دارای صلاحیت قانونی مورد استفاده گیرد. ویژگی‌های حداقل نرم افزارها، برای روش نیاز انرژی در بخـش ١٩-٧-١-١، و برای روش کارایی انرژی در بخش ١٩-٨-١-١ تعیین شده است.