کدکاو : مبحث چهاردهم الزامات عمومی ساختمان 10-14 لوله کشی

1-10-14 دامنه کاربرد

1-1-10-14 لوله کشی تأسیسات مکانیکی ساختمان باید طبق الزامات مندرج در این فصل از مقررات «(۱۴-۱۰) لوله کشی» طراحی، نصب، آزمایش و بازرسی شود.

الف) در تأسیسات مکانیکی ساختمان، لوله کشی های زیر باید طبق الزامات مندرج در این فصل از مقررات انجام گیرد:

(۱) لوله کشی آب گرم کننده؛

(۲) لوله کشی بخار؛

(۳) لوله کشی چگالیده بخار؛

(۴) لوله کشی آب سردکننده؛

(۵) لوله کشی آب خنک کننده کندانسور.

ب) در محوطه اختصاصی یک یا چند ساختمان لوله کشی های مندرج در «(۱۴-۱۰-۱-۱) “الف “»، باید طبق الزامات مندرج در این فصل از مقررات انجام یابد.

2-1-10-14 لوله کشی های زیر خارج از حدود این فصل از مقررات است:

الف) در تأسیسات مکانیکی ساختمان؛

(۱) لوله کشی سوخت مایع یا گاز

(۲) لوله کشی تغذیه سیستمهای گرمایی یا سرمایی با آب مصرفی

(۳) لوله کشی تخلیۀ آب سیستمهای گرمایی یا سرمایی

(۴) لوله کشی تخلیه چگالیده بخار آب بر روی کویل سرمایی

(۵) لوله کشی سیستم تبرید

ب) لوله کشی آب گرم کننده، بخار، چگالیده بخار، آب سردکننده و آب خنک کننده، به منظورهای صنعتی و تولیدی، در ساختمانهای صنعتی.

پ) لوله کشی داخلی واحدهای تولید هم زمان برق، حرارت و برودت.

2-10-14 طراحی لوله کشی

1-2-10-14 کلیات

الف) طراحی لوله کشی تأسیسات مکانیکی ساختمان باید طبق روشهای مهندسی مورد تأیید انجام شود.

(۱) اندازه لوله ها باید برای تأمین جریان سیال به مقدار لازم و با سرعت مناسب در هر سیستم کافی باشد.

(۲) اندازه لوله ها باید طوری باشد که سرعت جریان سیال موجب تولید صدای آزاردهنده و سایش زود هنگام لوله ها نشود. کاهش سرعت جریان سیال در لوله ها باید تا حدی صورت گیرد که افزایش قطر لوله ها موجب افزایش غیر قابل توجیه هزینه لوله کشی نگردد.

ب) برای کاهش اثر ضربه قوچ در لوله کشی، سرعت جریان سیال باید کنترل شود.

(۱) در نقاطی از لوله کشی (غیر از لوله کشی بخار) که شیر قطع سریع قرار دارد، باید وسیله حذف ضربه قوچ از نوع مورد تأیید نصب شود.

(۲) وسیله حذف ضربه قوچ باید در محل مناسب قابل دسترسی و در فاصله مناسب با شیر قطع سریع، نصب شود.

2-2-10-14 نقشه ها

الف) پیش از اقدام به لوله کشی، نقشه های آن باید برای بررسی و تصویب، به مقام مسئول امور ساختمان (مطابق الزامات مبحث دوم) ارائه شود.

ب) نقشه های لوله کشی باید شامل دستگاه های تأسیسات مکانیکی ساختمان مرتبط با لوله کشی، مسیر و قطر اسمی لوله ها و دیگر اجزای لوله کشی به قرار زیر باشد:

(۱) روشهای نصب، حفاظت و نگهداری لوله کشی باید در مدارک پیوست نقشه ها ارائه شود؛

(۲) نقشه ها باید شامل پلان لوله کشی طبقات، رایزر دیاگرام، دیاگرام جریان در موتورخانه مرکزی و موتورخانه های فرعی و نقشه های جزئیات باشد.

(3) در نقشه ها و مدارک پیوست آن، باید دما و فشار کار طراحی و مشخصات مصالح انتخابی، معین شده باشد؛

(۴) مقیاس نقشه ها نباید از یک صدم کوچکتر باشد، مگر در نقشه محوطه و با تأیید؛

(۵) علائم نقشه کشی باید بر طبق یکی از استانداردهای مورد تأیید باشد.

3-2-10-14 مسیر لوله ها

الف) لوله کشی باید در مسیرهایی انجام شود که در اطراف لوله و دیگر اجزای لوله کشی، فضای لازم برای بازدید، تعمیر، تعویض و کار با ابزار عادی وجود داشته باشد.

ب) لوله و دیگر اجزای لوله کشی نباید در دیوار یا کف دفن شود، مگر در شرایطی که در «(۱۴-۱۰-۴-۱)»، مقرر شده است.

3-10-14 مصالح لوله کشی

1-3-10-14 کلیات

الف) مصالح لوله کشی تأسیسات مکانیکی ساختمان باید با رعایت الزامات مندرج در «(۱۴-۱۰-۳) مصالح لوله کشی» انتخاب و کنترل شود.

ب) بر روی هر قطعه از لوله، فیتینگ، فلنج، شیر و دیگر اجزای لوله کشی باید مارک کارخانه سازنده و استاندارد مورد تأیید که آن قطعه بر طبق آن ساخته شده است، به صورت ریختگی یا مهر پاک نشدنی، نقش شده باشد.

2-3-10-14 شرایط کار سیستم

الف) لوله و دیگر اجزای لوله کشی باید برای شرایط کار سیستم شامل دمای کار طراحی، فشار کار طراحی و نوع سیّال داخل لوله مناسب باشد.

ب) مصالح لوله کشی باید مطابق استانداردهای مقرر در «(۱۴-۱۰-۳) مصالح لوله کشی»، انتخاب شود.

(۱) انتخاب مصالح لوله کشی با استانداردهای دیگر به شرطی مجاز است که از نظر مشخصات، مقاومت مکانیکی و شیمیایی و اندازه، مشابه استانداردهای مقرر شده و مورد تأیید باشد.

3-3-10-14 انتخاب لوله

الف) لوله های مورد استفاده در تأسیسات گرمایی و سرمایی باید از نوع فولادی سیاه، مسی و یا ترموپلاستیک، انتخاب شود.

ب) در تأسیسات مکانیکی ساختمان لوله های فولادی سیاه و مسی باید مطابق یکی از استانداردهای مقرر شده در جدول (۱۴-۱۰-۳-۳) “ب” باشد.

جدول (۱۴-۱۰-۳-۳) “ب”: لوله های فولادی سیاه و مسی برای تأسیسات مکانیکی ساختمان
جنس لوله	قطر اسمی لوله	استاندارد ملی ایران	استاندارد ISO	استاندارد EN	استاندارد ANSI/ASTM
فولادی سیاه	تا 6 اینچ (150 میلی متر)	423,9330,6771	65	10255	A53-A106
فولادی سیاه	بالاتر از 6 اینچ (150 میلی متر)	9330,6771	4200	10220	A53-A106
مسی	تا 2 اینچ (50 میلی متر )	—	274	1057	B88

پ) لولۀ فولادی سیاه

(۱) در لوله کشی سیستم های آب گرم کننده، بخار و چگالیده بخار، کاربرد لوله فولادی گالوانیزه مجاز نیست.

(۲) در شرایطی که لوله در محیط خورنده نصب می شود یا در معرض ضربات فیزیکی قرار میگیرد و یا در صورت خم کردن، لوله باید از نوع بی درز باشد.

(۳) در صورتی که اتصال لوله به لوله، یا لوله به فیتینگ از نوع دنده ای است، در هر مورد، حداکثر فشار کار مجاز لوله کشی باید با استفاده از روشهایی که در استاندارد مربوط مقرر شده، محاسبه شود.

ت) لوله مسی

(۱) در لوله کشی تأسیسات گرمایی و سرمایی با لوله مسی، فقط لوله های بی درز با قطر خارجی حداکثر تا ۵۴ میلیمتر (۲ اینچ) کاربرد مجاز دارد.

(۲) در لوله کشی تأسیسات گرمایی با دمای کار بیش از ۱۲۰ درجه سلسیوس (۲۵۰ درجه فارنهایت)، نباید از لوله مسی استفاده کرد.

(۳) در لوله کشی بخار و چگالیده بخار، استفاده از لوله مسی مجاز نیست.

ث) لوله ترموپلاستیک

(۱) در تأسیسات مکانیکی ساختمان با دمای کار حداکثر ۸۰ درجه سلسیوس (۱۸۰ درجه فارنهایت) و فشار کار حداکثر ۱۰ بار (۱۴۷ پوند بر اینچ مربع)، میتوان از لوله ترموپلاستیک تک لایه و چندلایه طبق مشخصات و یکی از استانداردهای مندرج در جدول (۱۴-۱۰-۳-3) “ث” استفاده کرد.

جدول (۱۴-۱۰-۳-۳) “ث”: انتخاب لوله ترموپلاستیک تک لایه و چندلایه برای تأسیسات مکانیکی ساختمان
تعداد لایه	نوع لوله	استاندارد ملی	استاندارد ISO	استاندارد اروپایی	استاندارد ANSI/ASTM
تک لایه	PEX	13205-1,2,3,5	15875-1,2,3,5	BS 7291-3 DIN 16892,16893	F876 F877
	PE-RT Type 2	13252-1,2,3,5	22391-1,2,3,5	DIN 16833,16834	F2769 F2623
	C-PVC	13251			D2846 F441/F442
چند لایه	PEX/AL/PEX	12753-1,2,3,5	21003-1,2,3,5	DIN 16836,16837	F1281
چند لایه	PE-RT/AL/PE-RT Type2	12753-1,2,3,5	21003-1,2,3,5	DIN 16836, 16837	F1282

(۲) عمر مفید لوله ، مطابق استاندارد ISO 10508، باید سرجمع ۵۰ سال به ترتیب زیر باشد:

20 °C (68 °F)	14 سال
60 °C (140 °F)	25 سال
80 °C (176 °F)	10 سال
90 °C (194 °F)	1 سال
100 °C (212 °F)	100 سال

(۳) در تأسیسات مکانیکی ساختمان با شرایط تعریف شده در (۱۴-۱۰-۳-۳) “ث” (۱)، استفاده از دیگر لوله های ترموپلاستیک به شرطی مجاز است که از نظر فشار کار، دمای کار، عمر مفید و جز اینها، با این بند از مقررات، مطابقت داشته باشد.

4-3-10-14 انتخاب فیتینگ

الف) فیتینگ های لوله کشی فولادی

(۱) فیتینگ های لوله کشی فولادی بسته به جنس مصالح و نوع اتصال آنها باید مطابق با یکی از استانداردهای مندرج در جدول (۱۴-۱۰-۳-۴) “الف” باشد.

جدول (۱۴-۱۰-۳-۴) “الف”: فیتینگ های لوله کشی فولادی
جنس فیتینگ	چدنی چکش خوار	فولادی	فولادی
استاندارد ملی
ISO	49	4145	3419
EN	10242	10241
DIN EN	10242
BS EN	10242	10241	10253-1,2
ANSI/ASME	B16.3	B16.11	B16.9

(۲) فیتینگ های مورد استفاده در هر یک از سیستمهای لوله کشی، از نظر جنس، ضخامت جدار و نوع اتصال، باید برای کار با لوله های انتخاب شده و شرایط کار سیستم، مناسب باشند.

ب) فیتینگهای لوله کشی مسی

(۱) فیتینگهایی که در لوله کشی مسی به کار می رود باید از جنس مسی یا آلیاژهای مس، و مطابق یکی از استانداردهای زیر باشد:

ISO 2016

EN1254

ASME B16.15; B16.18; B16.22; B16.24 B16.26

(۲) در لوله کشی مسی تأسیسات گرمایی و سرمایی، فقط فیتینگ های بی درز، از جنس مس یا آلیاژهای مس، حداکثر تا قطر خارجی ۵۴ میلیمتر (۲ اینچ)، کاربرد دارد.

(۳) در لوله کشی هایی که دمای کار سیستم بیش از ۱۲۰ درجه سلسیوس (۲۵۰ درجه فارنهایت)است، نباید از فیتینگهای مسی استفاده کرد.

(۴) در لوله کشی بخار و چگالیده بخار، استفاده از فیتینگهای مسی مجاز نیست.

پ) فیتینگهای لوله کشی ترموپلاستیک

فیتینگهای لوله کشی ترموپلاستیک برای استفاده در تأسیسات گرمایی با آب گرم کننده، با دمای کار حداکثر ۸۰ درجه سلسیوس (۱۸۰ درجه فارنهایت) و فشار کار ۱۰ بار (۱۴۷ پوند بر اینچ مربع)، باید از نوع برنجی یا فولادی، با روکش نیکل یا قلع و یا از نوع پلاستیکی مطابق یکی از استانداردهای زیر باشند.

استفاده از دیگر فیتینگ ها در لوله کشی ترموپلاستیک به شرطی مجاز است که فشار کار، دمای کار، عمر مفید و ضریب اطمینان آنها با این بند از مقررات مطابقت داشته باشد.

5-3-10-14 انتخاب فلنج

الف) در لوله کشی فولادی با اتصال جوشی، اتصال بازشو باید با نصب فلنج صورت گیرد.

ب) فلنج هایی که در لوله کشی فولادی با اتصال جوشی به کار میرود باید از نوع فولادی و مخصوص اتصال جوشی باشد.

فلنجهای فولادی مخصوص اتصال جوشی باید مطابق یکی از استانداردهای زیر باشد:

ISO 7005-1

EN 1092

ANSI/ASME B16.5

پ) در هر سیستم لوله کشی باید با رعایت شرایط کار آن سیستم، فلنج انتخاب شود.

6-3-10-14 انتخاب شیر

الف) شیرهای مورد استفاده در لوله کشی تأسیسات مکانیکی ساختمان باید از نظر جنس، اندازه، ضخامت جدار، نوع دنده یا فلنج و دیگر مشخصات با لوله و فیتینگهای سیستم سازگار باشد. شیرها باید برای فشار و دمای کار و نوع سیال سیستم لوله کشی مناسب باشد.

(۱) در لوله کشی فولادی اگر اتصال از نوع دنده ای ،است شیر باید از نوع مسی یا آلیاژ های مس انتخاب شود.

(۲) در لوله کشی فولادی اگر اتصال از نوع جوشی و فلنجی است، شیر را باید از نوع چدنی یا فولادی با اتصال فلنجی انتخاب کرد.

(۳) در لوله کشی مسی، شیر باید از آلیاژهای مس (برنجی یا برنزی) و مخصوص اتصال دنده ای باشد. در این نوع لوله کشی حداکثر قطر اسمی شیر باید ۵۴ میلیمتر (۲ اینچ) باشد.

ب) در لوله کشی تأسیسات مکانیکی ساختمان، شیر باید مطابق یکی از استانداردهای جدول (14-10-3-6) انتخاب شود.

(۱) در هر سیستم باید با توجه به شرایط کار آن (دما و فشار کار )، شیر را انتخاب کرد.

جدول (۱۴-۱۰-۳-۶) : استاندارد شیر در تأسیسات گرمایی و سرمایی
نوع شیر	چدنی (فلنجی)	فولادی (فلنجی)	آلیاژ مس (دنده ای)
کشویی	ISIRI 3363 EN 1171,558 ANSI/ASME B16.10 فلنجISO 5996.7005 JIS B2031	EN 1984,1503,558 ANSI/ASME B16.10 JIS B2071	EN 12288 ANSI/MSS SP-80 JIS B2011
کف فلزی	EN 13789,1092 ANSI/ASME B16.10 JIS B2031	EN 13709 ANSI/ASME B16.10 JIS B2071	BS 5154 ANSI/MSS SP-80 JIS B2011
یک طرفه	ISIRI 4071 EN 12334/16767 ANSI/ASME B16.10 JIS B2031	EN 13709/16767 ANSI/ASME B16.10 JIS B2071	EN 12288 ANSI/ASTM B16.24 ANSI/MSS SP-80
سماوری	ANSI/ASME B16.10 ANSI/MSS SP-80	NF EN 12304 BS ISO 7121 ANSI/ASME B16.10
پروانه ای	ISIRI 4841 EN 593, 1503 ANSI/ASME B16.10	EN 593 ANSI/ASME B16.10

7-3-10-14 اتصال

الف) کلیات

(۱) در لوله کشی تأسیسات مکانیکی ساختمان، اتصال لوله به لوله، لوله به فیتینگ و فیتینگ به فیتینگ ، باید برای شرایط کار طراحی سیستم لوله کشی مناسب، آب بند و مورد تأیید باشد.

(2) دو فلز ناهم جنس باید با واسطه فیتینگ برنجی یا برنزی متصل شوند و یا، یک واشر لاستیکی یا سربی دو فلز را از هم جدا کند.

(۳) در لوله کشی های فولادی زیر، تا قطر اسمی ۵۰ میلی متر (۲ اینچ)، اتصال باید از نوع دنده ای و در لوله کشی به قطر اسمی ۶۵ میلیمتر ( $2\frac{1}{2}$ اینچ) و بزرگتر ، اتصال باید از نوع جوشی و فلنجی باشد:

– بخار کم فشار

– برگشت چگالیده بخار کم فشار

– آب گرم کننده با دمای پایین

– آب سردکننده

– آب خنک کننده

(۴) در لوله کشی های فولادی زیر همۀ اتصالها باید از نوع جوشی و فلنجی باشد:

– آب گرم کننده با دمای متوسط و بالا

– بخار پرفشار

– برگشت چگالیده بخار پرفشار

ب) در انواع سیستمهای لوله کشی، اتصال باید طبق استانداردهای مندرج در جدول (۱۴-۱۰-۳-7 ) “ب” باشد.

(۱) در جوشکاری باید مفتول جوش مناسب و مورد تأیید به کار برد.

(۲) در لوله کشی مسی، اتصال باید از نوع لحیمی مویینگی باشد. در انتخاب نوع مفتول لحیم کاری نرم یا لحیم کاری سخت، باید به شرایط کار سیستم لوله کشی (دما و فشار کار) و مورد تأیید بودن و مطابق بودن مفتول با یکی از استانداردهای مندرج در جدول (۱۴-۱۰-۳-۷) “ب” توجه شود.

(۳) در لوله کشی مسی در نقاطی که باید قابل باز کردن باشد، مانند نقاط اتصال به شیرهای برنجی یا برنزی دنده ای یا به دستگاه ها و جزآنها ، اتصال باید از نوع فیتینگ فشاری و مطابق با جدول (14-۱۰-۳-۷) “ب” باشد.

(۴) در لوله کشی ترموپلاستیک تأسیسات گرمایی با آب گرم کننده، تا دمای کار حداکثر ۸۰ درجه سلسیوس (۱۷۶ درجه فارنهایت) و فشار کار حداکثر ۱۰) بار (۱۴۷ پوند بر اینچ مربع) و آب سرد کننده اتصال لوله به ،لوله لوله به فیتینگ و فیتینگ به فیتینگ باید از نوع فشاری یا دنده ای و مطابق جدول (۱۴-۱۰-۳-۷) “ب” باشد.

(۵) اتصال لوله یا فیتینگ پلی وینیل کلراید کلردار شده (C-PVC) به لوله یا فیتینگ پلی وینیل کلراید کلردار شده (C-PVC) باید به روش چسبی با چسب مخصوص و یا به روش جوشی صورت گیرد. در روش چسبی نوع چسب و در روش جوشی دستگاه جوش باید طبق دستور کارخانه سازنده لوله باشد. لوله کشی باید توسط کارگر ماهر مورد تأیید کارخانه سازنده لوله صورت گیرد.

جدول (۱۴-۱۰-۳-۷) “ب “: انتخاب اتصال لوله به لوله، لوله به فیتینگ و فیتینگ به فیتینگ
نوع لوله کشی	نوع اتصال	استاندارد ملی	استاندارد جهانی	استاندارد اروپایی	سایر استانداردها
فولادی	دنده ای	1789	ISO 7/1	BS EN-10226	ANSI/ASME B31.1
فولادی	جوشی			DIN 1910 BS 2633	ANSI/ASME B31.1
مسی	لحیمی مویینگی		ISO 2016		ANSI/ASME B 16.22
مسی	فیتینگ فشاری				ANSI/ASTM B 16.26
ترموپلاستیک	فشاری یا دنده ای		ISO 21003-1,2,3,5		SNSI/ASTM F877 ANSI/ASTM F 1281/1282

4-10-14 اجرای لوله کشی

1-4-10-14 کلیات

الف) اجرای لوله کشی سیستم های گرمایی و سرمایی باید با رعایت الزامات مندرج در این قسمت از مقررات صورت گیرد.

ب) در اجرای لوله کشی باید به موضوع حفاظت لوله ها در برابر آسیب دیدگی، خوردگی، یخبندان، جلوگیری از تراکم هوا در لوله ها، ضربه قوچ و همچنین صرفه جویی در مصالح و دستمزد کار، توجه شود.

(۱) پیش بینی لازم برای جلوگیری از تقطیر روی سطح خارجی لوله باید صورت گیرد.

پ) لوله ها (جز لوله های ترمو پلاستیک) و دیگر اجزای لوله کشی نباید در تماس مستقیم با هر گونه مصالح ساختمانی قرار گیرد.

(۱) دفن هرگونه لوله و دیگر اجزای لوله کشی در اجزای ساختمان، جز لوله کشی ترموپلاستیک، مسی با اتصال لحیمی موئینگی و اتصال نوع جوشی در لوله کشی فولادی، مجاز نیست.

(۲) در صورتی که دفن قسمتی از لوله کشی در اجزای ساختمان، با تأیید، ضروری شود، باید امکان انبساط و انقباض لوله ها فراهم باشد.

(۳) در صورت دفن قسمتی از لوله یا اجزای دیگر لوله کشی، باید اقدامات حفاظتی لازم، برای جلوگیری از یخ زدن و خوردگی لوله، به عمل آید.

(۴) در لوله کشی فولادی، اگر اتصال از نوع دنده ای است، محل اتصال لوله به لوله، یا لوله به فیتینگ، نباید در اجزای ساختمان یا زیر کف آن دفن شود.

(۵) در لوله کشی مسی اگر اتصال از نوع فیتینگ فشاری است، محل اتصال لوله به فیتینگ، نباید در اجزای ساختمان یا زیر کف آن دفن شود.

(۶) هیچ یک از شیرها، تله های بخار، لوازم اندازه گیری دما و فشار و مانند آنها، نباید در اجزای ساختمان دفن شود.

(۷) اگر قطعه ای از لوله در بتن دفن می شود، باید پیش از بتن ریزی لوله تحت آزمایش فشار قرار گیرد. لوله باید به هنگام بتن ریزی زیر فشار کار سیستم مورد نظر باشد.

ت) لوله کشی باید طوری انجام شود که تخلیۀ آب همه قسمتهای آن (جز قسمت هائی که زیر زمین یا زیر کف طبقات قرار دارد) امکان داشته باشد.

(۱) انشعاب از خط اصلی بخار و برگشت چگالیده بخار به طرف رایزرها یا مصرف کننده های طبقات بالاتر، باید از بالای تراز صفحۀ افقی محور لوله، و با اتصال ۴۵ درجه یا بزرگتر باشد.

ث) در لوله کشیف باید امکان انبساط و انقباض لوله ها به کمک خم های انبساط، حلقه انبساط یا قطعه انبساط، فراهم شود.

(۱) قطعه انبساط باید برای شرایط کار سیستم لوله کشی مناسب و مورد تأیید باشد.

ج) لوله در عبور از دیوار، تیغه، کف یا سقف، باید در داخل غلاف قرار گیرد.

(۱) در صورت عبور لوله از دیوار، کف یا سقف ضد آتش، که برای مقاومت معینی در برابر آتش طراحی شده است . فضای میان لوله و غلاف باید با مواد مقاوم در برابر آتش، به اندازه ای که برای جدار عبور لوله تعیین شده است، پر شود.

چ) لوله و دیگر اجزای لوله کشی که دمای سطح خارجی آنها از ۱۲۱ درجه سلسیوس (۲۵۰ درجه فارنهایت) بالاتر است، دست کم باید ۲۵ میلیمتر (۱ اینچ) از مواد سوختنی فاصله داشته باشند.

ح) اگر قسمتی از لوله کشی در محوطه ساختمان یا در فضایی از ساختمان است که گرم نمی شود، باید با عایق گرمایی به ضخامت مناسب یا روشهای مورد تأیید دیگر، در برابر یخ زدگی محافظت شود.

خ) برای جلوگیری از انتقال ارتعاش و لرزش دستگاه ها به اجزای ساختمان ، باید در محل اتصال لوله ها به دستگاه بر روی لوله ها، بستها و آویزها نقاط مناسب، لرزه گیر مورد تأیید نصب کرد.

د) در اتصال آب تغذیه از شبکه توزیع آب آشامیدنی به لوله کشی تأسیسات مکانیکی ساختمان، باید الزامات مندرج در «مبحث شانزدهم – تأسیسات بهداشتی» رعایت گردد.

2-4-10-14 تکیه گاه (بست)

الف) لوله ها باید با تکیه گاه های مناسب و در موقعیت مناسب به اجزای ساختمان متصل شوند، به طوری که بدون تماس مستقیم لوله و دیگر اجزای لوله کشی با اجزای ساختمان، تکیه گاه ها بتوانند بارهای وارده از سیستم لوله کشی و بار ناشی از زمین لرزه را تحمل کنند.

(۱) لوله ها را باید به ترتیبی بست زد که انبساط و انقباض سیستم لوله کشی به آسانی امکان پذیر باشد.

ب) فاصله تکیه گاه ها باید به اندازه ای باشد که از وارد آمدن تنش بیش از حد مجاز به لوله و دیگر اجزای لوله کشی جلوگیری شود.

(۱) در لوله کشی افقی فولادی و مسی، فاصله دو تکیه گاه مجاور نباید از مقادیر جدول (14-10-4-2)”ب” بیشتر باشد.

جدول (۱۴-۱۰-۴-2) “ب”: بیشینه فاصله دو تکیه گاه مجاور در لوله کشی افقی فولادی و مسی به متر
قطر اسمی لوله	میلی متر	20	25	32	40	50	65	80	100	150	200	250
قطر اسمی لوله	اینچ	$\frac{3}{4}$	1	$1\frac{1}{4}$	$1\frac{1}{2}$	2	$2\frac{1}{2}$	3	4	6	8	10
فاصله دو تیکه گاه (متر)	لوله فولادی	2/1	2/1	2/1	2/7	3	3/4	3/7	4/3	5/2	5/8	6/1
فاصله دو تیکه گاه (متر)	لوله مسی	1/5	1/8	2/1	2/4	2/4	2/7	3	3/7	4/3	4/9	5/5

(۲) در لوله کشی ترموپلاستیک، نوع بست و فاصلۀ دو تکیه گاه مجاور باید طبق دستورالعمل کارخانه سازنده تعیین شود.

(۳) در لوله کشی فولادی قائم، فاصله دو تکیه گاه مجاور باید به اندازه ای باشد که تکیه گاه بتواند وزن لوله ها را تحمل کند. حداکثر فاصله دو تکیه گاه مجاور نباید از ارتفاع یک طبقه ساختمان بیشتر باشد.

پ) تکیه گاه و بست لوله فلزی باید از جنس لوله باشد، تا از پدید آمدن اثر گالوانیک و خوردگی جلوگیری شود.

ت) اتصال تکیه گاه به اجزای ساختمان نباید به بریدن و ضعیف کردن اسکلت ساختمان منجر شود.

3-4-10-14 نصب شیر

الف) در نقاط زیر باید شیر قطع و وصل نصب شود:

(۱) بر روی لوله های ورودی و خروجی به دستگاه ها و مخازن

(۲) در دو طرف شیر فشارشکن، شیر تنظیم فشار، صافی و مانند آنها

(۳) در پایین لوله های قائم

(۴) بر روی لوله انشعاب از خط اصلی آب گرم کننده یا آب سرد کننده، که به بخشی از ساختمان آب می رساند.

ب) شیر باید طوری روی لولۀ افقی نصب شود که محور دسته فرمان آن زیر تراز صفحه افقی که از محور لوله میگذرد، قرار نگیرد.

پ) در نقاطی که شیر فشارشکن نصب می شود ، باید در خروجی شیر و نزدیک به آن، شیر اطمینان فشار نصب شود.

(۱) ظرفیت شیر اطمینان و تنظیم فشار آن باید به اندازه ای باشد که فشار پایین دست شیر فشارشکن هیچگاه از فشار طراحی لوله و دیگر اجزای لوله کشی و دستگاه ها و مخازن پایین دست بالاتر نرود.

(۲) در ورود و خروج شیراطمینان، نصب شیر قطع و وصل مجاز نیست.

(۳) لوله تخلیه شیراطمینان باید به طور مستقل و جداگانه تا نقطه تخلیه ادامه یابد. لوله تخلیه باید از نوع انعطاف پذیر باشد. دهانه تخلیه لوله باید در نقطه ای قرار گیرد که احتمال خطر پاشش آب گرم یا بخار به افراد نباشد. قطر لوله تخلیه نباید از قطر دهانه تخلیه شیر کوچکتر باشد.

ت) شیرها باید در نقاطی از خطوط لوله کشی نصب شوند که در دسترس یا قابل دسترسی باشند، تا تعمیر و تنظم آنها به آسانی امکان پذیر باشد.

4-4-10-14 سامانه لوله کشی گرمایش از کف

الف) اجرای لوله کشی سامانه های گرمایش از کف بر پایه آب، باید مطابق استاندارد ملی 4-18518 و الزامات مندرج در این فصل از مقررات «(۱۴-۱۰) لوله کشی» باشد.

ب) سامانه های گرمایش از کف باید دارای عایق گرمایی مطابق با الزامات مندرج در این بخش از مقررات باشند.

(۱) باید در زیر لوله کشی نصب شده در کف سامانه گرمایش از کف عایق گرمایی با حداقل مقاومت حرارتی طبق جدول ۱۴-۱۰-۴-۴ “ب “ نصب شود.

جدول (۱۴-۱۰-۴-۴) ” ب”: کمینه مقاومت گرمایی عایق واقع در زیر لوله های نصب در کف سامانه گرمایش از کف به m².K/W
کف روی فضای گرم شده	کف روی فضای گرم نشده یا مستقیما روی زمین*	کف در تماس با هوای بیرون با دمای طرح (T) ºC
کف روی فضای گرم شده	کف روی فضای گرم نشده یا مستقیما روی زمین*	$T\geq 0$	$-5<T<0$	$T\leq -5$
0/75	1/25	1/25	1/5	2

* در صورتیکه سطح آبهای زیر زمینی از زیر تراز کف، کمتر از ۵ متر (16/4 فوت) باشد این مقدار باید افزایش یابد.

(۲) باید یک نوار عایق محیطی (لبه) در امتداد دیوارها و اجزائی از ساختمان که با کف گرم شده در تماس می باشند، مانند چهار چوب درها، ستونها پله ها و داکتها نصب شود. نوار عایق محیطی باید از کف تراز شده شروع شده و تا سطح کف نهائی بتن پوشاننده لوله ها بالا بیاید.

5-10-14 آزمایش

1-5-10-14 کلیات

الف) سیستمهای لوله کشی تأسیسات مکانیکی ساختمان باید طبق الزامات مندرج در این بخش از مقررات، آزمایش فشار شود.

ب) آزمایش لوله کشی باید با آب انجام شود.

(۱) در شرایطی که خطر یخ زدگی وجود دارد، میتوان با افزودن ضدیخ به آب، لوله را آزمایش کرد.

پ) هنگام آزمایش اجزای لوله کشی باید به طور آشکار در معرض دید و قابل بازرسی باشد.

(۱) پیش از انجام آزمایش، هیچ یک از اجزای لوله کشی نباید با عایق، رنگ و یا اجزای ساختمان پوشانده شود.

2-5-10-14 شرایط آزمایش

الف) آزمایش با آب باید با فشار دست کم 1/5 برابر فشار کار طراحی سیستم لوله کشی، انجام شود.

(۱) در هر حال کمینه فشار آزمایش نباید از ۷ بار (۱۰۰ پوند بر اینچ مربع) کمتر باشد.

(۲) در آزمایش شبکه لوله کشی، فشارسنج باید در پایینترین نقطه شبکه قرار داشته باشد.

ب) مدت زمان آزمایش، باید دست کم دو . ساعت پیوسته باشد.

(۱) در مدت آزمایش، باید همه اجزای لوله کشی و اتصالها یک به یک بازرسی و هیچ گونه نشتی مشاهده نشود.

(۲) درصورت مشاهده نشت آب، باید قطعه یا اتصال معیوب تعویض یا ترمیم شود و سپس آزمایش تکرار گردد.

6-10-14 عایق کاری

1-6-10-14 کلیات

الف) در لوله کشی تأسیسات مکانیکی ساختمان، لوله ها باید طبق الزامات این بخش از مقررات عایق کاری شود.

ب) جنس عایق و روکش آن باید برای کار در دمای سیستم لوله کشی و شرایط محل نصب مناسب باشد. عایق لوله و نیز روکش عایق، باید از جنس نسوختنی باشد. شاخص پیشروی شعله آن حداکثر ۲۵ و شاخص گسترش دود آن حداکثر ۵۰، طبق استانداردهای ANSI/ASTM E84 یا UL 723 یا DIN 4102-131 باشد.

(۱) در لوله کشی هر منطقه از ساختمان، عایق و روکش آن باید از جنسی انتخاب شود که در مقررات مربوط به حفاظت از آن منطقه ساختمان در برابر آتش، تعیین و مقرر شده است.

(۲) استفاده از مواد و مصالح سوختنی، به عنوان عایق، روکش عایق و مواد کمکی مانند چسب، نوار چسب و جز آنها، در عایق کاری مجاز نیست.

(۳) قسمتهایی از طول لوله که از دیوار آتش عبور می کند نباید عایق یا روکش عایق داشته باشد.

2-6-10-14 ضخامت عایق

الف) جدول ( ۱۴-۱۰-۶-۲) “الف” کمینه ضخامت عایق لوله در سیستمهای مختلف لوله کشی را نشان میدهد.

(۱) چنانچه الزامات عایق حرارتی لوله در این مبحث با مبحث نوزدهم متفاوت باشد الزامات سختگیرانه تر باید رعایت شود.

جدول ( ۱۴-۱۰-۶-۲) “الف “: کمینه ضخامت عایق لوله به میلیمتر *
سیستم		دامنه دمای کار	حداکثر فشار کار	قطر اسمی لوله (mm)
سیستم		ºC	Bar	انشعاب a تا 50	25 و کمتر	32 تا 50	65 تا 100	125 تا 150	200 و بیشتر
تأسیسات گرمایی با آب گرم کننده	دمای پایین	تا 120	11	25	38	38	38	38	75
	دمای متوسط	121 تا 175	10/3	25	38	38	50	65	75
	دمای بالا	176 تا 230	21	25	38	38	50	65	75
تأسیسات گرمایی با بخار	کم فشار	تا 120	1	25	38	38	38	38	75
تأسیسات گرمایی با بخار	پرفشار	بیش از 120	8/5	25	38	38	50	65	75
تأسیست سرمایی با آب سردکننده B		4/4 تا 12/8	8/5	13	13	20	25	25	25

* مقادیر جدول برای قابلیت هدایت گرمایی عایق برابر 0/034W/m.K (0/23 Btu.in/h.ft².ºF) و دمای محیط ۲۴ درجه سلسیوس (۷۵ درجه فارنهایت) تنظیم شده است.

a ضخامت عایق لوله انشعاب تا قطر ۵۰ میلیمتر (۲ اینچ) برای حالتی مقرر شده است که طول انشعاب از 3/6 متر (12 فوت) بیشتر نباشد.

B در عایق کاری لوله های تأسیسات سرمایی، شرایط چگالش بخار آب موجود در هوا باید مطابق بند (14-10-6-2) “ب” ملحوظ گردد.

ب) اندازه ضخامتهای داده شده در جدول (۱۴-۱۰-۶-۲) “الف” بدون در نظر گرفتن امکان چگالش بخار آب بر روی سطوح لوله و سطوح عایق لوله، تعیین شده است. در صورت احتمال چگالش بخار آب در سطوح خارجی لوله و سطوح عایق لوله، ضخامت عایق در هر مورد باید محاسبه شود و مورد تأیید قرار گیرد.

پ) اگر قابلیت هدایت گرمایی عایق با 0/034W/m.K و دمای محیط با ۲۴ درجه سلسیوس درجه فارنهایت (75 درجه فارنهایت)، که جدول برای آنها تنظیم شده است، متفاوت ،باشد، باید با روشهای مهندسی مورد تأیید، مقادیر ضخامت خوانده شده از جدول (۱۴-۱۰-۶-۲) “الف “تصحیح شود.

ت) اگر لوله در معرض یخ زدن قرار داشته باشد، برای جلوگیری از یخ زدن سیّال داخل لوله، باید ضخامت عایق با روشهای مهندسی مورد تأیید تصحیح شود و یا از روش مورد تأیید دیگری، جز عایق کاری، استفاده شود.

3-6-10-14 لزوم عایق کاری

(الف) در موارد زیر لازم نیست لوله ها عایق گرمایی شوند:

(۱) در لوله کشی داخلی دستگاه ها که لوله ها در کارخانه سازنده عایق شده است.

(۲) در هر سیستم لوله کشی که دمای سیال داخل لوله ها بین 12/8 تا ۴۰ درجه سلسیوس (۵۵ تا ۱۰۴ درجه فارنهایت) است، مگر در شرایطی که امکان چگالش بخار آب بر روی سطح خارجی لوله وجود داشته باشد.

10-14 لوله کشی