١٦-٩-١ حدود دامنه کاربرد
١٦-٩-١-١ طراحی، انتخاب مصالح، ساخت و نصب بست و تکیه‌گاه برای لوله‌کشی‌های زیر باید طبق الزامات این فصل از مقررات انجام گیرد.
الف) لوله‌کشی توزیع آب مصرفی ساختمان
ب) لوله‌کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان
پ) لوله‌کشی هواکش فاضلاب بهداشتی ساختمان
ت) لوله‌کشی آب باران ساختمان
١٦-٩-١-٢ این فصل الزامات بست و تکیه‌گاه لوله و دیگر اجزای لوله‌کشی را مقرر می‌کند.
الف) الزامات طراحی، انتخاب مصالح، ساخت و نصب تکیه‌گاه برای لوازم بهداشتی، مخازن و دستگاه های دیگری که در تأسیسات بهداشتی ساختمان بکار می‌رود، خارج از حدود این فصل از مقررات است.
١٦-٩-١-٣ طراحی، انتخاب مصالح، ساخت و نصب بست (جزئی که لوله را می‌گیرد)، تکیه‌گاه (جزئی که به اجزای ساختمان متصل می‌شود) و قطعه و یا قطعات واسط که بست و تکیه‌گاه را به هم متصل می‌کند، باید طبق الزامات این فصل از مقررات انجام گیرد.
١٦-٩-١-٤ این فصل از مقررات الزامات انواع بست و تکیه‌گاه، شامل آویز، گیره، کورپی، دیوارکوب، پایه، هادی، مهار را که برای نگهداشتن لوله در موقعیت معین به کار می‌روند، مقرر می‌دارد.
الف) در صورتی که انواع دیگری از بست و تکیه‌گاه، برای لوله‌کشی‌های مشخص شده در (١٦-٩-١-١) مورد نیاز باشد، باید طبق الزامات این فصل از مقررات طراحی، ساخته و نصب شود.
١٦-٩-٢ نکات عمومی
١٦-٩-٢-١ بست و تکیه‌گاه باید برای نگهداری لوله و دیگر اجزای لوله‌کشی مناسب باشد و مورد تأیید قرار گیرد.
الف) هر قسمت از لوله و دیگر اجزای لوله‌کشی باید به کمک بست و تکیه‌گاه در وضعیت معینی نگاه داشته شود.
ب) بست و تکیه‌گاه باید در برابر وزن لوله و سیال داخل آن (آب مصرفی، فاضلاب، آب باران) مقاوم باشد.
پ) بست و تکیه‌گاه، علاوه بر وزن لوله و سیال داخل آن، باید در برابر دیگر بارهای وارده (عایق، انقباض،انبساط، باد و غیره )تا حد کافی مقاوم باشد.
ت) در نقاط زلزله خیز، بست و تکیه‌گاه باید به ترتیبی که در مبحث ششم از مقررات ملّی ساختمان مقرر شده، در برابر نیروهای حاصل از زلزله مقاوم باشد.
ث) مصالح ساخت بست و تکیه‌گاه باید در برابر اثر خوردگی محیط نصب مقاوم باشد.
(١) اتصال بست به لوله باید به ترتیبی باشد که تماس مستقیم مصالح بست و سطوح خارجی لوله موجب ایجاد اثر گالوانیک نشود.
(٢) اتصال بست به لوله باید به ترتیبی باشد که سطوح خارجی لوله آسیب نرساند.
ج) اتصال تکیه‌گاه به دیوارها و سقف‌ها و دیگر اجزای سازه ای ساختمان باید به ترتیبی باشد که به این اجزا آسیب نرساند.
(١) اتصال تکیه‌گاه به دیوارها و سقف‌های ساختمان، که برای مقاومت در مدت معینی در برابر آتش طراحی شده اند، باید با استفاده از مصالحی صورت گیرد که به همین اندازه در مقابل آتش مقاوم باشند.
چ) لوله‌های فاضلاب و آب باران باید برای جلوگیری از حرکت طولی مهار شوند.
(١) در نصب این لوله‌ها در صورتی‌که قطر لوله بیش از ١٠٠ میلی‌متر (٤ اینچ) باشد در هر تغییر قطر بیش از دو اندازه، باید مهار شوند.
١٦-٩-٢-٢ طراحی، ساخت و نصب بست و تکیه‌گاه باید با رعایت حرکات طولی لوله ناشی از انقباض و انبساط صورت گیرد و حرکت لوله‌ها، بدون ایجاد و تنش اضافی امکان پذیر باشد.
الف) در مواردی که لوله در معرض انبساط باشد برای سهولت در حرکت طولی لوله‌های افقی بست و تکیه‌گاه باید از نوع هادی باشد.
ب) در مواردی که لوله افقی در معرض حرکات طولی ناشی از انقباض و انبساط باشد بست و تکیه‌گاه لوله باید از نوع آویز و امکان حرکت آونگی را داشته باشد.
پ) در نقاط ثابت، بست و تکیه‌گاه لوله‌های افقی یا قائم باید از نوع مهار باشد.
١٦-٩-٣ بست و تکیه‌گاه لوله‌های قائم
١٦-٩-٣-١ لوله‌های چدنی قائم
الف) بست لوله‌های چدنی قائم (سرکاسه‌دار و بدون سه کاسه) باید از نوع گیره باشد تکیه‌گاه لوله‌های چدنی قائم باید از نوع پایه باشد که در زیر پائین‌ترین زانوی لوله قائم قرار می‌گیرد و وزن لوله را به اجزای ساختمان منتقل می‌کند.
ب) بست گیرهای لوله‌های چدنی قائم باید از پروفیل‌های فولادی یا چدنی باشد و لوله‌ها را محکم نگاه دارد.
(١) بست گیرهای لوله‌های چدنی قائم باید تا ممکن است در لوله‌های سرکاسه‌دار نزدیک سرکاسه و در لوله‌های بدون سرکاسه نزدیک اتصال قرار گیرد.
(٢) تکیه‌گاه لوله‌های چدنی قائم باید با قطعات چدنی و یا فولادی ساخته شود که بست لوله را به اجزای ساختمان متصل می‌کند. اتصال تکیه‌گاه ممکن است در اجزای ساختمان کار گذاشته شود و یا پیچ و مهره به اسکلت ساختمان محکم شود.
پ) پایه لوله‌های چدنی قائم باید روی بتن، آجر و سیمان یا اسکلت فولادی که به سازه ساختمان متصل می‌شود، قرار گیرد.
١٦-٩-٣-٢ لوله‌های فولادی گالوانیزه قائم
الف) بست و تکیه‌گاه لوله‌های فولادی قائم باید از نوع گیرهای، کورپی، آویز و یا اسکلت فلزی باشد.
(١) اگر لوله در معرض حرکات ناشی از انقباض و انبساط باشد بست باید لوله را نگاه دارد ولی آویز امکان حرکت طولی را بدهد.
ب) بست گیره ای یا کورپی لوله فولادی گالوانیزة قائم باید از جنس پروفیل‌های فولادی، چدن چکش‌خوار یا برنجی باشد.
پ) تکیه‌گاه لوله‌های فولادی گالوانیزه قائم باید با قطعات چدنی یا فولادی ساخته شود که بست لوله را به اجزای ساختمان متصل کند. اتصال تکیه‌گاه ممکن است در اجزای ساختمان کار گذاشته شود و یا با پیچ و مهره به اسکلت فلزی ساختمان محکم شود.
ت) اگر لوله عایق‌دار باشد بست‌گیرهای یا کورپی لوله را محکم نگاه می‌دارد و عایق روی بست را می‌پوشاند.
(١) ممکن است بست روی عایق لوله بسته شود در این صورت لازم است بین عایق و بست یک لائی فولادی به ضخامت حداقل 1/5 میلی‌متر در طول ٣٠ سانتی‌متر لوله را در برگیرد.
١٦-٩-٣-٣ لوله‌های مسی قائم
الف) بست لوله‌های مسی قائم باید از نوع گیرهای، کورپی یا آویز باشد. اگر لوله در معرض حرکات ناشی از انقباض و انبساط باشد، بست باید لوله را نگاه دارد. ولی آویز امکان حرکت طولی را بدهد.
ب) بست گیرهای یا کورپی لوله‌های مسی باید از جنس برنجی، مسی و پلاستیکی باشد.
(١) اگر جنس بست از پروفیل‌های فولادی باشد باید بین سطح داخلی گیره یا کورپی و سطح خارجی لوله مسی یک لائی از ورق برنجی قرار گیرد.
پ) تکیه‌گاه لوله‌های مسی باید با قطعات مسی، برنجی یا پلاستیکی ساخته شود که بست لوله را به اجزای ساختمان متصل کند. اتصال تکیه‌گاه ممکن است در اجزای ساختمان کار گذاشته شود.
ت) اگر لوله عایق‌دار باشد بست گیرهای یا کورپی باید لوله را محکم نگاه دارد و عایق روی بست را بپوشاند.
١٦-٩-٣-٤ لوله‌های پلاستیکی تک لایه و چند لایه قائم
الف) بست لوله‌های پلاستیکی تک لایه و چند لایه قائم باید از نوع گیرهای یا کورپی باشد.
ب) بست گیرهای یا کورپی باید از جنس فولاد یا پلاستیک ساخته شود.
پ) تکیه‌گاه لوله‌های پلاستیکی تک لایه و چند لایه قائم باید از جنس فولاد و یا پلاستیک ساخته شود که بست لوله را به اجزای ساختمان متصل کند. اتصال تکیه‌گاه ممکن است در اجزای ساختمان کار گذاشته شود و یا پیچ و مهره به اسکلت ساختمان محکم شود.
ت) بست و تکیه‌گاه لوله‌های پلاستیکی تک لایه و چند لایه قائم باید امکان حرکت طولی ناشی از انقباض و انبساط لوله را بدهد.
ث) در مورد نوع بست و تکیه‌گاه لوله‌های پلاستیکی تک لایه و چند لایه رعایت دستورالعمل‌های سازنده لوله الزامی است.
١٦-٩-٤ بست و تکیه‌گاه لوله‌های افقی
١٦-٩-٤-١ لوله‌های چدنی افقی
الف) بست و تکیه گاه لوله‌های چدنی افقی (سر کاسه‌دار و بدون سرکاسه) باید از نوع آویز، دیوار کوب یا کورپی باشد.
(١) بست باید از نوع گیره باشد که لوله را مهار کند و در وضعیت معین نگاه دارد.
(٢) تکیه‌گاه باید به کمک قطعات چدنی یا فولادی به اجزای ساختمان محکم شود، یا با پیچ و مهره به اسکلت فلزی ساختمان متصل شود.
ب) بست گیرهای لوله‌های چدنی افقی باید تا حد امکان در لوله‌های سرکاسه‌دار نزدیک سرکاسه و در لوله‌های بدون سرکاسه نزدیک اتصال قرار گیرد.
پ) در صورت دفن لوله‌های افقی در خاك لوله باید روی بستر ماسه‌ای قرار گیرد.
١٦-٩-٤-٢ لوله‌های فولادی گالوانیزه افقی
الف) بست و تکیه‌گاه لوله‌های فولادی گالوانیزه افقی باید از نوع آویز، دیوارکوب، گیره، کورپی، یا مجموعه‌ای از قطعات فلزی باشد.
(١) اگر لوله در معرض حرکات ناشی از انقباض و انبساط باشد در حالت آویز بست باید لوله را نگاه دارد و آویز باید بطور آونگی امکان حرکت طولی و عرضی لوله را بدهد.
ب) انواع بست
(١) در ترکیب بست و تکیه‌گاه آویز بست باید از نوع گیره ای باشد.
(٢) در ترکیب بست و تکیه‌گاه دیوارکوب و اسکلت فلزی بست باید از نوع گیره ای یا کورپی باشد.
پ) انواع تکیه‌گاه
(١) تکیه‌گاه آویز ممکن است در اجزای ساختمان کار گذاشته شود.
(٢) تکیه‌گاه دیوار کوب در اتصال با اسکلت فلزی ممکن است با اتصال پیچ و مهره باشد.
(٣) در تکیه‌گاه دیوارکوب و اسکلت فلزی اتصال بست به لوله باید در نقاط ثابت از نوع مهار و در نقاط دیگر از نوع هادی باشد.
ت) اگر لوله عایق‌دار باشد بست گیرهای یا کورپی لوله را نگاه می‌دارد و عایق روی بست را می‌پوشاند.
(١) ممکن است روی عایق لوله بسته شود در این صورت لازم است بین عایق و بست یک لائی فولادی قرار گیرد.
(٢) لایی فولادی باید دست کم به ضخامت 1/5میلی‌متر و طول ٣٠ سانتی‌متر باشد.
ث) بست لوله‌های فولادی گالوانیزه افقی باید از پروفیل‌های فولادی، چکش‌خوار یا برنجی باشد.
١٦-٩-٤-٣ لوله‌های مسی افقی
الف) بست و تکیه‌گاه لوله‌های مسی افقی باید از نوع آویز، دیوار کوب، گیره، کورپی با اسکلت فلزی باشد.
(١) اگر در معرض حرکات ناشی از انقباض و انبساط باشد، در حالت آویز، بست باید لوله را نگاه دارد و آویز امکان حرکات طولی و عرضی لوله را بدهد.
(٢) به این منظور آویز امکان حرکت آونگی داشته باشد.
ب) انواع بست
(١) در ترکیب بست و تکیه‌گاه آویز بست باید از نوع گیره ای باشد.
(٢) در ترکیب بست و تکیه‌گاه دیوارکوب و اسکلت فلزی بست باید از نوع گیره ای یا کورپی باشد.
ب) انواع تکیه‌گاه
(١) تکیه‌گاه آویز ممکن است در اجزای ساختمان کار گذاشته شود.
(٢) تکیه‌گاه دیوار کوب در اتصال با اسکلت فلزی ممکن است با اتصال پیچ و مهره ای باشد.
(٣) در تکیه‌گاه دیوارکوب با اسکلت فلزی اتصال نسبت به لوله باید در نقاط ثابت از نوع مهار و در نقاط دیگر از نوع هادی باشد.
ت) اگر لوله عایق‌دار باشد، بست گیرهای یا کورپی لوله را نگاه می‌دارد و عایق روی بست را می‌پوشاند.
(١) ممکن است بست روی عایق لوله بسته شود در این صورت لازم است بین عایق و بست یک لائی از ورق برنجی قرار گیرد.
(٢) لائی برنجی دست کم به ضخامت 1/5 میلی‌متر و بطول ٣٠ سانتی‌متر باشد.
ث) اگر بست از پروفیل‌های فولادی باشد باید بین سطح داخلی یا کورپی و سطح خارجی لوله مسی یک لایی از ورق برنجی قرار گیرد.
١٦-٩-٤-٤ لوله‌های پلاستیکی تک لایه و چند لایه افقی
الف) بست لوله‌های تک لایه و یا چند لایه افقی باید از نوع گیره ای یا کورپی باشد.
ب) بست‌های لوله‌های پلاستیکی تک لایه و یا چند لایه افقی باید با قطعات فولادی و یا پلاستیکی ساخته شود.
پ) تکیه‌گاه لوله‌های پلاستیکی تک لایه و یا چند لایه افقی باید با قطعات فولادی یا پلاستیکی ساخته شود که بست لوله را به اجزای ساختمان متصل کند. اتصال تکیه‌گاه ممکن است در اجزای ساختمان کار گذاشته شود یا با پیچ و مهره به اسکلت ساختمان محکم شود.
ت) بست و تکیه‌گاه لوله‌های پلاستیکی تک لایه و چند لایه افقی باید امکان حرکت طولی ناشی از انقباض و انبساط طولی را بدهد.
١٦-٩-٥ محل بست‌ها و تکیه‌گاه ها
١٦-٩-٥-١ فاصله بست‌ها
الف) فاصله دو بست مجاور از هم در لوله‌های قائم و افقی برای لوله‌های از جنس‌های مختلف که در این مبحث از مقررات ملی ساختمان کاربرد دارد باید حداکثر برابر ارقام جدول شمارة (١٦-٩-٥-١) “الف” باشد.
١٦-٩-٥-٢ فاصله تکیه‌گاه ها
الف) فاصله تکیه‌گاه ها بر حسب نوع بست و تکیه‌گاه متفاوت است و باید از فاصله بست‌های لوله تبعیت کند.
١٦-٩-٥-٣ اگر یک دسته لوله از جنس‌های مختلف و یا قطرهای مختلف تکیه‌گاه مشترك داشته باشند (مثلاً در آویز که تعدادی لوله افقی به موازات هم روی پروفیل فولادی مشترك نصب می‌شوند) فاصله دو بست مجاور معادل کوچکترین فاصله‌ای خواهد شد که از جدول شماره (١٦-٩-٥-١) “الف” برای یکایک لوله‌های این دسته لوله مشخص می‌شود.