1-2-13 دامنه کاربرد

1-1-2-13 تأسیسات برقی ساختمان های مربوط به کاربری های زیر که از سیستم نیروی TN (پیوست شماره ۱ ) استفاده خواهند کرد، باید با رعایت مفاد این مقررات و سایر مباحث مقررات ملی ساختمان و نیز آیین نامه ها و استانداردهای ذکر شده در ردیف ۱۳-۱-۳ اجرا شوند:

الف) مسکونی

ب) تجاری

پ) اداری

ت) درمانی

ث) آموزشی

ج) عمومی

چ) صنعتی

ح) نمایشگاه های دائمی و موقت، پارکهای تفریحی، کارگاه های ساختمانی

خ) کشاورزی و دامداری

د) هرگونه ساختمانی که مقررات مخصوصی برای تأسیسات برقی آن وضع نشده باشد

ذ) ساختمان های ویژه حیاتی، بسیار زیاد حساس و زیاد مهم که نمونه های آنها مشخصاً در مبحث ۲۱ مقررات ملی ساختمان آمده است.

2-1-2-13 این مقررات موارد زیر را در برمی گیرد

الف) تأسیسات سیم کشی سیستم های جریان متناوب با ولتاژ تا ۱۰۰۰ ولت مؤثر

ب) تأسیسات سیم کشی سیستم های جریان متناوب با ولتاژ بیش از ۱۰۰۰ ولت مؤثر (به جز سیم کشی داخلی دستگاه ها)، که از سیستم های فشار ضعیف تا ۱۰۰۰ ولت تغذیه می کنند، مانند چراغ های تخلیه الکتریکی در گازها

تبصره: در این مقررات سیستم های جریان متناوب با ولتاژ ۱۱ ، ۲۰ و ۳۳ کیلوولت، فشار متوسط و ولتاژهای ۶۳ کیلوولت و بالاتر فشارقوی نامیده می شود.

پ) تأسیسات سیم کشی کلیه سیستم های مربوط به لوازم و دستگاه هایی که مقررات خاصی برای آنها وضع نشده باشد.

ت) تأسیسات سیم کشی و کابل کشی سیستم های جریان ضعیف ثابت وسایل ارتباطی، انتقال علائم و فرمان و مشابه آنها به استثنای سیم کشی های داخلی دستگاه ها

تبصره: در طراحی و اجرای شبکه فشار متوسط و فشار قوی (شبکه شهری)، آیین نامه ها، استانداردها و دستورالعملهای شرکت برق ردیف ۱۳-۵-۱-۱- معتبر و نافذ می باشد.

3-1-2-13 این مقررات موارد زیر را در بر نمی گیرد:

الف) تأسیسات صاعقه گیر ساختمان ها

ب) مواردی که برای آن مقررات خاص وضع شده باشد (از قبیل پُستهای برق فشارقوی، پالایشگاه های نفت و گاز تأسیسات خاص نظامی و غیره).

2-2-13 هدف

هدف از تدوین این مقررات تأمین ایمنی افراد و نیز سلامت ساختمان، سلامت تأسیسات، تجهیزات و محتویات آن، آسایش ساکنین و در عین حال ایجاد شرایطی است که در آن تجهیزات و دستگاه های مورد استفاده به نحوی صحیح و رضایت بخش کار کنند.

3-2-13 تعاریف عمومی

در این مقررات اصطلاحاتی با تعاریف زیر ارائه شده اند:

1-3-2-13 انواع سیستم اتصال زمین

اتصال زمین برای حفاظت جان انسان و حیوان، تأمین شرایط کارکرد صحیح تأسیسات برقی و حفاظت سیستم های آن و غیره بکار میرود و شامل انواع زیر است:

الف) سیستم اتصال زمین ایمنی

ب) سیستم اتصال زمین حفاظت سیستم

پ) سیستم اتصال زمین عملیاتی

ت) سیستم اتصال زمین صاعقه گیر

2-3-2-13 تجهیزات الکتریکی

وسایل، لوازم، دستگاه ها و مصالحی اند که برای تولید، انتقال، توزیع یا مصرف انرژی الکتریکی به کار میروند. از جمله مولدها، دستگاه های برقی، لوازم تابلویی وسایل اندازه گیری، وسایل حفاظتی، مصالح و لوازم سیستم های سیم کشی و دستگاه های مصرف کننده انرژی الکتریکی، لوازم و تجهیزات سیستم های جریان ضعیف و سیستم های انتقال اطلاعات داده و غیره.

3-3-2-13 تأسیسات برقی

مجموعه ای است از تجهیزات الکتریکی (ردیف ۱۳-۲-۳-۲) به هم پیوسته برای انجام هدف یا اهداف معین که دارای مشخصه های هماهنگ و مرتبط باشند.

4-3-2-13 تجهیزات الکتریکی دستی

تجهیزاتی هستند قابل حمل که در هنگام استفاده عادی در دست گرفته می شوند و در آنها موتور در صورتی که وجود داشته باشد قسمتی جدا نشدنی از تجهیزات را تشکیل میدهد.

5-3-2-13 تجهیزات الکتریکی نصب ثابت

تجهیزاتی هستند که به نگهدارنده هایی محکم شده باشند یا به نحوی دیگر در محل معینی محکم و ثابت شده باشند.

6-3-2-13 مدار (مدار الکتریکی در تأسیسات)

مجموعه ای از اقلام و لوازم و تجهیزات الکتریکی در یک تأسیسات که از منبع واحدی تغذیه شده به کمک وسایل حفاظتی واحدی در برابر اضافه جریانها، اضافه یا کاهش ولتاژها و غیره حفاظت شده باشد.

7-3-2-13 الکترود زمین

یک قطعه یا قسمت هادی یا گروهی متشکل از قطعات هادی که در تماس مستقیم و مدفون در زمین بوده و با آن اتصال الکتریکی برقرار میکند.

8-3-2-13 الکترودهای زمین مستقل

از نظر الکتریکی، الکترود زمین مستقل الکترودهایی هستند که فاصله آنها از همدیگر به قدری است که در صورت عبور حداکثر جریان از یکی از آنها، پتانسیل (گرادیان ولتاژ) سایر الکترودها به نحوی قابل ملاحظه تغییر نکنند.

9-3-2-13 زمین (جرم کلی زمین)

جرم هادی زمین است که پتانسیل همه نقاط آن به طور قراردادی برابر صفر انتخاب می شود. جرم کلی زمین را میتوان دارای خواص زیر دانست:

الف) آن را مانند شینه ای با مقطع بزرگ فرض کرد که مقاومت بین هر دو نقطه آن عملاً نزدیک به صفر است.

ب) وصل شدن به جرم کلی زمین تنها از راه الکترود زمین امکان پذیر است.

پ ) اتصال الکترود زمین به جرم کلی زمین همیشه همراه با مقاومتی است که همان مقاومت اتصال به زمین و یا مقاومت الکترود زمین و یا بطور خلاصه مقاومت زمین است.

10-3-2-13 بدنه هادی (دستگاه ها و تجهیزات الکتریکی)

بدنه های هادی (فلزی) مربوط به دستگاه ها و تجهیزات الکتریکی که میتوان آنها را لمس نمود و بطور عادی برقدار نیستند اما در حالت وجود اتصالی، ممکن است برقدار شوند.

11-3-2-13 قسمتهای هادی بیگانه و یا بدنه های هادی بیگانه

قسمتهای هادی ای است که جزء تأسیسات الکتریکی نمی باشد ولی قادر است پتانسیلی را که معمولاً پتانسیل زمین است در معرض تماس قرار دهد و در اثر بروز اتصالی برقدار گردد. قسمتها و یا بدنه هادی بیگانه از جمله عبارتند از:

الف) اسکلت فلزی و قسمتهای فلزی ساختمان ها

ب) لوله های فلزی گاز، آب، تأسیسات برودتی و حرارتی و سایر سیستم های تأسیسات مکانیکی و کلیه لوازم دیگر غیر برقی که ممکن است در اثر بروز اتصال الکتریکی برقدار شوند. (مانند رادیاتورهایی که متصل به لوله های فلزی تأسیسات حرارتی هستند و غیره)

پ) کفها و دیوارهای غیر عایق

12-3-2-13 هادی های برقدار

هر سیم یا هادی دیگری که با نیت برقدار شدن آن در بهره برداری عادی مورد استفاده قرار می گیرد و شامل هادی خنثی نیز می باشد ولی بطور قراردادی هادی مشترک حفاظتی – خنثی (PEN)  را شامل نمی شود.

13-3-2-13 هادی خنثی (N)

هادی ای است که به نقطه خنثی سیستم نیرو وصل بوده و میتوان در انتقال انرژی الکتریکی از آن استفاده کرد.

14-3-2-13 هادی حفاظتی (PE)

هادی حفاظتی (PE) که برای حفاظت در برابر برق گرفتگی لازم می باشد و هر یک از اجزای زیر را از نظر الکتریکی به هم وصل می کند:

الف) بدنه های هادی

ب) ترمینال اصلی اتصال زمین

پ) نقطه زمین شده منبع تغذیه

ت) نقطه خنثی مصنوعی

15-3-2-13 هادی مشترک حفاظتی – خنثی (PEN)

هادی ای است زمین شده که به صورت اشتراکی هر دو وظیفه هادی های حفاظتی (PE) و خنثی (N) را انجام دهد.

16-3-2-13 هادی هم بندی برای هم ولتاژ کردن

هادی حفاظتی ای است که هم بندی برای هم ولتاژ کردن را تضمین می کند.

17-3-2-13 همبندی برای هم ولتاژ کردن

برقراری اتصال هادی بین کلیه اجزای فلزی است که پتانسیل بدنه های هادی و قسمت های هادی بیگانه مختلف را اساساً به یک سطح ولتاژ می آورد.

18-3-2-13 ترمینال یا شینه اصلی اتصال زمین

ترمینال یا شینه ای است که برای اتصال هادی های حفاظتی (PE) ، هادی خنثی (N)، هادی های حفاظتی -خنثی (PEN)، هادی های همبندی اصلی برای هم ولتاژ کردن، هادی های همبندی سیستم اتصال زمین صاعقه گیر و سیستم اتصال زمین عملیاتی (در صورت وجود آنها) پیش بینی و نصب می شود.

19-3-2-13 مقاومت کل اتصال زمین (مقاومت کل زمین)

مقاومت بین ترمینال اصلی اتصال زمین و جرم کلی زمین است.

20-3-2-13 جریان مجاز (جریان مجاز حرارتی یا جریان اسمی یک هادی)

حداکثر جریانی است که بطور مداوم در شرایط تعیین شده بدون اینکه دمای وضعیت تعادل یک هادی از میزان معینی تجاوز نماید، می تواند از آن عبور کند.

در مورد هادی ها (سیم) یا کابل) جریان اسمی همان جریان مجاز حرارتی است.

21-3-2-13 جریان اضافه بار (یک مدار)

اضافه جریانی است که علاوه بر جریان اسمی در مداری برقرار می شود که از نظر الکتریکی آسیب ندیده باشد.

22-3-2-13 جریان اتصال کوتاه

اضافه جریانی است که در نتیجه بروز اتصالی با امپدانسی بسیار کوچک بین هادی های برقدار سیستم نیرو و هادی حفاظتی که در شرایط عادی دارای اختلاف پتانسیل می باشند، ایجاد شود.

23-3-2-13 اضافه جریان

هر جریانی که بیش از جریان اسمی باشد.

24-3-2-13 جریان باقیمانده

این جریان جمع برداری مقادیر لحظه ای جریانهایی است که از همه هادی های برقدار یک مدار معین در یک نقطه از تأسیسات برقی عبور می کند، این جریان را گاهی به اشتباه (جریان به زمین و یا جریان نشت به زمین) نیز خوانده اند.

25-3-2-13 جریان برق گرفتگی

جریانی است که از بدن انسان یا حیوان عبور کند و مشخصه های آن به نحوی باشد که احتمالاً موجب برق گرفتگی شود.

26-3-2-13 جریان نشتی

جریانی است که بین مداری که از نظر الکتریکی آسیب ندیده است با زمین یا بدنه های هادی بیگانه، برقرار شود.

این جریان ممکن است دارای مؤلفه ای خازنی باشد که شامل جریان های مربوط به خازنهایی است که به صورت طبیعی در مدار موجود می باشد.

27-3-2-13 برق گرفتگی

پدیده ای است مربوط به آسیب های عضلانی که در نتیجه عبور جریان الکتریکی از بدن انسان یا حیوان به وجود می آید.

28-3-2-13 تماس مستقیم

تماس اشخاص و حیوانات با هر یک از هادی های فاز می باشد.

29-3-2-13 تماس غیر مستقیم

تماس اشخاص و حیوانات با بدنه های هادی ای است که در شرایط بروز اتصالی، برقدار شده اند.

30-3-2-13 فیوز

وسیله ای است که اگر شدت جریان آن از مقدار تعیین شده در مدت زمان معین بیشتر شود، از طریق ذوب یک یا چند المانِ خود، مداری را که در آن قرار گرفته است، باز می کند.

31-3-2-13 کلید جداکننده (ایزولاتور – مجزا کننده)

یک وسیله مکانیکی قطع و وصل است که در حالت قطع، فاصله جدایی لازم را بین کنتاکت ها به وجود می آورد.

کلید جداکننده قادر است فقط هنگامی یک مدار را قطع یا وصل کند که جریانهای قابل اغماض برقرار شده یا قطع شوند و یا تغییر قابل ملاحظه ای بین ولتاژ دو سر هر یک از قطب های کلید جدا کننده ایجاد نشود.

همچنین کلید جداکننده می تواند جریانهایی را در شرایط عادی از مدار عبور دهد و برای زمانی مشخص جریانهایی را در شرایط غیر عادی مانند اتصال کوتاه تحمل کند.

32-3-2-13 کلید جداکننده زیرِ بار (کلید ایزولاتور زیرِ بار)

کلیدی است که هر دو خاصیت مربوط به کلیدهای جداکننده و قطع بار را دارا باشد.

33-3-2-13 کلید فیوز جداکننده

کلید جداکننده ای است که در آن فشنگ فیوز و یا نگهدار (پایه) فیوز همراه با فشنگ فیوز، کنتاکتهای متحرک کلید جداکننده را تشکیل می دهد (کلید فیوز چاقویی بدون محفظه جرقه گیر).

34-3-2-13 کلید فیوز قطع بار

کلید قطع باری است که در آن فشنگ فیوز و یا نگهدار (پایه) فیوز همراه با فشنگ فیوز، کنتاکت های متحرک کلید قطع بار را تشکیل می دهد (کلید فیوز چاقویی با محفظه جرقه گیر).

35-3-2-13 کلید قطع بار

یک وسیله مکانیکی قطع و وصل است که قادر به وصل، عبور دادن و قطع جریان برق مدار در شرایط عادی می باشد. شرایط عادی ممکن است شامل وضعیتی با اضافه بارهای مشخص باشد و همینطور برای زمانی مشخص جریانهایی را در شرایط غیر عادی مدار مانند اتصال کوتاه تحمل کند.

36-3-2-13 کلید فیوز جداکننده و قطع بار

کلید فیوزی است که هر دو خاصیت مربوط به کلید فیوزهای جداکننده و قطع بار را دارا باشد (کلید فیوز با بدنه نوع بسته و با محفظه جرقه گیر).

37-3-2-13 کلید خودکار (کلید اتوماتیک)

وسیله مکانیکی قطع و وصل خودکار جریان است که قادر است در شرایط عادی مدار جریانهایی را وصل یا قطع کند و یا از خود عبور دهد و در شرایط مشخص ولی غیر عادی مدار مانند اتصال کوتاه، جریانهایی را وصل و قطع کند یا به مدتی کوتاه از خود عبور دهد این نوع کلید مجهز به وسایلی است که میتواند جریانهای غیرعادی (اضافه بار، اتصال کوتاه) را به طور خودکار قطع کند.

38-3-2-13 کلید خودکار (کلید اتوماتیک) محدود کننده جریان اتصال کوتاه

کلید خودکاری است که در برابر عبور جریانهای بسیار بالا سریع عمل کرده و در زمانی کوتاه تر از یک چهارم تناوب جریان، قبل از آنکه شدت جریان احتمالی به حداکثر خود برسد، جریان را قطع و جرقه آن را خاموش کند.

39-3-2-13 ولتاژ تماس

ولتاژی است که به هنگام بروز خرابی در عایق بندی بین قسمتهایی که همزمان قابل لمس می باشند، ظاهر شود.

الف) از این اصطلاح فقط در ارتباط با حفاظت در برابر تماس غیر مستقیم استفاده می شود.

ب) در بعضی موارد مقدار ولتاژ تماس ممکن است به وسیله امپدانس شخصی که در تماس با این قسمتها است، به مقداری قابل ملاحظه تحت تاثیر قرار گیرد.

40-3-2-13 قطعاتی که در آنِ واحد در دسترس اند

هادی ها یا اجزایی از هادی هستند که همزمان توسط یک شخص، یا یک حیوان، قابل لمس باشند. قطعات زیر ممکن است در آنِ واحد در دسترس باشند:

الف) قسمتهای برقدار

ب) بدنه های هادی

پ) قسمتهای هادی بیگانه

ت) هادی های حفاظتی

ث) الکترودهای زمین

41-3-2-13 دسترس

منطقه ای است که حدود آن از سطح محل فعالیت یا رفت و آمد عادی افراد بدون هرگونه کمک ابزاری، قابل لمس باشد (شکل شماره ۱۳-۲-۳-۴۱).

42-3-2-13 حدِ گذشت

مقادیر مرزی پارامترهای الکتریکی که عبور از آنها مجاز نمی باشد.