1-3-14 کلیات

1-1-3-14 دستگاه های مختلف در تأسیسات مکانیکی ساختمان که دامنه کاربرد آن در (۱۴-۱-۱) تعریف شده است، باید طبق الزامات مندرج در این فصل از مبحث چهاردهم طراحی، نصب بازرسی و تأیید شود.

2-1-3-14 تأسیسات مکانیکی ساختمان باید با رعایت صرفه جویی در مصرف انرژی، طبق الزامات مندرج در «مبحث نوزدهم – صرفه جویی در مصرف انرژی» طراحی و نصب شود.

3-1-3-14 تغذیه برق، سیم کشی، کابل کشی و اتصال برق به دستگاه هایی که الزامات طراحی و نصب آنها در این مبحث مقرر شده است و نیز برقراری سیستم های کنترل برقی، باید با رعایت الزامات مندرج در «مبحث سیزدهم – طرح و اجرای تأسیسات برقی ساختمان ها» صورت گیرد.

4-1-3-14 تغذیه آب و تخلیه فاضلاب، لوله کشی و اتصال لوله آب و فاضلاب به دستگاه هایی که الزامات طراحی و نصب آنها در این مبحث مقرر شده است، باید با رعایت الزامات مندرج در «مبحث شانزدهم- تأسیسات بهداشتی » انجام شود.

5-1-3-14 تغذیه دستگاه های گازسوز لوله کشی و اتصال لوله گاز به دستگاه هایی که الزامات طراحی و نصب آنها در این مبحث مقرر شده است، باید با رعایت الزامات مندرج در «مبحث هفدهم – لوله کشی گاز طبیعی» صورت گیرد.

6-1-3-14 دستگاه های با سوخت مایع یا گاز باید با توجه به سوختی که مصرف می کنند و برای ارتفاع محل نصب از سطح دریا طراحی، ساخته و آزمایش شده باشند.

الف) در صورت تغییر نوع سوخت باید تغییرات لازم در دستگاه طبق توصیه های سازنده به عمل آید و مورد تأیید قرار گیرد.

7-1-3-14 اگر دستگاه لرزش داشته باشد دستگاه و تکیه گاه آن باید با استفاده از قطعات مهار کننده ارتعاش، کاملاً در محل نصب مستقر و مستحکم گردد.

8-1-3-14 در صورت تعویض اجزای معیوب و آسیب دیده دستگاه، اجزای جایگزین باید با همان مشخصات تأیید شده اجزای اولیه باشند.

9-1-3-14 اگر دستگاه در جایی نصب می شود که در معرض خطر سیل است، باید در ارتفاعی بالاتر از خط تراز احتمالی سیل نصب شود؛ یا به ترتیبی حفاظت شود که در زمان سیل، آب وارد دستگاه ها، کانالهای هوا، پلنوم ها و دیگر اجزای آن نشود.

10-1-3-14 در صورتی که دستگاه در محل زلزله خیز نصب می شود، تکیه گاه دستگاه باید با رعایت الزامات مندرج در “مبحث ششم – بارهای وارد بر ساختمان” طراحی و نصب گردد.

11-1-3-14 اگر دستگاه در جایی نصب می شود که در معرض باد است باید به کمک بستها و تکیه گاه های مناسب، در برابر فشار باد مقاوم شود.

12-1-3-14 دریچه های ورود و خروج هوا در بیرون ساختمان، باید با توری فلزی مقاوم در برابر خوردگی و نفوذ کرم و دیگر حشرات حفاظت شوند.

2-3-14 پلاک گذاری

1-2-3-14 گواهی آزمایش

الف) دستگاه هایی که در تأسیسات مکانیکی ساختمان به کار می روند، باید دارای پلاک مشخصات گواهی شده توسط یک مؤسسه دارای صلاحیت قانونی باشند.

مؤسسه ای که پلاک مشخصات را گواهی میکند، باید نمونه ای از دستگاه را بر طبق یکی از استانداردهای معتبر، آزمایش کند.

مؤسسه گواهی کننده باید مدارک مربوط به روند آزمایش را تهیه و نگهداری کند.

مؤسسه گواهی کننده باید در صورت لزوم، کار دستگاه را در محل نصب به طور ادواری بازرسی نموده و مطابقت آن را با شرایط آزمایش تایید و گواهی آزمایش صادر کند.

ب) مؤسسۀ گواهی کننده

مؤسسه گواهی کننده باید شخصیت حقوقی داشته و دارای صلاحیت لازم برای آزمایش و صدور گواهینامه و پلاک مشخصات دستگاه باشد.

مؤسسه گواهی کننده باید به همۀ ابزار و تجهیزات لازم برای آزمایش دستگاه مورد نظر مجهز باشد.

مؤسسه گواهی کننده باید نیروی انسانی کار آزموده و با تجربه، که برای انجام آزمایش و ارزیابی آن آموزش دیده باشند، در اختیار داشته باشد.

2-2-3-14 پلاک مشخصات دستگاه

الف) پلاک مشخصات دستگاه باید از نوع فلزی یا انواع بادوام دیگر باشد و در کارخانه سازنده، به طور ثابت به دستگاه متصل شود. روی پلاک یا بدنه دستگاه، باید مشخصات آن با حروف خوانا برجسته یا مهر پاک نشدنی، نقش شود.

ب) بر روی پلاک دستگاه باید دست کم نام یا علامت تجاری سازنده، مدل شمارۀ سری و علامت یا مهر مؤسسه گواهی کننده، بیاید.

پ) علاوه بر آنچه در بند (۱۴-۳-۲-۲) “ب” مقرر شده، روی پلاک دستگاه باید مشخصات زیر هم درج شود:

دستگاه الکتریکی: اطلاعات مربوط به ولت، آمپر و فاز دستگاه و فاصله های لازم برای دسترسی و حفاظت آن.

دستگاه با سوخت مایع یا گاز: نوع سوخت مصرفی ظرفیت گرمایی دستگاه و فاصله های لازم برای دسترسی و حفاظت.

ماشین مبرد جذبی: نوع و مقدار انرژی گرمایی مصرفی، حداقل مصرف انرژی در دستگاه هایی که کاهش ظرفیت چند مرحله ای یا تدریجی با کنترل خودکار دارند، نوع سوخت، ظرفیت سرمایی دستگاه حفاظت و فاصله های لازم برای دسترسی و حفاظت.

دستگاه های الکتریکی برای گرمایش: اطلاعات مربوط به ولت، آمپر و فاز دستگاه و فاصله دستگاه تا مواد سوختنی.

3-3-14 حفاظت ساختمان

1-3-3-14 لوله کشی کانال کشی و نصب دستگاه های تأسیسات مکانیکی در داخل ساختمان باید به ترتیبی انجام شود که به اجزای ساختمان از نظر ایستایی و نیز از نظر جدارهای مناطق آتش، آسیب نرساند و مقاومت این اجزا را کاهش ندهد.

2-3-3-14 در صورتی که برای اجرای تأسیسات مورد نظر در این مبحث و یا تعمیر آنها، نیاز به انجام تغییراتی در وضعیت اجزای ساختمان باشد، این کار باید با تأیید ناظر ساختمان صورت گیرد و اجزای آسیب دیده به طور مقاوم و ایمن بازسازی شوند.

3-3-3-14 ایجاد شکاف، برش و سوراخ در دیوارها، سقف یا کف فضایی از ساختمان، که به عنوان یک منطقه آتش برای درجه معینی از مقاومت در برابر آتش تعیین شده است، باید با رعایت الزامات مندرج در “مبحث سوم حفاظت ساختمانها در مقابل حریق” صورت گیرد.

4-3-3-14 ایجاد سوراخ شکاف یا برش در تیرها، ستونها و دیگر اجزای باربر سازه ساختمان، برای عبور لوله و یا دیگر اجزای تأسیسات مکانیکی، مجاز نیست مگر آن که در طراحی سازه ساختمان پیش بینی شده باشد.

4-3-14 محل دستگاه ها

1-4-3-14 محل دستگاه های تأسیسات مکانیکی ساختمان باید با رعایت شرایطی که در این فصل آمده است، انتخاب شود.

2-4-3-14 دستگاه های تأسیسات مکانیکی ساختمان نباید در فضاهای با خطر نصب شوند.

3-4-3-14 دستگاه های با سوخت مایع یا گاز نباید در فضاهای زیر نصب شوند و یا هوای احتراق را از این فضاها بگیرند:

– اتاق خواب

– حمام

– توالت

– انباری

الف) بخاری با سوخت مایع یا گاز را در شرایط زیر می توان در اتاق خواب نصب کرد.

(۱) همۀ هوای احتراق را مستقیماً از خارج دریافت کند و همۀ محصولات احتراق را مستقیماً به خارج بفرستد.

ب) نصب بخاری گاز سوز دودکش دار با محفظه احتراق باز در اتاق خواب، باید در مطابقت با ضوابط و الزامات مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان باشد.

4-4-3-14 محدودیت نصب دستگاه های گازسوز در انواع فضاهای ساختمان باید با رعایت احکام مندرج در «مبحث هفدهم – لوله کشی گاز طبیعی» تعیین شود.

5-4-3-14 انتخاب محل نصب دستگاه های با سوخت مایع یا گاز احکام «فصل ۱۴-۹ تأمین هوای احتراق» باید رعایت شود.

6-4-3-14 دستگاه های مکانیکی نباید در جایی نصب شود که در معرض ضربات مکانیکی یا فیزیکی قرار داشته باشد؛ در غیر این صورت باید حفاظ هایی برای جلوگیری از آسیب دیدن دستگاه پیش بینی شود.

7-4-3-14 دستگاه ها و اجزای تأسیسات مکانیکی ساختمان نباید در چاه آسانسور قرار داده شوند.

8-4-3-14 اتاقی که دستگاه ها و اجزای تأسیسات مکانیکی ساختمان در آن نصب می شود باید روشنایی دایمی داشته باشد. کلید چراغ این اتاق باید نزدیک محل ورود به اتاق و جای دسترس به دستگاه باشد.

9-4-3-14 نصب دستگاه های تأسیسات مکانیکی در فضای آزاد در صورتی مجاز است که دستگاه مخصوص نصب در فضای آزاد طراحی و ساخته شده و به تأیید مؤسسات دارای صلاحیت قانونی رسیده باشد.

5-3-14 نصب دستگاه ها

1-5-3-14 کلیات

الف) دستگاه هایی که برای نصب ثابت طراحی شده اند باید در محل نصب به طور پایدار و مطمئن مستقر شوند و برای مقابله در برابر بارهای قائم و افقی از جمله زلزله، تکیه گاههایی در محدوده مجاز، برای آنها طراحی و ساخته شود.

ب) قسمتهای متحرک دستگاه مانند بادزن، پولی، تسمه، چرخ طیار و جز آنها، باید با حفاظ فلزی مقاوم و مناسب پوشانده شوند.

پ) سطوح گرم کننده در فضای داخلی ساختمان که محل سکونت، اقامت یا کار انسان است، باید در برابر احتمال سوختگی غیرارادی افراد حفاظت شوند.

(۱) اگر دمای سطوح پیش گفته بیش از ۹۰ درجه سلسیوس (۱۹۴درجه فارنهایت) باشد، باید با قرار دادن حفاظ هایی مانع تماس مستقیم این سطوح با بدن شد.

ت) فاصله های مجاز بین دستگاه های با سوخت مایع یا گاز و سطوح گرم دیگر، با مواد سوختنی، باید طبق احکام این مبحث در نظر گرفته شود.

2-5-3-14 دستگاه های تأسیسات مکانیکی ساختمان باید طبق دستور العمل کارخانه سازنده و الزامات مقرر در این مبحث نصب شوند. در صورت مغایرت آن دستورالعمل ها با الزامات این مبحث، احکام سختگیرانه تر باید اجرا شود.

الف) دستورالعمل نصب و راهبری کارخانه سازنده باید به هنگام بازرسی در محل نصب دستگاه در دسترس باشد.

ب) اگر دستگاه روی کف نصب می شود، باید پیِ دستگاه به ارتفاع دست کم ۸۰ میلی متر (۳ اینچ) زیر آن قرار گیرد.

پ) در دستورالعمل سازنده، اگر نصب دستگاه روی کف سوختنی مجاز اعلام شده است، این امر باید مورد تأیید قرار گیرد.

ت) دستورالعمل سازنده، اگر نصب دستگاه روی پیِ غیر سوختنی اعلام شده است، پیِ دستگاه باید از هر طرف دست کم ۳۰۰ میلیمتر (12 اینچ) و در جهتی که مشعل دستگاه قرار دارد دست کم ۹۰۰ میلی متر (۳۶اینچ) پس از دستگاه ادامه یابد.

ت) اگر دستگاه به سقف آویخته می شود، فاصلۀ زیر دستگاه تا کف نباید کمتر از ۱۵۰ میلیمتر (۶ اینچ) باشد.

3-5-3-14 نصب دستگاه های با سوخت مایع یا گاز در فضاهای با خطر مجاز نیست.

4-5-3-14 در گاراژهای عمومی و خصوصی، تعمیرگاه ها و پارکینگ ها، نصب دستگاه های با سوخت مایع یا گاز باید به ترتیبی باشد که وسیله احتراق دستگاه دست کم ۴۵۰ میلیمتر (۱۸اینچ) بالاتر از کف، و در صورتی که سازنده دستگاه ارتفاع بیشتری را توصیه کرده است، در همان ارتفاع نصب شود.

الف) نصب این دستگاه ها در فضایی که محل حمل و نقل یا جای استفاده از مواد سوختنی، قابل اشتعال و یا قابل انفجار است، مجاز نمی باشد.

ب) اگر دستگاه با سوخت مایع یا گاز در گاراژهای عمومی، تعمیرگاه ها، پارکینگ ها و دیگر فضاهای محل عبور مکرر خودروها نصب می شود، درصورت نصب روی کف، دستگاه باید در ارتفاعی بالاتر از مسیر خودروها و یا پشت دیوار حائلی با فاصله مناسب قرار گیرد تا از ضربات فیزیکی حفاظت شود.

(۱) در چنین فضاهایی اگر دستگاه در ارتفاع نصب می شود، باید زیر دستگاه دست کم ۲۴۰۰ میلیمتر (۸ فوت) بالاتر از کف قرار گیرد. اگر ارتفاع خودرویی که از زیر دستگاه عبور می کند بیش از ۱۸۰۰ میلیمتر (۶ فوت) است، دستگاه باید طوری نصب شود که زیر آن دست کم ۶۰۰ میلیمتر (۲ فوت) بالاتر از روی خودرو باشد.

پ) اگر دستگاه با سوخت مایع یا گاز در گاراژ خصوصی نصب می شود، دست کم باید در ارتفاع ۱۸۰۰ میلیمتر (۶ فوت) بالاتر از کف قرار گیرد.

5-5-3-14 نصب در ارتفاع

الف) اگر دستگاه بر روی بام و با فاصله کمتر از ۳ متر (۱۰فوت) از لبه بام، یا روی سطح دیگری که بیش از ۷۵۰ میلیمتر (۳۰ اینچ) از زمین اطراف ارتفاع داشته باشد نصب می شود، فضای سرویس اطراف دستگاه باید با نرده حفاظت شود.

(۱) ارتفاع نرده محافظ نسبت به تراز محل نصب دستگاه باید دست کم ۱۰۰۰ میلیمتر (۴۲ اینچ) باشد.

(۲) نرده محافظ باید طوری ساخته شود که اندازه سطوح باز آن کمتر از ۴۰۰ میلی متر (۱۶ اینچ) باشد.

(۳) نرده محافظ باید در برابر بارهای وارده مقاوم باشد.

6-5-3-14 اگر دستگاه در خارج از ساختمان نصب می شود، باید برای نصب در هوای آزاد آزمایش و تأیید شده باشد.

6-3-14  فضاهای دسترسی

1-6-3-14 دستگاه های تأسیسات مکانیکی ساختمان از جمله دستگاه های با سوخت مایع یا گاز باید پس از نصب، قابل دسترسی باشند به نحوی که بازرسی، سرویس، تعمیر و یا تعویض آنها، بدون برداشتن یا تخریب اجزای دایمی ساختمان از جمله دیوارهای آتش، امکان پذیر شود.

کنترل های خودکار، لوازم اندازه گیری مانند دماسنج، فشارسنج و جز آنها، مشعل، فیلتر، دمنده یا مکنده هوا و موتورهای محرک این دستگاه ها، پس از نصب باید به آسانی قابل دسترسی باشند.

الف) به هنگام نصب دستگاه های با سوخت مایع یا گاز ، حداقل فاصله دستگاه از مواد سوختنی باید بر اساس الزامات این مبحث یا اعلام سازنده (آن که سختگیرانه تر است) رعایت شود.

2-6-3-14 نصب در اتاق

الف) اتاقی که دستگاه های تأسیسات مکانیکی ساختمان از جمله دستگاه های با سوخت مایع یا گاز آن نصب می شود، باید معبر بدون مانع و در ورودی با پهنای دست کم ۱۰۰۰ میلیمتر (۴۰ اینچ) و ارتفاع دست کم ۲۰۰۰ میلیمتر ( ۸۰ اینچ) داشته باشد.

(۱) برای دستگاه های بزرگتر، معبر بدون مانع و اندازه در ورودی اتاق باید به گونه ای انتخاب شود که عبور بزرگترین قطعه دستگاه از آن، به آسانی امکان پذیر باشد.

(۲) موتورخانه دیگ بخار باید دارای دو در با فاصله مناسب از یکدیگر باشد.

3-6-3-14 نصب در اتاقک زیر کف

الف) اگر دستگاهی که باید در دسترس باشد در اتاقکی زیر کف نصب می شود، باید برای آن مسیری بدون مانع و دریچه مناسب جهت عبور بزرگترین قطعه دستگاه، پیش بینی شود.

اندازه دریچه نباید کمتر از ۷۵۰×۷۵۰ میلیمتر (۳۰×۳۰ اینچ) باشد و طول مستقیم معبر بدون مانع از دریچه تا دستگاه، نباید بیش از ۶ متر (۲۰ فوت) باشد.

(۱) در جلو دستگاه و سمت سرویس آن باید سطحی دست کم برابر ۷۵۰×۷۵۰ میلی متر (۳۰×۳۰ اینچ) برای دسترسی وجود داشته باشد.

(۲) اگر در کف اتاقک برای نصب دستگاه گودالی به عمق بیش از ۳۰۰ میلی متر (۱۲ اینچ) ایجاد شود، دیواره این گودال از هر طرف باید دست کم ۳۰۰ میلیمتر (۱۲ اینچ) و با جلو دستگاه دست کم ۷۵۰ میلیمتر (۳۰ اینچ) فاصله داشته باشد. دیوارۀ اطراف گودال باید با بتن یا دیگر مصالح بنائی مقاوم تا ارتفاع ۱۰۰ میلیمتر (۴ اینچ) بالاتر از تراز کف فضای مجاور گودال، حفاظت شود.

4-6-3-14 نصب دستگاه روی بام

الف) اگر دستگاه روی بام یا روی اسکلتی با ارتفاع بیش از 4/8 متر (۱۶فوت) نصب شود، باید در اطراف آن فضای سرویس دایمی برابر دستور کارخانه سازنده دستگاه و مورد تأیید، پیش بینی گردد.

(۱) راه دسترسی به فضای سرویس باید دایمی و مطمئن باشد و سطح بام اطراف دستگاه یا تراز سطح محوطه را، به فضای سرویس مرتبط کند.

(2) راه دسترسی نباید مستلزم بالارفتن یا گذشتن از موانعی به ارتفاع بیش از ۷۵۰ میلیمتر (۳۰ اینچ) یا راه رفتن روی بام شیبدار، با شیب بیش از ۳۳ درصد باشد.

ب) اگر دستگاه روی بام شیبدار با شیب بیش از ۲۵ درصد نصب شود به طوری که لبه بام بیش از ۷۵۰ میلی متر (۳۰ اینچ)  بالاتر از تراز سطح محوطه باشد، برای دسترسی به دستگاه باید در اطراف آن سکویی افقی به اندازه توصیه شده در دستورالعمل سازنده و مورد تأیید، پیش بینی شود.

(۱) اندازه این سکوی دسترسی، از همه طرف نباید کمتر از ۷۵۰ میلیمتر (۳۰ اینچ) باشد و اطراف آن باید نرده حفاظ برابر (۱۴-۳-۵-۵) نصب شود.

5-6-3-14 نصب در مناطق با خطر سیلاب

(الف) در صورتی که فضای نصب دستگاه در معرض سیل باشد، باید دستگاه در سطح بالاتر از تراز احتمالی سیل نصب شود.

7-3-14 تخلیه چگالیده

1-7-3-14 دستگاه های گرمائی چگالشی با سوخت مایع یا گاز

(الف) چگالیده دستگاه های گرمائی چگالشی باید با رعایت شرایط زیر یا توصیه های کارخانه سازنده دستگاه (آن که سختگیرانه تر است)، به نقطه تخلیه مناسب و مورد تأیید جریان یابد.

(۱) اجزای لوله کشی باید مقاوم در برابر خوردگی باشد و با توجه به فشار و دمای کار سیستم انتخاب شود. قطر لوله تخلیه نباید کمتر از اتصال خروجی دستگاه باشد. و این قطر در طول تا نقطه تخلیه، نباید کم شود. شیب لوله افقی تخلیه باید در طول مسیر یکنواخت و مسیر دست کم یک درصد در جهت تخلیه باشد.

(۲) لوله تخلیه چگالیده نباید با اتصال مستقیم به شبکه لوله کشی فاضلاب متصل شود.

(۳) لوله تخلیه چگالیده باید به سیفون مجهز شود.

2-7-3-14 اواپراتور و کویل سرمایی

(الف) برای دستگاه های دارای اواپراتور یا کویل سرمایی باید سیستم تخلیه چگالیده پیش بینی شود. این سیستم باید با رعایت شرایط زیر طراحی، ساخته و نصب شود:

(۱) چگالیده روی کویل های سرمایی و اواپراتور باید به سینی تقطیر و از راه آن به نقطه تخلیه مناسب و مورد تأیید جریان یابد. چگالیده نباید به خیابان یا کوچه هدایت شود.

(۲) لوله تخلیه چگالیده میتواند چدنی، فولادی گالوانیزه، مسی و یا پلاستیکی باشد. اجزای لوله کشی باید مقاوم در برابر خوردگی باشد و با توجه به فشار و دمای کار سیستم انتخاب شود. قطر لوله تخلیه نباید کمتر از ۲۰ میلیمتر ( اینچ) باشد و این قطر در طول مسیر تا نقطه تخلیه، نباید کم شود. شیب لولۀ افقی تخلیه باید دست کم یک درصد در جهت تخلیه و در طول  مسیر یکنواخت باشد.

(۳) لوله تخلیه چگالیده نباید با اتصال مستقیم به شبکه لوله کشی فاضلاب متصل شود.

(۴) لوله تخلیه چگالیده کویل سرمایی یا اواپراتور باید، به سیفون مجهز شود.

ب) اگر سینی قطره گیر در محلی نصب می شود که سرریز یا گرفتگی دهانه تخلیه آن و در نتیجه خطر آسیب رسیدن به اجزای ساختمان احتمال داده شود، باید با یکی از دو روش زیر از آن جلوگیری کرد:

(۱) یک دهانه سرریز بالاتر به سینی قطره گیر اضافه شود تا در صورت گرفتگی دهانه تخلیه این سینی، چگالیده از طریق این سرریزِ اضافه به نقطه مناسبی هدایت شود.

(۲) یک حسگر در نقطه ای بالاتر از دهانۀ تخلیۀ سینی قطره گیر دستگاه نصب شود، تا چنانچه سطح چگالیده داخل سینی (بر اثر گرفتگی) از تراز معینی بالاتر رفت، دستگاه را به طور خودکار خاموش کند.

8-3-14 تأمین هوا و کنترل دما

هر فضای محل سکونت ، استراحت یا کار انسان باید به یک سیستم گرمائی و تعویض هوا مجهز باشد که قادر باشد دمای فضا را در حداقل ۲۰ درجه سلسیوس نگه دارد و میزان هوای تازه را متناسب با نیاز کاربری تأمین نماید.

الف) الزامات تأمین هوا و کنترل دما در فضاهای ویژه ساختمانهای بهداشتی، درمانی و صنعتی خارج از حدود این مبحث از مقررات است.