در این مبحث، به نحوه تأمین برق ساختمان از انشعابات برق شبکه شهری، که باید طبق ضوابط شرکت برق باشد، پرداخته نشده است.
تأمین برق مصرفی ساختمان، براساس مقدار مصرف، امکانات موجود شـبکه بـرق شـهری، و سـایر شرایط می‌توانـد انشـعاب بـرق فشـار ضـعیف یـا فشـار متوسـط باشـد. نـوع انشـعاب را ضـوابط و دستورالعمل‌های شرکت برق تعیین می‌کند (به مبحث سیزدهم مقررات ملی رجوع شود).
تــأمین بــرق ســاختمان بــا انشــعاب فشــار متوســط از طریــق پســت بــرق بــا تجهیــزات شــامل ترانسفورماتور(ها) و تابلوهای برق فشار متوسط است. در این انشعابها، نصب سیستم اندازه گیری مصرف برق در پست پاساژ و یا پست برق تحت اختیار شرکت برق می‌باشد.
پ١٢-١ مولد نیروی برق اضطراری
از مولد نیروی برق اضطراری برای تأمین و تغذیه بـرق مصـارف ایمنـی و اضـطراری سیسـتم‌هـای تأسیسات برقی و مکانیکی استفاده می‌شود.
مولدهای نیروی برق اضطراری در داخل ساختمان و یا در محوطه ساختمان و در نزدیکی آن نصب می‌گردند.
نیروی محرکه ژنراتورهای برق این مولدها عموماً موتور دیـزل و یـا موتـور گازسـوز (گـاز شـهری) می‌باشد (برای تقسیم‌بندی نوع مصارف تغذیه‌کننده آنها به مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان رجوع شود).
در راندمان موتور نیروی محرکه و ژنراتور برق مولد نیروی برق اضـطراری، عمـدتاً ارتفـاع از سـطح دریا، و دمای هوای محیط نصب، تأمین مقدار هوای مورد نیاز خنک کردن موتـور و ژنراتـور مولـد، هوای مورد نیاز احتراق موتور مولد، تخلیه مناسب دود ناشی از احتراق و مقـدار ضـریب تـوان بـار مصرفی برق اضطراری، مؤثر می‌باشند. این پارامترها در راندمان موتور نیروی محرکه و ژنراتور بـرق و مقدار سوخت مصرفی سیستم مولد نیروی برق اضطراری، و به تبـع آن صـرفه‌جـویی در مصـرف انرژی، اثر مستقیم دارند.
در تخلیه دود ناشی از احتراق باید اثر عوامل زیر مورد توجه قرار گیرد:
الف) اندازه، نوع و طول لوله اگزوز، اتصالات و زانوهای متصل به لوله اگزوز و تعداد آنها،
ب) اثر نوع و اندازه صداخفه‌کن و لوله ارتعاشگیر متصل به آن، با هدف کاهش فشـار معکـوس
ایجادشده توسط عوامل فوق بر روی پیستون موتور نیروی محرکه و رساندن آن به مقـدار فشار معکوس مجاز (به‌منظور افزایش راندمان آن).
مقدار فشار معکوس مجاز باید توسط سازنده در مشخصات فنی دستگاه قید شده باشد.
شرایط کارکرد نرمال موتور نیروی محرکه و ژنراتور برق، بر اساس استاندارد و نیز پارامترهای مـؤثر در شرایط و نیازهای طراحی و نصب مولدهای برق اضطراری به این قرار است:
الف) شرایط کارکرد نرمال ژنراتور مولد نیروی برق اضطراری با حداکثر دمای محل نصب برابـر ٤٠ درجه سلسیوس و ارتفاع محل نصب از سطح دریـا برابـر ١٠٠٠ متـر و ضـریب تـوان ژنراتور برابر 0/8 می‌باشد.
ب) شرایط کارکرد نرمال موتور نیروی محرکه مولد نیروی برق اضطراری با حداکثر دمای محل نصب برابر ٣٠ درجـه سلسـیوس و در کنـار دریـا و یـا حـداکثر دمـای نصـب ٢٠ درجـه سلسیوس و ارتفاع از سطح دریا برابر ٣٠٠ متر و نیز رطوبت نسبی برابر ٦٠% می‌باشد.
پ) طراح باید به هنگام طراحی و انتخاب مولد نیروی برق اضطراری، ضرایب کاهش را، با توجه به نیاز طرح، شرایط محل نصب و دیگر عوامـل تعیـین‌کننـده، منظـور نمایـد. لازم اسـت داده های مورد نیاز برای طراحی از تولیدکنندگان سیستم‌های مولد نیروی برق اضـطراری مطابق با استاندارد اخذ گردد.
ت) ابعاد اتاق نصب مولد نیروی برق اضطراری باید مناسب برای قدرت و یا ظرفیت نامی آن بر حسب کیلووات (kW) انتخاب شود.
ث) ابعاد دریچه‌های هوای ورود و خروج اتاق محـل نصـب مولـد، بایـد براسـاس مقـدار هـوای خنک‌کن و احتراق مورد نیاز مولد، اثر گریل‌های دریچه‌ها و نیز نحوه گردش و جهت ورود و خروج هوا انتخاب شود.
ج) محل دریچه‌های ورود و خروج هوای اتاق نصب مولد نیـروی بـرق اضـطراری بایـد طـوری انتخاب شود که جریان هوای ورود و خروج، بتواند هوای گرم اطراف موتور نیروی محرکـه و ژنراتور مولد نیروی برق اضطراری را تخلیه نماید.
تأمین شرایط مناسب برای کارکرد مولد نیروی برق اضطراری با رعایت بندهای فوق الذکر و نیـز در مدار قرار گرفتن مصارف بـرق اضـطراری عمـده، ماننـد مصـارف موتورخانـه تأسیسـات مکـانیکی، تجهیزات و دستگاه های پرمصرف به صورت مرحله‌ای و پله‌ای در مدار بـرق اضـطراری، بـه کـاهش قدرت یا ظرفیت نامی مولد نیروی برق اضطراری انتخابی منجر می‌شود و این امر باعث صرفه‌جویی در مصرف انرژی و سوخت مصرفی مولد می‌گردد.
در صورتی که برای تأمین و تغذیه برق اضطراری ساختمان به بیش از یـک دسـتگاه مولـد نیـروی برق اضطراری نیاز باشد موازی کردن این مولدها با استفاده تابلو سنکرون، باعث خواهد گردید که مولدها به تناسب مقدار بار اضطراری مورد نیاز، وارد مدار شده و در نتیجه صرفه‌جـویی در مصـرف انرژی و مقدار سوخت مصرفی حاصل شود.
تبصره: برای اسـتانداردهای مولـد نیـروی بـرق اضـطراری بـه نشـریه ١-١١٠ سـازمان مـدیریت و برنامه‌ریزی کشور (مشخصات فنی، عمومی و اجرایی تأسیسات برقی) مراجعه شود.
پ١٢-٢ تلفات بار در شبکه توزیع برق و سیم‌کشی برق
در کاهش مقدار تلفات بار در شبکه توزیع برق و سیم‌کشی و به تبـع آن صـرفه‌جـویی در مصـرف انرژی، عوامل زیر مؤثرند:
الف) مقادیر افت ولتاژ در شبکه توزیع برق و سیم‌کشی (رجوع شود به مبحث ١٣ مقررات ملی ساختمان)
تبصره: کاهش مقادیر افت ولتاژ باعث کاهش مقدار تلفـات در شـبکه توزیـع مـی‌شـود مشروط به اینکه به مقاطع بهینه کابل‌ها در شبکه توزیع نیـز توجـه شـود. (بـرای بهینــه‌یــابی اقتصــادی مقــاطع کابــل‌هــا در شــبکه توزیــع بــه اســتاندارد IEC 60287 -3-2 رجوع شود)
ب) استفاده از سیم نوع تک مفتولی به جای سیم افشان به دلیل پایین بودن مقاومت سیم تک مفتولی نسبت به رشته‌ای
پ) نحوه آرایش و فاصله کابل‌ها از هم، نوع کابل‌ها، تک رشـته بـودن و یـا چنـد رشـته بـودن کابل‌ها، انتخاب مقاطع مناسب کابل‌ها برای هر یک از بخـش‌هـای شـبکه توزیـع و غیـره (رجوع شود به مبحث ١٣ مقررات ملی ساختمان)
ت) انتخاب توپولوژی مناسب برای شبکه توزیع، از جمله محل استقرار ترانسـفورماتور(ها) و یـا تابلو(ها) برق فشار ضعیف اصلی و بهینه‌سازی طول و مقطع کابل‌های شبکه توزیع
ث) کاهش مقدار جریان هارمونیک با انجام یکی از اقدامات زیر:
- به‌کارگیری اجزائی که هارمونیک تولید نمی‌کنند،
- سامانه‌های دارای فیلتر حذف جریان هارمونیک،
ج) افزایش مناسب مقطع کابل و یا سیم مدار تغذیه کننده آنها
چ) استفاده از خازن برای کاهش تلفات بار در شبکه توزیع
ح) استفاده از تجهیزات و یا دستگاه های با ضریب توان بالاتر
پ١٢-٣ توصیه‌ها در خصوص انتخاب لامپ سیستم روشنایی مصنوعی
اهم مواردی که در تصمیم‌گیری برای انتخاب لامپ‌ها و اجزای آنها، متناسب با نیاز و نوع فعالیت، و همچنین میزان و کیفیت روشنایی مورد نظر، باید در مدنظر قرار گیرند عبارتند از:
الف) راندمان (لومن بر وات) و یا بهره نوری لامپ مورد استفاده در تأمین روشنایی،
ب) مشخصات فنی لامپ‌ها و اجزای آنهـا، از جملـه بـالاسـت‌هـا و منـابع تغذیـه در انتخـاب مناسب‌ترین گزینه‌ها برای تأمین روشنایی مصنوعی تعیین‌کننده هستند.
پ) مشخصات کیفی نور، از جمله دمای رنـگ، شـاخص نـور لامـپ مـورد اسـتفاده در تـأمین روشنایی.
ت) راندمان چراغ در سیستم روشنایی
ث) عمر لامپ مورد استفاده در تأمین روشنایی.
پ١٢-٤ توان کل لامپ‌های یک فضای ساختمان
طراحی سیستم روشنایی مصنوعی، براساس کاربرد و شـرایط فضـای سـاختمان، شـدت روشـنایی مورد نیاز در موضع کار و فعالیت، به‌عنوان محدوده اصلی، خصوصیات ابعادی فضا، رنگ‌های دیـوار، سقف و کف، خصوصیات کیفی نور و دیگر پارامترهای تأثیرگذار، انجام می‌گردد. با این کـار، تعـداد لامپ‌ها و تعداد چراغهای مناسب برای تأمین روشنایی فضای مورد نظر، تعیین می‌گردد.
بر اساس روند فوق، توان کل لامپ‌های چراغها، با استفاده از رابطه (پ١٢-١)، بـرای بهینـه‌سـازی مصرف برق سیستم روشنایی و با هدف به‌حداقل رسانیدن توان کل لامپ‌هـای چـراغهـا محاسـبه می‌گردد.
| (پ12-1) | لومن بر وات لامپ یا راندمان لامپ 
فرمول محاسبه لومن کل لامپ ها توان کل لامپ ها |
یا WT=N.W یا 
یا
یا یا 
در این رابطه:
E: شدت روشنایی مورد نیاز فضای کار یا محیط برحسب لـوکس (مقـدار ثابـت بـرای یـک فضا)
S: مساحت فضای کار یا محیط برحسب مترمربع (مقدار ثابت برای یک فضا)
W: توان مصرفی هر لامپ ( بدون لحاظ مصـرف بالاسـت و غیـره بـرای هـر گـروه از انـواع لامپ‌ها) برحسب وات
Lm: لومن لامپ (بسته به نوع لامپ انتخابی)
Ef: لومن بروات یا راندمان لامپ ( بسته به نوع لامپ انتخابی در هر گروه از انواع لامپ‌ها)
N: تعداد لامپ‌های مورد نیاز فضای کار یا محیط
WT: توان مصرفی کل لامپ‌های روشنایی فضای کار یا محیط ( بسته به نـوع لامـپ و تعـداد آن) برحسب وات
CU: ضریب بهره چراغ تأمین‌کننده روشنایی مصنوعی (بسته به نوع چراغ انتخابی)
LLF: ضریب افت توان نوری چراغ براساس شرایط محیط نصب آن (مقدار ثابت برای یک فضا)
LmT: شدت روشنایی مورد نیاز (لومن) برای فضـا کـار یـا محـیط، کـه برابـر اسـت بـا شـدت روشنایی هر لامپ (به لومن) در تعداد لامپ‌ها.
با در نظر گرفتن مقادیر ثابت در هـر یـک از پارامترهـای فـوقالـذکر رابطـه (پ١٢-١) به‌صورت رابطه (پ١٢-٢) خلاصه می‌شود.
| (پ12-2) |  |
در این رابطه ضریب ثابت K خلاصه شـده مقـادیر ثابـت پارامترهـای رابطـه (پ١٢-١) مـی‌باشـد. رابطه (پ١٢-٢) متغیرهای اصلی و مؤثر در کاهش توان کل لامـپ‌هـای مـورد نیـاز بـرای تـأمین روشنایی مصنوعی و به تبع آن صرفه‌جویی در مصرف برق را نشان می‌دهد. ایـن متغیرهـا مقـادیر لومن بر وات یا راندمان لامپ (Ef) و ضریب بهره چراغ (CU) می‌باشند، که باید در انتخاب لامـپ و چراغ با توجه به بندهای زیر مد نظر قرارگیرد.
الف) مقدار ضریب بهره چراغ (CU) برای انواع چراغها از طریق استاندارد روشنایی و یا محاسـبات نرمافزاری تعیین می‌گردد.
(١) هرچقدر مقدار ضریب بهره (CU) چراغ روشنایی تأمین‌کننده روشنایی فضا و یـا محـیط بالا باشد، توان کل لامپ‌ها کاهش خواهد یافت و صـرفه‌جـویی در مصـرف بـرق سیسـتم روشنایی حاصل خواهد شد. در تعیین مقدار ضـریب بهـره (CU) چـراغ، مقـدار ضـریب شاخص فضا (بند ب)، منحنی پخش نور چراغ و ضرایب انعکاس جدارهای فضا مؤثر بـوده و باید در انتخاب چراغ مناسب برای یک فضا و یا محیط، مد نظر قرار گیرد. لازم به ذکـر است که در منحنی پخش نور چراغ، عواملی از قبیـل رفلکتـور چـراغ و جـنس آن، لـووِر چراغ، فرم بدنه چراغ، تعداد لامپ و غیره، دخیل هستند.
(٢) ضریب بهره (CU ) چراغ تابع ضریب انعکاس رنگ‌های سقف، دیوار و کف می‌باشد. هر قدر مقدار این ضرایب بیشتر باشد مقدار ضریب بهـره (CU) نیـز بیشـتر خواهـد شـد و در نتیجه مقدار توان کل لامپ‌ها کاهش پیدا خواهدکرد. بنابراین در فضاها باید از رنگ‌هـای روشن و با ضریب انعکاس بالا استفاده شود.
(٣) از بین انواع چراغهای مناسب برای تأمین روشـنایی فضـا، از چـراغهـای بـا ضـریب بهـره (CU) بیشتر استفاده شود.
(٤) از بین انواع لامپ‌های مناسب برای چراغها، از لامپ‌های با راندمان بالا (لومن بر وات بالا) استفاده شود.
تبصره: در محاسبات نرمافزاری روشنایی مصنوعی، پارامترهـای لازم بـرای طراحـی روشـنایی مصنوعی، برای هر چراغ و بر اساس مشخصات و نوع لامپ آن، از طریق نرمافزار و توسط طراح انتخاب و لحاظ می‌گردد.
ب) ضریب شاخص فضا از رابطه (پ١٢-٣) به‌دست می‌آید (بند الف فوق الذکر).
| (پ١٢-٣) | (عرض × طول) / ((طول + عرض) × ارتفاع × ٥) = ضریب شاخص فضا |
پ) مصرف برق بالاست‌های لامپ‌ها و یا منابع تغذیه آنها به مقدار توان کل لامپ‌های مـورد نیـاز فضای ساختمان اضافه می‌گردد، و براین اساس مقدار توان کل چراغهای سیستم روشنایی (مصرف برق چراغها)، تعیین می‌شود.
پ١٢-٥ ترانسفورماتورها
پ١٢-٥-١ ترانسفورماتورهای فشار متوسط
ترانسفورماتورهای فشار متوسط مورد استفاده در پست‌های برق اختصاصی ساختمان مـی‌تواننـد از نوع روغنـی یـا نـوع خشـک(رزینی) باشـند. بـرای الزامـات و شـرایط اسـتفاده از هریـک از انـواع ترانسفورماتورها در پست برق اختصاصی ساختمان به مبحث سیزدهم مقررات ملی رجوع شود.
تبصره ١: مشخصـات فنـی ترانسـفورماتورهای فشـار متوسـط در نشـریه شـماره ١-١١٠ سـازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور (مشخصات فنی عمومی و اجرایی تأسیسات برقی سـاختمان) تعیـین شده است.
تبصره ٢: تلفـات بـار و تلفـات بـی‌بـار در انتخـاب تـوان نـامی، رانـدمان، مشخصـات فنـی و نـوع ترانسفورماتور، سیستم تهویه و تعویض هوای پست برق و غیره، برای صرفه‌جویی در مصرف بـرق و نیز رتبه انرژی ساختمان، ملاك عمل قرار خواهد گرفت.
پ١٢-٥-٢ حداکثر راندمان انرژی و تلفات ترانسفورماتورهای فشار متوسط
برای هر ترانسفورماتور، حداکثر راندمان آن با استفاده از مقدار تلفات بار و تلفـات بـی‌بـار محاسـبه می‌گردد. مقدار آن برای هر نوع و گروه از ترانسفورماتورها، بستگی به استانداردهای رعایت شده به هنگام تولید، توان نامی و نوع ترانسفورماتور دارد. در شرایط کارکرد نرمـال ترانسـفورماتور، ضـریب (K) و یا ضریب مقدار حداکثر راندمان انرژی ترانسفورماتور از رابطه (پ١٢-٤) محاسبه می‌گردد.
| (پ12-4) |  |
در این رابطه:
Po: تلفات بی‌بار ترانسفورماتور برحسب وات و در شرایط کارکرد نرمال
PK : تلفات بار ترانسفورماتور در توان نامی برحسب وات و در شرایط کارکرد نرمال
K: ضریب حداکثر راندمان انرژی ترانسفورماتور در شرایط کارکرد نرمال
با اعمال این ضریب در توان نامی ترانسفورماتور، مقـدار تـوان خروجـی ترانسـفورماتور در حـداکثر راندمان از رابطه (پ١٢-٥) به‌دست می‌آید.
| (پ12-5) | Sm=K.Sr |
در این رابطه:
Sm: توان خروجی ترانسفورماتور در حداکثر راندمان انرژی برحسب کیلوولت آمپر(kVA)
Sr: توان نامی ترانسفورماتور (شرایط کارکرد نرمال) برحسب کیلوولت آمپر (kVA)
تلفات کل (PV) برای هر نوع ترانسفورماتور، با توجه به مقدار توان کل (توان تقاضـا) یـا بـه‌عبـارت دیگر توان بار خروجی ترانسفورماتور (Sload) که بخشـی از و یـا کـل مصـرف بـرق سـاختمان را از طریق پست برق اختصاصی تأمین می‌کند، از رابطه (پ١٢-٦) محاسبه می‌گردد.
| (پ12-6) |  |
که در این رابطه:
Pv: تلفات کل ترانسفورماتور برای توان بار خروجی تراسفورماتور بر حسب وات (در شرایط کارکرد نرمال)
P0: تلفات بی‌بار ترانسفورماتور برحسب وات (در شرایط کارکرد نرمال)
Pk: تلفات بار ترانسفورماتور در توان نامی برحسب وات و در شرایط کارکرد نرمال
Sr: توان نامی ترانسفورماتور در شرایط کارکرد نرمال برحسب کیلوولت‌آمپر (kVA)
Sload: توان بار خروجی ترانسفورماتور بر حسب کیلوولت‌آمپر (kVA) در شرایط محیط
تبصره ١: رابطه (پ١٢-٦) نشان می‌دهد کـه تلفـات کـل (Pv)، در صـورت برابـری مقـادیر (Sr) و (Sload) برابر مجموع مقادیر (Po) و (Pk) خواهد بود.
تبصره ٢: در صورتی که مقدار (Sload) درصدی از مقدار (Sr) باشد، کل تلفات (Pv) نیز به تناسـب کاهش خواهد یافت، و در نتیجه صرفه‌جویی در مصرف برق حاصل خواهد شد.
تبصـره ٣: در محاسبه Sload بایــد ضـریب کـاهش منــدرج در زیربنـدهای ١٩-٥-٤-١-٤ و ســایر پارامترهای مؤثر دیگر منظور گردد.
پ ١٢-٥-٣ تلفات و ضریب حداکثر راندمان انرژی ترانسفورماتورهای روغنی (OIT)
مقادیر تلفات و ضریب حداکثر راندمان انرژی ترانسفورماتورهای روغنی، در شرایط کارکرد نرمـال و برای توانهای نامی مختلف و ولتاژ کار ٢٠کیلوولت که عمومـاً در اکثـر نقـاط کشـور در تـأمین و تغذیه نیروی برق ساختمان با انشعاب برق فشار متوسط به‌کار می‌رونـد، در جـدول پ١٢-١ آمـده است. این جدول شامل مقادیر تلفات بی‌بار (Po)، تلفات بار (Pk) و ضریب حداکثر راندمان انـرژی برای گروه های ترانسفورماتورهای روغنی می‌باشد.
در رابطه (پ١٢-٦) ، چنانچه توان بار خروجی (Sload) برابر مقدار توان نامی ترانسفورماتور باشد. (Sload=Sr)، در این حالت رابطه (پ١٢-٦) به رابطه (پ١٢-٧) تبدیل خواهد شد.
| (پ12-7) | Pv=Po.Pk |
پ١٢-٥-٤ تلفات کل ترانسفورماتورهای روغنی
بر اسـاس رابطـه (پ١٢-٦) تلفـات کـل ترانسـفورماتورهای روغنـی، ارقـام جـدول پ١٢-١ بـرای گروههای ترانسفورماتورهای روغنی از جدول پ١٢-٢ به‌دست می‌آید.
پ١٢-٥-٥ تلفات و ضریب حداکثر راندمان ترانسفورماتورهای خشک (CRT)
مقادیر تلفـات شـامل مقـادیر تلفـات بـی‌بـار ( Po) و تلفـات بـار (Pk) و ضـریب حـداکثر رانـدمان ترانسفورماتورهای خشک در شرایط کارکرد نرمال و برای توانهای نامی مختلـف و ولتـاژ کـار ٢٠ کیلوولت که عموماً در اکثر نقاط کشور در تأمین و تغذیـه بـرق سـاختمان بـا انشـعاب بـرق فشـار متوسط به‌کار می‌روند، برای گروه های ترانسفورماتورهای خشک در جدول پ١٢-٣ آمده است.
پ١٢-٥-٦ تلفات کل ترانسفورماتورهای خشک
تلفات کل (Pv) برحسب وات برای سه گروه از ترانسفورماتورهای خشک و براسـاس برابـری مقـدار توان خروجی (Sload) و توان نامی (Sr) ترانسفورماتورها و با استفاده از رابطـه (پ١٢-٥) و مقـادیر تلفات بی‌بار (Po) و تلفات بار (Pk) برحسب وات، با اسـتفاده از مقـادیر جـدول پ١٢-٣ در جـدول پ١٢-٤ آمده است.
پ١٢-٥-٧ ضریب بار ترانسفورماتورهای روغنی و خشک متوسط
ضریب بار ترانسفورماتور (α) در تعیین توان نامی ترانسفورماتور، توان بار خروجـی ترانسـفورماتور، گروه بندی ترانسفورماتور، رده بندی ترانسفورماتور و رتبه‌بندی ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد این ضریب برای ترانسفورماتورها از رابطه (پ١٢-٨) به‌دست می‌آید.
| (پ12-8) |  |
که در این رابطه:
Sonload : توان زیر بار ترانسفورماتور برحسب کیلوولـت آمپـر (KVA) مـی‌باشـد و مقـدار آن می‌تواند برابر یا بزرگتر از توان بار خروجی ترانسفورماتور باشد.
(
)
Sload: توان بار خروجی ترانسفورماتور برحسب کیلوولت آمپر (KVA)
Sr: توان نامی ترانسفورماتور برحسب کیلوولت آمپر (KVA) در شرایط کارکرد نرمالضریب بار، برابر مقدار زیر باربودن ترانسفورماتور نسبت به توان نـامی ترانسـفورماتور که معادل درصد زیربار بودن ترانسفورماتور (onload) نیز قابل تعریف است.
تبصره: برای مقادیر ضریب بار ترانسفورماتورهای روغنی و خشک بـه زیربنـدهای ١٩-٥-٤-١-٦ و ١٩-٥-٤-١-٩ مراجعه شود.
پ١٢-٥-٨ تعیین محل استقرار ترانسفورماتور فشار متوسط و یا تابلو برق فشار ضعیف اصلی
به‌منظور صرفه‌جویی در مصرف انرژی محل استقرار و نصـب ترانسـفورماتور(ها) فشـار متوسـط در پست(ها) برق و یا تابلو(ها) بـرق فشـار ضـعیف اصـلی تـأمین و تغذیـه کننـده کـل مصـرف بـرق پروژههایی که بیش از یک نقطه تمرکز بار دارند، بر اساس محل و مختصات نقاط تمرکز هر یـک از بارها و نیز مقدار مصرف برق هر یک از این نقاط، بایستی طوری در نظـر گرفتـه شـوند کـه ضـمن لحاظ شدن افت ولتاژ مجاز و کاهش طول و مقطع کابل‌ها، مقدار تلفات در شبکه توزیع نیز کاهش یابد. برای این منظور، تعیین و مشخص کردن مرکز ثقل بارها و یا مختصات نهایی نقاط اسـتقرار و نصب ترانسفورماتور(ها) در پست(ها) برق و یا تابلو برق فشار ضعیف اصلی تـأمین و تغذیـه کننـده کل مصرف برق از رابطه (پ١٢-٩) و رابطه (پ١٢-١٠) استفاده می‌گردد.
| (پ12-9) |  |
| (پ12-10) |  |
در این روابط پارامترهای مؤثر به‌قرار زیر تعریف می‌شود:
Xi : مختصات طول محل و نقاط تمرکز هر یک از بارها در طرح محوطـه و یـا طبقـات ساختمان برحسب متر
Yi: مختصات عرض محل و نقاط تمرکز هر یک از بارها در طرح محوطـه و یـا طبقـات ساختمان برحسب متر
Zi: مختصات ارتفاع (قائم) محل و نقاط تمرکز هر یک از بارهـا در طـرح محوطـه و یـا طبقات ساختمان برحسب متر
Xb : مختصات طول مرکز ثقل بار و یـا محـل اسـتقرار و نصـب ترانسـفورماتور(ها) و یـا تابلو(ها) برق اصلی تأمین و تغذیه کننده کل مصرف برق طرح بر حسب متر
Yb: مختصات عرض مرکز ثقل بار و یا محـل اسـتقرار و نصـب ترانسـفورماتور(ها) و یـا تابلو(ها) برق اصلی تأمین و تغذیه کننده کل مصرف برق طرح بر حسب متر
Zb: مختصات ارتفاع (قائم) مرکز ثقل بار و یا محل استقرار و نصب ترانسـفورماتور(ها) و یا تابلو(ها) برق اصلی تأمین و تغذیه کننده کل مصرف برق طرح بر حسب متر
n : تعداد نقاط تمرکز بار
EACi: مقادیر مصرف برق سالیانه برآورد شـده بـرای نقـاط تمرکـز بـار پـروژه بـر حسـبکیلووات ساعت (kWh)
تبصره ١: رابطه (پ١٢-٩) برای حالت دوبعدی (پلان) طرح شامل ساختمانها یا مراکز بار مسـتقر در محوطه و یا در ساختمانهای یک طبقه دارای چندین نقطه تمرکز بار با مصرف بالا و یا ترکیب آنها، برای تعیین مختصات نهایی طول (Xb) و عرض (Yb) مرکز ثقل بار طرح و یا محل اسـتقرار و نصب ترانسفورماتور(ها) و یا تابلو(ها) برق فشار ضعیف اصلی تأمین و تغذیه کننـده کـل مصـرف برق طرح بکار می‌رود.
تبصره ٢: رابطه (پ١٢-١٠) برای حالت سه‌بعدی طرح شامل سـاختمان یـا مراکـز بـار مسـتقر در محوطه و یا در ساختمانهای چندین طبقه دارای چندین نقطه تمرکز بار در طبقات و بـا مصـرف بالا و یا ترکیب آنها برای تعیین مختصات نهایی طول (Xb)، عرض (Yb) و ارتفاع (Zb) مرکز ثقل بار طرح و یا محل استقرار و نصب ترانسفورماتور(ها) و یا تابلو(ها) برق فشار ضعیف اصلی تـأمین و تغذیه کننده کل مصرف برق طرح بکار می‌رود.
تبصره ٣: در صورتی که نتوان مقادیر مصرف سالیانه برق بر حسب کیلووات ساعت (kWh) را برای نقاط تمرکز بار (EACi) تعیین و محاسبه نمود، بجای مقادیر EACi بایستی مقـادیر لحظـه تـوان ظاهری برق مورد مصرف برای هر یک از نقاط تمرکز بار را بـر حسـب کیلوولـت آمپـر (kVA) در رابطه (پ١٢-٩) و (پ١٢-١٠) قرار داده و مختصات مرکز ثقل بار را تعیین نمود.
تبصره ٤: محل استقرار ترانسفورماتور(ها) و یا تابلو(ها) برق اصلی تأمین و تغذیه کننده کل مصرف برق طرح حتی‌المقدور نزدیک به مختصات مرکز ثقل بار به‌دست آمده از طریق محاسبه بـا روابـط فوق الذکر، انتخاب شوند.
تبصره ٥: ساختمانهایی که دارای تابلوهای برق فشار ضعیف نیمه اصلی با مصرف بـالا مـی‌باشـند، این تابلوها به عنوان نقاط تمرکز بار تلقی و مختصات محـل اسـتقرار تابلو(هـا) بـرق فشـار ضـعیف اصلی آن ساختمان به عنوان مرکز ثقل بار نیز با استفاده از روابط فوق الذکر تعیین خواهد گردید.
تبصره ٦: برای تعیین هر یک از مختصات Xb، Yb و Zb مختصات مربوطه هر یک از نقـاط تمرکـز بار Xi، Yi و Zi در روابط فوق الذکر، منظور می‌گردد.