1-3-8 کلیات

در طراحی و اجرای ساختمان‌های موضوع این مبحث، علاوه بر الزامات عمومی مندرج در مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، رعایت ضوابط عمومی زیر نیز الزامی است.

2-3-8 ساختگاه

احداث ساختمان‌های مشمول این مبحث بر روی زمین‌های ناپایدار یا در معرض سیل، مجاز نمی‌باشد. منظور از زمین ناپایدار زمینی است که احتمال وقوع پدیده‌هایی مانند روانگرایی، نشست زیاد، نشست نسبی، سنگ ریزش و زمین لغزش در آن وجود داشته باشد یا اینکه زمین متشکل از خاک رس حساس باشد.

3-3-8 پیکره بندی ساختمان

1-3-3-8 پیوستگی سازه‌ای

در مورد اعضای سازه‌ای ساختمان‌های مشمول این مبحث رعایت موارد کلی زیر الزامی است:

١- تمامی اعضای ساختمان باید به گونه مناسبی به هم پیوسته باشند تا ساختمان در برابر نیروها به طور یکپارچه عمل کند.

۲- دیوارهای باربر باید در یک راستای قائم بدون انفصال تا پی ادامه داشته باشند.

۳- كل ساختمان باید از نظر واژگونی پایدار باشد.

4- دیوارها باید به تمام کفها، سقف‌ها و سایر عناصری که برای دیوار تکیه گاه جانبی تأمین می‌کنند به نحو مناسبی مهار شوند.

2-3-3-8 درز لرزه‌ای (انقطاع)

لازم است دو ساختمان مجاور هم را با ایجاد درز لرزه‌ای از یکدیگر جدا کرد. علاوه بر این، چنان چه نسبت ابعاد پلان ساختمان بزرگتر از مقادیر مندرج در فصل چهارم و پنجم این مبحث باشد و نیز وجود پیشامدگی ها در پلان بیش از حد مجاز باشد، لازم است ساختمان را با استفاده از درزهای لرزه‌ای به قسمت‌های مجزا تقسیم کرد.

در اجرای درز لرزه‌ای، باید ملزومات زیر رعایت گردد.

۱- درز لرزه‌ای نباید از ۱۰ میلی متر به ازای هر یک متر ارتفاع کوتاه‌ترین ساختمان و یا قسمت جدا شده ساختمان و یا ۵۰ میلی متر، هر کدام بیشتر است، کمتر باشد.

۲- لازم است درز لرزه‌ای در تمام ارتفاع قسمت‌های جدا شده، از جمله در تراز كفها و کلاف‌های افقی اجرا شود، ولی لازم نیست در پی مشترک دو قسمت جدا شده ادامه یابد.

۳- درز لرزه‌ای باید عاری از هر گونه مصالح ساختمانی از جمله نخاله بوده و مناسب است با مواد پر کننده ترم پر شود.

4-3-8 اعضای سازه‌ای

1-4-3-8  پی سازی

رعایت ملاحظات ژئوتکنیکی مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان در طراحی پی ضروری است. در طراحی و اجرای پی بتنی برای ساختمانهای بنایی مسلح و بنایی با کلاف باید ضوابط موجود در مباحث هفتم و نهم مقررات ملی ساختمان رعایت شوند. در پی سازی با شالوده و کلاف بتنی برای ساختمانهای بنایی با کلاف باید ضوابط مندرج در بند ۸-۵-۵-۲ رعایت شوند.

2-4-3-8 ابعاد هندسی مؤثر در دیوار و ستون

1-2-4-3-8 عرض (ضخامت) مؤثر

عرض مؤثر دیوار و ستون به شرح زیر می‌باشد.

الف) دیوار تک جداره

عرض مؤثر دیوار تک جداره واحدهای توپر یا میان خالی، ضخامت كل دیوار بدون در نظر گرفتن نازک کاری می‌باشد.

ب) دیوار چندجداره

عرض مؤثر دیوار چند جداره، چنانچه فضای بین جداره‌ها با ملات یا دوغاب پر شده باشد، برابر با ضخامت كل دیوار و چنان چه فضای بین جدارهها پر نشده باشد، برابر با جمع ضخامتهای جداره‌ها، بدون در نظر گرفتن نازک کاری می‌باشد.

پ) ستون

عرض مؤثر ستون مستطیلی در امتداد مورد نظر، برابر با عرض ستون، بدون در نظر گرفتن نازک کاری است. عرض مؤثر برای ستون‌های غیر مستطیلی، بعد یک ستون مربعی با همان ممان اینرسی، حول محوری می‌باشد که در ستون واقعی مورد نظر است.

2-2-4-3-8 ارتفاع مؤثر

ارتفاع مؤثر دیوار و ستون، برابر با ارتفاع آزادی است که بین تکیه گاه‌های جانبی بالا و پایین و در امتداد عمود بر محور مورد نظر قرار دارد. برای اعضایی که در بالا و در امتداد عمود بر محور مورد نظر، دارای تکیه گاه نیستند، ارتفاع مؤثر، دو برابر ارتفاع عضو از بالای آن تا تکیه گاه پایین است.

3-2-4-3-8 مساحت مؤثر

مساحت مؤثر ستون و دیوار ساخته شده از واحدهای توخالی برابر است با مساحت خالص بستر و برای ستون و دیوار ساخته شده از واحدهای توپر برابر است با مساحت خالص به اضافه مساحتی که در آن دوغاب ریخته شده باشد. اگر از واحدهای توخالی با حفره‌های عمود بر امتداد تنش استفاده شده باشد، مساحت مؤثر، کوچک‌ترین عدد از دو مقدار حداقل مساحت بستر یا حداقل مساحت مقطع عرضی خواهد بود. اگر بندهای افقی تورفته باشند، مساحت مؤثر به همان نسبت کاهش خواهد یافت. مساحت مؤثر برای دیوارهای توخالی باید مقداری باشد که از جداره‌های تحت بار به دست می‌آید.

3-4-3-8 حداقل ضخامت دیوار سازه‌ای

1-3-4-3-8 دیوار بنایی غیر مسلح

ضخامت اسمی دیوار سازه‌ای غیر مسلح نباید از ۲۰۰ میلی متر کمتر باشد.

2-3-4-3-8 دیوار بنایی مسلح

ضخامت اسمی دیوار سازه‌ای مسلح نباید از ۱۵۰ میلی متر کمتر باشد. در مورد دیوار باربر بنایی مسلح با واحد آجر سوراخ دار، ضخامت اسمی ۱۰۰ میلی متر مجاز است، به شرط آن که مقاومت واحد سطح خالص بیشتر از 5.5 مگاپاسکال باشد، نسبت لاغری بزرگتر از ۲۵ نباشد، واحدها در پیوند ممتد قرار گیرند، اندازه قطر میلگرد بیشتر از ۱۲ میلی متر نباشد و حداکثر یک میلگرد با یک وصله در هر سوراخ قرار گیرد.

4-4-3-8  دیوار چند جداره

فاصله بین کلیه جداره‌های دیوار چند جداره باید توسط دوغاب، ملات یا بتن پر شود. همچنین، جداره‌ها باید با بست های مقاوم در برابر خوردگی یا میلگردهای بستر و یا با هم پوشانی واحدهای مصالح بنایی به یکدیگر متصل شوند. لازم است بستهای فولادی با میلگردهای بستر با سطح مقطع حداقل برابر با ۲۰ میلی متر مربع در فواصل افقی و قائم حداکثر برابر با ۵۰۰ میلی متر در دیوار کار گذاشته شوند.

5-4-3-8 کنترل نسبت لاغری

الف) کنترل نسبت لاغری دیوار

نسبت لاغری در دیوار از تقسیم ارتفاع مؤثر بر عرض (ضخامت) مؤثر و یا تقسیم طول مؤثر بر عرض مؤثر، هر کدام که بیشتر است، به دست می‌آید. در دیوارهای سازه‌ای غیر مسلح، نسبت لاغری نباید از ۱۷ بیشتر شود. در دیوارهای سازه‌ای مسلح، این نسبت به مقادیر جدول ۸-۳-۱ محدود می‌شود.

ب) کنترل نسبت لاغری در ستون

نسبت لاغری در ستون از تقسیم ارتفاع مؤثر ستون بر عرض مؤثر در هر امتداد، هر کدام که بیشتر است، به دست می‌آید. در ستون‌های غیر مسلح، نسبت لاغری نباید از ۱۵ بیشتر باشد. در ستون‌های مسلح، این نسبت به عدد ۲۰ محدود می‌شود. در محاسبات باید حداکثر خروج از مرکزیتی معادل با ۱۰ درصد بعد ستون در هر امتداد در نظر گرفت.

6-4-3-8 تکیه گاه دیوار

تکیه گاه جانبی را می‌توان بوسیله دیوارهای متقاطع، ستون‌ها، پشت بندها و یا کلافهای قائم که با فاصله افقی معینی از یکدیگر قرار گرفته باشند، یا بوسیله پی، کف‌ها، سقف، تیرها یا کلافهای افقی که بطور عمودی دارای فاصله معینی باشند، تأمین کرد. در صورتی که از تیر به عنوان تکیه گاه جانبی استفاده شود، فاصله آزاد بین تیرها یا کلافها نباید از ۳۲ برابر حداقل عرض مساحت ناحيه فشاری بیشتر باشد.

توضیح: منظور از ناحيه فشاری، ناحیه‌ای از مقطع عضو است که تحت خمش در فشار قرار می‌گیرد. عرض این ناحیه در بنایی غیر مسلح، نصف عرض مؤثر دیوار و در بنایی مسلح، چنان چه میلگردها در وسط مقطع قرار داشته باشند، تقریباً یک چهارم عرض مؤثر دیوار می‌باشد.

7-4-3-8 بازشو

بازشوها باید حتی الامکان کوچک بوده و در قسمت‌های مرکزی دیوار قرار گیرند. در دیوارهای سازه‌ای، در صورت امکان باید از تعبیه بیش از یک بازشو در یک راستای قائم پرهیز شود. در غیر این صورت، باید پیرامون بازشوها به نحو مناسب (مندرج در فصل چهارم و فصل پنجم) با میلگرد یا کلاف تقویت شود.

8-4-3-8 نعل درگاه

١- نعل درگاه می‌تواند از مصالحی مانند بنایی مسلح، فولاد، بتن مسلح در جا و یا بتن مسلح پیش ساخته باشد. در طبقه زیر زمین، استفاده از نعل درگاه فولادی مجاز نمی‌باشد.

۲- بار وارد بر نعل درگاه عبارت است از بخشی از دیوار مثلثی شکل که اضلاع جانبی آن با افق زاویه ۶۰ درجه می‌سازد. تمام بار مثلث به اضافه کف‌ها و تیرها باید در طراحی نعل درگاه در نظر گرفته شوند.

3- طول تکیه گاه تیر نعل درگاه در هر طرف باید حداقل ۳۵۰ میلی متر با یک دهم طول دهانه، هر کدام که بیشتر است، در نظر گرفته شود.

9-4-3-8 خرپشته

چنانچه سطح زیر بنای خرپشته بیش از ۲۵ درصد سطح زیر بنای طبقه زیر خود باشد، خرپشته به عنوان یک طبقه محسوب شده و باید ضوابط بند ۸-۴-۱-۲ و ۸-۵-۴-۲ را برآورده نماید. در غیر این صورت، خرپشته به عنوان یک طبقه محسوب نشده ولی لازم است ضوابط زیر را رعایت کند.

۱- در ساختمان‌های بنایی مسلح، دیوارهای سازه‌ای و سقف خرپشته باید بر اساس بارهای ثقلی و جانبی وارد بر آنها طراحی گردند.

۲- در ساختمان‌های بنایی با کلاف، لازم است ضوابط مربوط به دیوار نسبی طبقه، در هر دو امتداد، مطابق بند ۸-۵-۵-۳-۲ رعایت کردند.

۳- در ساختمان‌های بنایی با کلاف، لازم است کلاف بندی ساختمان، شامل کلافهای قائم و افقی، در خرپشته نیز اجرا شود.

10-4-3-8 میلگرد بستر

میلگرد بستر پیش ساخته از میلگردها و یا سیم‌های طولی و عرضی باید دارای حداقل یک میلگرد و یا سیم عرضی با قطر حداقل ۳ میلی متر در هر 0.2 متر مربع از مساحت دیوار باشد. میلگردهای طولی باید کاملاً در ملات بند افقی قرار داده شوند. میلگردهای بستر باید همه جداره‌های دیوار دو یا چند جداره را در بر گیرند.

11-4-3-8 بست بنایی

در اعضای بنایی دو و یا چند جداره، لازم است از بست های فولادی برای اتصال جداره‌های دیوار به یکدیگر استفاده نمود. بست فولادی می‌تواند از انواع: مفتول پاپیونی، تسمه و یا میلگرد آجدار باشد. فاصله افقی و قائم این بستها از یکدیگر نباید از ۵۰۰ میلی متر کمتر باشد.

12-4-3-8 پیچ‌های مهاری مدفون

پیچ‌های مهار از میلگرد خم شده باید دارای یک قلاب با خم ۹۰ درجه و قطر داخلی سه برابر قطر پیچ، به اضافه طول مستقیمی مساوی 1.5 برابر قطر پیچ بعد از انتهای آزاد باشند. پیچ‌های مهار با مهره دارای یک مهره استاندارد خواهند بود. پیچ‌های مهار صفحه، دارای صفحه‌ای خواهند بود که به بدنه پیچ، جوش می‌شود تا معادل پیچ مهار با مهره را تأمین کند.

عمق مؤثر مدفون برای پیچهای مهار صفحه یا پیچ‌های مهار با مهره، برابر با طول مدفون است که از سطح واحد مصالح بنایی تا سطح باربر صفحه یا مهره مهار در امتداد عمود اندازه گیری می‌شود. عمق مؤثر مدفون برای مهار با میلگرد خم شده، طول تو کاری است که از سطح واحد بنایی تا سطح باربر خم، منهای یک برابر قطر پیچ مهار در امتداد عمود اندازه گیری می‌شود. همه پیچ­ها، باید در محل خود، با حداقل ۲۵ میلی متر ملات یا دوغاب بین پیچ و واحد مصالح بنایی محصور شوند، مگر پیچ­های به قطر ۶ میلی متر که آنها را می‌توان در بندهای افقی با ضخامت حداقل ۱۲ میلی متر جای داد. حداقل فاصله مرکز تا مرکز پیچ­ها ۴۰ برابر قطر پیچ است.

13-4-3-8 حفاظت از میلگردهای بستر، بستها و پیچ‌های مهاری

بستها، پیچ‌های مهاری یا میلگردهای بستر باید با ملاتی که حداقل ضخامتش ۱۵ میلی متر است در برابر هوازدگی پوشش داده شوند. در مواردی که از میلگرد بستر یا بست دیوار در بند بستر استفاده می‌شود، ضخامت ملات بین واحدهای مصالح بنایی و میلگرد بستر یا بست دیوار نباید کمتر از ۶ میلی متر باشد.

5-3-8 اعضای غیرسازه ای

1-5-3-8 دیوار غیر سازه‌ای جداگر

۱- دیوار غیر سازه‌ای جداگر می‌تواند از آجر، بلوک سفالی یا بتنی و یا قطعات پیش ساخته گچی و نظایر آن ساخته شود. عرض دیوار جداگر آجری نباید از ۱۰۰ میلی متر و عرض دیوار جداگر بلوک سفالی و قطعات پیش ساخته گچی نباید از ۸۰ میلی متر کمتر باشد. دیوار جداگر آجری باید صرفاً با أجر سوراخ دار و ملات ماسه- سیمان ساخته شود.

۲- حداکثر ارتفاع مجاز دیوار غیرسازه ای از تراز کف مجاور 3.5 متر یا سی برابر عرض دیوار می‌باشد. در صورت تجاوز از این حد، باید با استفاده از مهارهای افقی مناسب، مانند کلاف، (مطابق بند ۸-۵-۵-۶-۳)، این الزام محقق شود. مهار افقی باید در طول دیوار به طور پیوسته ادامه یافته و به نزدیکترین عناصر قائم سازه‌ای مهار شود.

3- طول آزاد دیوار غیر سازه‌ای بین دو پشت بند یا کلاف نباید از چهل برابر عرض دیوار و یا ۵ متر بیشتر باشد، در غیر این صورت، لازم است با تعبيه مهار قائم مانند کلاف (مطابق بند ۸-۵-5-6-3) یا پشت بنده در طول دیوار، این الزام محقق شود. مهار قائم باید در تمام ارتفاع دیوار به طور پیوسته ادامه یافته و به نزدیکترین عناصر افقی سازه‌ای مهار شود.

۴- دیوارهای غیرسازه ای که در تمام ارتفاع طبقه ادامه دارند باید در تراز سقف کاملاً مهار شوند.

۵- لبه قائم دیوار غیر سازه‌ای نباید آزاد باشد. این لبه باید به یک دیوار سازه‌ای و یا غیر سازه‌ای عمود بر آن و یا عنصر قائم که به همین منظور از فولاد، بتن آرمه و یا چوب ساخته شده است، با اتصال مناسب مهار شود.

6- برای اتصال اعضای غیرسازه ای به اعضای سازه‌ای باید از طرح‌هایی استفاده شود که صدمات وارد به عضو غیر سازه‌ای در اثر تغییر شکل اعضای سازه‌ای به حداقل برسد.

۷- در صورتی که دیوار غیرسازه ای و دیوار تکیه گاه عمود بر آن به طور همزمان و یا به صورت لاریز چیده شوند، اتصال بین دو دیوار کافی تلقی می‌شود، ولی چنان چه دیوار غیرسازه ای بعد از احداث دیوار تکیه گاه و بدون اتصال به آن ساخته شود باید دو دیوار در محل تقاطع به نحو مناسبی به یکدیگر متصل شوند. در غیر این صورت، لبه کناری دیوار غیر سازه‌ای آزاد تلقی شده و باید عنصر قائم در این لبه تعبیه شود. دو دیوار غیر سازه‌ای عمود بر هم نیز باید به نحو مناسب به یکدیگر متصل شوند.

۸- در دیوار غیر سازه‌ای غیر مسلح که با واحدهای مصالح بنایی (آجر و بلوک سفالی یا سیمانی) ساخته شده و طول آن از 2.5 متر بیشتر باشد، لازم است در سه تراز مختلف در ناحیه یک سوم میانی ارتفاع دیوار از میلگرد بستر استفاده شود. میلگرد بستر باید شامل حداقل دو میلگرد طولی، هر کدام به قطر حداقل ۶ میلی متر، که در فاصله‌ای برابر دوسوم ضخامت دیوار از یکدیگر به صورت قرینه در بند بستر قرار می‌گیرند، باشد. این میلگردها باید توسط میلگردهای عرضی به قطر حداقل ۶ میلی متر و در فواصل حداکثر ۲۵۰ میلی متر به یکدیگر متصل شوند. میلگردهای بستر باید بدون انفصال در سرتاسر دیوار تا محل کلافهای قائم ادامه یافته و در داخل آنها مهار شوند.

2-5-3-8 کف سازی

در کف سازی طبقات و بام، باید الزامات زیر رعایت شوند.

۱- برای شیب بندی کف و بام استفاده از مصالح سنگین، مانند خاک و یا بتن معمولی مجاز نمی‌باشد.

۲- لوله‌های تاسیساتی باید از داخل قسمت شیب بندی عبور داده شوند.

3-5-3-8 سقف کاذب

در اجرای سقف کاذب، علاوه بر رعایت الزامات مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، رعایت موارد زیر نیز الزامی است:

1- آویزهای سقف کاذب به اعضای اصلی ساختمان (سقف، کلاف و یا دیوار سازه‌ای) با اتصال مناسب وصل شوند.

۲- از آویزهایی استفاده شود که مقاومت کافی داشته و در برابر عوامل خورنده و زنگ زدگی مقاوم باشند.

٣- تعداد و فاصله آویزها بسته به نوع پوشش سقف کاذب محاسبه و برآورد شود، اما در هر حال نباید از ۳ عدد در هر متر مربع سقف کمتر باشد.

۴- آویزها باید شاقولی و صاف باشند.

۵- بار وارد از سقف کاذب به سقف اصلی در طراحی سقف اصلی منظور شود.

۶- چنانچه تأسیسات حرارتی در فضای بین سقف اصلی و سقف کاذب قرار می‌گیرند، ایجاد درز انبساط در اطراف سقف کاذب به منظور تأمین جا برای تغییر مکان‌های حرارتی ضروری است.

4-5-3-8 پلکان

پلکان می‌تواند از انواع بتن آرمه، فولادی یا چوبی ساخته شود. در اجرای پلکان الزامات مندرج در مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان و الزامات زیر باید رعایت شود:

۱- طول هر پله نباید از 1.10  متر کمتر باشد.

۲- عرض قفسه پله دارای پاگرد نباید از 2.40  متر کمتر باشد.

۳- عرض یا شعاع پاگرد نباید از طول پله کمتر باشد.

۴- ارتفاع آزاد پلکان در تمام طول مسیر نباید از 2.05  متر کمتر باشد.

۵- تعداد پله‌های بین دو پاگرد نباید از ۱۲ پله بیشتر باشد.

۶- پهنای کف هر پله نباید از ۲۸۰ میلی متر کمتر و ارتفاع آن باید به میزانی باشد که مجموع اندازه کف پله و دو برابر ارتفاع آن از ۶۴۰ میلی متر بیشتر نباشد.

5-5-3-8  آسانسور و بالابر

1- نصب آسانسور و بالابر در ساختمانهای بنایی مسلح و با رعایت ضوابط مندرج در مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان مجاز می‌باشد.

۲- نصب آسانسور در ساختمان‌های بنایی با کلاف در صورتی مجاز است که دیوارهای چاه آسانسور در تمام ارتفاع ساختمان از بنایی مسلح و یا بتن مسلح ساخته شده و به نحو مناسب به یکدیگر و عناصر سازه‌ای ساختمان، مانند کفها و کلاف‌های افقی، متصل شوند. همچنین، لازم است پروفیل‌های فولادی نگهدارنده بالابر و آسانسور با استفاده از پیچ مهار به نحو مناسب به عناصر سازه‌ای ساختمان، مانند کلافها، کف‌ها و دیوارهای بتنی یا بنایی مسلح وصل گردند.

– نصب بالابر در ساختمانهای بنایی با کلاف مجاز است. لازم است که بالابر به نحو مناسب به عناصر سازه‌ای ساختمان، از جمله کلافها، متصل شود.

6-5-3-8 نما

نمای ساختمان بنایی می‌تواند از انواع آجری، سنگی یا سیمانی باشد. در اجرای نما لازم است الزامات زیر رعایت شود.

١- حداکثر ضخامت نما ۵۰ میلی متر می‌باشد، مگر آن که نما هم زمان با عضو اجرا شده و واحدهای مصالح بنایی نما و عضو به نحو مناسب هم پوشانی شده باشند.

۲- اتصالات نما به سازه باید توانایی انتقال نیروی زلزله ایجاد شده در اثر جرم نما به سازه پشتیبان را دارا باشند. همچنین این اتصالات باید بتوانند تغییر مکان در اعضای سازهای پشتیبان را به شکل مناسبی به نما منتقل کنند.

۳- نما باید قابلیت تحمل شرایط اقلیمی ویژه هر منطقه را دارا بوده و تا آنجا که ممکن است، در ساخت آن از مصالح سبک و انعطاف پذیر استفاده شود.

۴- نما باید با سطح پشت کار اتصال مناسب و کافی داشته باشد تا توانایی انتقال نیروهای متقابل بوجود آید.

7-5-3-8 جان پناه

1- دیوار جان پناه اطراف بام و بالکن‌ها می‌تواند از نوع بنایی مسلح یا بنایی با کلاف بر اساس ضوابط مندرج در فصل‌های مربوطه باشد.

۲- ارتفاع جان پناه بنایی از کف تمام شده باید حداکثر ۷۰۰ میلی متر برای بنایی مسلح و ۵۰۰ میلی متر برای بنایی با کلاف و ضخامت آن حداقل ۲۰۰ میلی متر باشد.

۳- در ساخت جان پناه از ملات باتارد نمی‌توان استفاده نمود.

8-5-3-8 دودکش و هواکش

١- دودکش و هواکش باید به صورت روکار اجرا شده و نباید از داخل عناصر سازه‌ای پیوسته، مانند دیوار، جرز، ستون، تیر، نعل درگاه و یا کلاف‌های افقی و قائم عبور داده شوند.

۲- دودکش و هواکش و عناصر بنایی محافظ آنها باید به نحو مناسب به اعضای سازه‌ای پشت کار مانند دیوار وصل شوند.

3- دودکش و هواکش باید به صورت یکپارچه از طبقات پایین تا پشت بام و یا تراز مورد نظر ادامه یابند.

۴- دودکش باید در ارتفاعی برابر با ارتفاع جان پناه به روش مناسبی به جان پناه مهار شود.

۵- ساخت دودکش با واحد بنایی غیر مسلح در ارتفاع بالاتر از تراز بام مجاز نیست.

۶- چنانچه ارتفاع دودکش بیش از 1.5 متر از تراز بام باشد، لازم است دودکش به وسیله عناصر قائم فولادی یا بتن مسلح به گونه مناسبی تقویت و در تراز روی بام مهار شود.

9-5-3-8 بادگیر

۱- ساخت بادگیر با واحد بنایی غیر مسلح مجاز نیست، مگر آن که به وسیله عناصر قائم و افقی (کلاف) فولادی یا بتن مسلح به نحو مناسب تقویت شود.

۲- بادگیر و عناصر تقویت کننده مورد فوق باید به نحو مناسبی به اعضای سازه‌ای در تراز بام مهار شوند.

10-5-3-8 لوله‌ها و مجاری توکار

تعبیه لوله‌ها و مجاری توکار در عناصر سازه‌ای، چه به صورت افقی و یا قائم، در صورتی مجاز می‌باشد که قطر آنها از یک ششم ضخامت عضو سازه‌ای کمتر باشد. این لوله‌ها و مجاری نباید باعث قطع و یا خم شدن میلگردهای تسلیح شوند. همچنین، تعبیه چند لوله یا مجرا در مجاورت هم مجاز نمی‌باشد. حداقل فاصله بین دو لوله یا مجرای مجاور ۷۵۰ میلی متر می‌باشد. چنان چه، به هر دلیل، نیاز به عبور مجرای بزرگتر از یک ششم ضخامت عضو از درون اعضای سازه‌ای باشد، آن قسمت از عضو که مجرا از آن عبور می‌کند، به عنوان یک انفصال یا بازشو به حساب آمده و ضوابط مربوط به بازشو به آن اعمال می‌شود.

11-5-3-8 عایق رطوبتی

عایق رطوبتی باید ضوابط مندرج در مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان و الزامات زیر را برآورده نماید.

1- اجرای عایق رطوبتی در موارد زیر لازم است:

الف – بام‌های تخت، شیب دار و قوسی

ب- ایوان‌ها

پ- کف‌ها (در تماس با زمین نمناک و کف سرویس‌ها و آشپزخانه)

ت- شالوده‌ها (در تماس با زمین نمناک)

ج- دیوارهای زیرزمین و دیوارهای در تماس با زمین نمناک

د) سایر قسمت‌ها از قبیل کف پنجره‌های در تماس با محیط اطراف، درپوش و دیوار جان پناه، دودکش‌ها و نماهایی که در معرض بوران قرار می‌گیرند.

۲- اگر عایق کاری با قیر و گونی و یا گونی قیر اندود انجام می‌شود، باید موارد زیر رعایت شوند:

الف – ایجاد زیرسازی مناسب برای انجام عایق کاری ضروری است.

ب- عایق کاری به هنگام بارندگی مجاز نیست.

پ- عایق کاری بر روی سطوح مرطوب مجاز نیست.

ت- قیرهای جامد را تا هنگامی که گرم و روانند باید مصرف کرد.

ج- عایق کاری در هوای سرد (زیر ۴+ درجه سلسیوس) مجاز نیست.

د- مصرف میخ برای محکم کردن لایه‌های عایق کاری مجاز نیست.

ر- لایه‌های عایق باید از هر طرف حداقل ۱۰۰ میلی متر هم پوشانی داشته و با قیر کاملاً به هم چسبانده شوند. در هم پوشانی لایه‌ها باید لایه‌های رویی در سمتی قرار گیرند که مطابق شیب بندی انجام شده آب از روی آنها به سمت لایه زیری سرازیر شود.

س- هنگامی که عایق کاری در بیش از یک لایه انجام می‌شود، لایه‌های متوالی عایق باید عمود بر هم قرار گیرند.

ش- سطوح عایق کاری شده باید پس از تکمیل با لایه محافظی پوشانده شوند.

٣- عایق کاری با عایق‌های رطوبتی آماده، باید مطابق روشهای توصیه شده توسط تولیدکنندگان و بر اساس مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان انجام شود.

۴- استفاده از کاه گل به عنوان عایق رطوبتی بر روی سقف‌های آجری قوسی و چوبی مسطح مجاز می‌باشد.

۵- اطراف ساختمان تا فاصله یک متر باید با شیب ۳ درصد برای عدم نفوذ آب برف و باران به دیوار، با بتن سیمانی، بتن آسفالتی یا مصالح مناسب دیگر پوشیده شود.

۶- عایق رطوبتی زیر دیوار باید الزامات زیر را رعایت کند.

الف – لایه عایق رطوبتی باید تا کف‌های تمام شده بیرونی و درونی ساختمان ادامه یافته و حداقل به اندازه ۱۰۰ میلی متر در کف مهار شود.

ب- در دیوارهای بیرونی، لازم است تراز اجرای عایق رطوبتی حداقل ۲۰۰ میلی متر بالاتر از تراز کف تمام شده بیرون ساختمان باشد.

پ- در دیوارهای درونی، مناسب است عایق رطوبتی در تراز کف تمام شده اجرا شود. در صورت اجرای عایق رطوبتی در هر تراز دیگری پایین‌تر از تراز کف تمام شده، لازم است عایق رطوبتی تا تراز کف تمام شده ادامه یافته و حداقل ۱۰۰ میلی متر در کف مهار شود.

12-5-3-8 تاسیسات

تاسیسات ساختمان‌های بنایی باید بر مبنای ضوابط مندرج در مبحث‌های چهاردهم و شانزدهم مقررات ملی ساختمان طراحی و نصب شوند.

1- کلیه تاسیسات باید در جای خود به اعضای سازه‌ای و غیر سازه‌ای ساختمان به نحو مناسب مهار شوند.

۲- در نصب و اتصال تاسیسات به اعضای سازه‌ای ساختمان نباید هیچگونه خسارت سازه‌ای به این اعضا وارد شود.

٣- تاسیسات نباید در داخل اعضای سازه‌ای ساختمان قرار گرفته و یا از درون آنها عبور داده شوند، مگر مواردی که در بند ۸-۳-۵-۱۰ مجاز شده باشند.

6-3-8 دیوار محوطه

در ساخت دیوار محوطه بنایی، الزامات زیر باید رعایت شوند.

۱- دیوار محوطه می‌تواند از انواع بنایی مسلح، بنایی با کلاف و یا بنایی غیر مسلح باشد. ساخت دیوار محوطه بنایی غیر مسلح بدون کلاف برای ساختمان‌های با اهمیت خیلی زیاد و اهمیت زیاد (گروه‌های خطر پذیری ۱و ۲ مندرج در مبحث ششم مقررات ملی ساختمان) و در معابر پر تردد مجاز نمی‌باشد.

۲- طول پیوسته دیوار محوطه نباید از ۲۰ متر بیشتر باشد. در غیر این صورت، لازم است دیوار توسط درز انقطاع به دو و یا چند قسمت تقسیم شده، به گونه‌ای که طول هر قسمت از ۲۰ متر بیشتر نباشد.

٣- نسبت ارتفاع به عرض دیوار محوطه نباید از ۱۰ بیشتر باشد.

۴- ارتفاع دیوار محوطه بنایی نباید از ۲ متر، برای دیوار بنایی غیر مسلح و ۳ متر، برای دیوار بنایی با کلاف بیشتر باشد. چنان چه ارتفاع دیوار محوطه از ۳ متر بیشتر باشد، لازم است، علاوه بر رعایت الزامات دیگر، دیوار و عناصر مقاومتی آن (میلگرد یا کلاف)، به همراه پی دیوار برای نیروهای جانبی خارج از صفحه محاسبه و طراحی گردند.

۵- لازم است در زیر دیوار محوطه، پی بتنی و یا کلاف افقی بتنی زیر دیوار (مطابق بند ۸-۵-۵-2-3 و یا بند ۸-۵-۵-۲-۴) تعبيه شود. لازم است پی و یا کلاف زیر دیوار برای مقابله با واژگونی دیوار کنترل شود.

۶- در طراحی و اجرای دیوار محوطه از نوع بنایی مسلح، دیوار و پی آن باید برای نیروی افقی خارج از صفحه ناشی از بار زلزله، بار باد و بارهای دیگر محاسبه و طراحی گردد. در طراحی و ساخت دیوار محوطه بنایی مسلح باید ضوابط فصل چهارم این مبحث رعایت شود.

۷- در اجرای دیوار محوطه از نوع بنایی با کلاف، باید ضوابط بند ۸-۵-۶-۷ این مبحث نیز رعایت شود.