1-4-3 هدف و دامنه کاربرد

مقررات این بخش برای کنترل ارتفاع و مساحت تمام ساختمان‌هایی که از این پس ساخته می‌شوند و یا ساختمان‌های موجود که قسمتی به آنها اضافه می‌شود، به کار می‌رود. محدودیت‌های ابعاد، بر حسب نوع ساختار و تصرف ساختمان متفاوت است. اساس این فصل را جدول شماره ۳-۴-۲ تشکیل می‌دهد و در آن محدودیت ارتفاع، تعداد طبقات و مساحت برای انواع تصرفها داده شده است. در ساختار نوع ۱- الف، به علت نوع مصالح و درجه مقاومت اجزای آن در برابر آتش، از نظر این مبحث محدودیت ابعادی وجود ندارد و در صورت رعایت تمام ضوابط مربوط، ساختمان مجاز است که با هر ارتفاع و مساحت مورد نیاز طراحی و ساخته شود. برای مواردی که محدودیت ابعاد وجود دارد، امکان افزایش حدود مساحت و ارتفاع داده شده در جدول ۳-۴-۲، در صورت رعایت شرایطی که در بخش ۳-۴-۳ آمده است، وجود دارد. همچنین در صورت استفاده از شبکه بارنده خودکار، می‌توان مساحت مجاز را افزایش داد که ضوابط آن در بخش ۳-۴-۵ بیان شده است. اعدادی که در جدول ۳-۴-۲ برای مساحت ارائه شده (و همچنین اصلاحات بیان شده در بخش 3-4-5)،  مربوط به حداکثر مساحت به ازای یک طبقه است. روش تعیین حداکثر مساحت زیربنا مجموع مساحت کل طبقات) در بند ۳-۴-۵-۴ ارائه شده است.

در مورد تعدادی از تصرفها نیز استثناءهایی داده شده است که افزایش ابعاد ساختمان‌های آنها را نسبت به الزامات جدول ۳-۴-۲ در شرایط مشخصی مجاز می‌سازد.

2-4-3 محدودیت‌های کلی مساحت و ارتفاع

1-2-4-3 کلیات

ارتفاع و مساحت ساختمان به ساختار و تصرف آن بستگی دارد و به جز موارد استثناء که در تبصره‌های این بخش بیان شده است، نباید از محدودیت‌های ذکر شده در جدول ۳-۴-۲ تجاوز کند.

یادآوری: در این جدول حروف اختصاری م.ن به معنای “محدودیت ندارد” است. در ردیف اول جدول ۳-۴-۲، نوع ساختار ساختمان بیان شده است، که در واقع نشان دهنده حداقل مقاومت اجزای ساختمان مورد نظر در برابر آتش است (به فصل ۳-۳ مراجعه شود). در ردیف بعد، حداکثر ارتفاع مجاز ساختمان بر حسب متر داده شده است. به عنوان مثال، برای ساختار نوع (۱-الف) محدودیتی برای ارتفاع تعیین نشده است و این نوع ساختار را می‌توان با رعایت الزامات بیان شده در این مبحث، با هر ارتفاعی ساخت. یا مثلاً، حداکثر ارتفاع مجاز ساختمان برای ساختار نوع (۳-ب) معادل ۱۵ متر داده شده است. در ردیف‌های بعدی، حداکثر تعداد مجاز طبقات و نیز حداکثر مساحت مجاز هر کف بر حسب متر مربع، برای تصرفهای مختلف بیان شده است. بنابراین به عنوان مثال، اگر یک بنای مسکونی آپارتمانی (م -۲) با ساختار نوع (۲- ب) ساخته شود، حداکثر ابعاد مجاز آن طبق جدول ۳-۴-۲، به شرح زیر است:

حداکثر ارتفاع مجاز: ۱۵ متر

حداکثر تعداد مجاز طبقات روی تراز زمين: ۴ طبقه

حداکثر مساحت مجاز کف: ۱۴۷۵ متر مربع

حداکثر مساحت زیربنا (مجموع مساحت کل طبقات) برای این ساختمان، مطابق با بند ۳-۴-۵-۴ (بدون احتساب افزایش‌های مجاز ذکر شده در بخش ۳-۴-۵) برابر با ۴۴۲۵ متر مربع است.

1-1-2-4-3 زیرزمین

در محاسبه مساحت مجاز كل، نیازی به احتساب مساحت زیرزمینها نیست، مشروط بر آن که مجموع مساحت آنها از حد مجاز برای یک ساختمان یک طبقه تجاوز نکند.

2-1-2-4-3 تصرف‌های صنعتی خاص

ساختمان‌ها و ساختارهایی که به منظور استقرار فرآیندهای صنعتی با خطر پذیری کم طراحی شده‌اند و به مساحت زیاد و ارتفاع غیر معمول برای جای دادن ریل‌های جرثقیل یا ماشین آلات و تجهیزات خاص (آسیاهای غلتکی، کارگاه‌های ساخت سازه‌های فلزی، یا تولید و توزیع بخار، گاز، یا نیروی برق و مانند آنها) نیاز دارند، محدودیت‌های ابعادی داده شده در جدول ۳-۴-۲ برای آنها اعمال نمی‌شود.

3-1-2-4-3 ساختمان‌های واقع در یک ملک یا زمین مشترک

در صورت قرار داشتن دو یا چند ساختمان در یک ملک یا زمین مشترک، هر یک از آنها را باید ساختمانی جداگانه در نظر گرفت.

۳-۴-۳ افزایش مجاز ارتفاع

1-3-4-3 کلیات

مقادیر مجاز ارتفاع را که در جدول ۳-۴-۲ داده شده است، با رعایت شرایط این بخش می‌توان افزایش داد.

2-3-4-3 افزایش ارتفاع و تعداد طبقات در صورت نصب شبکه بارنده خودکار

در صورتی که ساختمان به طور کامل به شبکه بارنده خودکار تأیید شده مجهز باشد، می‌توان حداکثر ارتفاع تعیین شده در جدول ۳-۴-۲ را به اندازه ۶ متر و حداکثر تعداد مجاز طبقات را نیز به اندازه یک طبقه افزایش داد. برای ساختمان‌های گروه (م) که کاملاً به شبکه بارنده خودکار تأیید شده مجهز باشند، افزایش مذکور در فوق به شرطی مجاز است که ارتفاع و تعداد طبقات پس از اعمال افزایش به ترتیب از 18/0 متر و چهار طبقه بیشتر نشود.

تبصره‌ها:

الف) در مورد گروه (د-۲) با ساختارهای نوع (۲-ب)، (۳)، (۴) یا (۵)، از این نوع افزایش ارتفاع نمی‌توان استفاده کرد.

ب) در صورت جایگزینی درجه مقاومت در برابر آتش با شبکه بارنده خودکار، با توجه به نکته (پ) در زیرنویس جدول ۳-۳-۲-الف، این نوع افزایش مجاز نیست.

4-4-3 میان طبقه‌ها

1-4-4-3 کلیات

میان طبقه‌های منطبق با شرایط این بخش، باید به عنوان بخشی از طبقه زیرین خود در نظر گرفته شوند. این میان طبقه‌ها نباید در احتساب مساحت یا تعداد طبقات ساختمان، مطابق با ضوابط بند 3-4-2-1، منظور شوند. ارتفاع آزاد بالا و پایین کف میان طبقه باید مطابق با مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان باشد.

2-4-4-3 محدودیت مساحت

مساحت کل میان طبقه یا میان طبقه‌های درون یک اتاق (فضا) نباید از یک سوم مساحت آن اتاق یا فضایی که میان طبقه در آن واقع شده است، بیشتر باشد. برای محاسبه مساحت مجاز میان طبقه، مساحت فضایی که میان طبقه در آن قرار گرفته است، ملاک می‌باشد و بخش‌های دوربند شده فضای زیرین نباید در این محاسبه منظور شوند.

تبصره: در ساختمان‌ها و سازه‌های دارای ساختار نوع (۱) یا (۲) برای تصرفهای صنعتی خاص (مراجعه شود به بند ۳-۴-۲-۱-۲)، مساحت کل میان طبقه‌ها مطابق شرايط بند ۳-۴-۲-۱-۲ نباید بیش از دو سوم مساحت اتاق باشد.

۳-۴-۴-۳ خروج

چنانچه مسیر تردد از دورترین نقطه میان طبقه تا پایین پلکان (واقع در فضای زیر) از اعداد ارائه شده برای مسیر مشترک مجاز در بند ۳-۶-۳-۲تجاوز نماید، هر متصرف میان طبقه می‌بایست به حداقل دو راه خروج مستقل دسترس داشته باشد. در جایی که فقط یک راه پله امکان دسترس به خروج از یک میان طبقه را فراهم می‌سازد، حداکثر فاصله تردد باید مسافت تردد روی پله را نیز شامل شود، که باید بر روی صفحه دماغه پله‌ها اندازه گیری شود.

تبصره‌ها:

الف) جایی که تنها یک راه خروج، مطابق شرایط بند ۳-۶-۳-۳-۱۸ مجاز باشد.

ب) در مورد راه‌های خروج قابل دسترس، به بخش ۳-۶-۱۰ مراجعه شود.

4-4-4-3 باز بودن میان طبقه‌ها

میان طبقه‌ها باید به اتاقی که در آن واقع شده‌اند، باز و بدون مانع باشند، مگر موانعی به شکل دیوارهایی با ارتفاع حداکثر  1 متر، ستون‌ها و تابلوها، که مجاز شمرده می‌شوند.

تبصره‌ها:

الف) چنانچه بار تصرف كل فضای محصور از ۱۰ تجاوز نکند، باز بودن میان طبقه یا بخش‌هایی از آن، به اتاقی که در آن واقع شده است، الزامی نیست.

ب) بخش‌هایی از یک میان طبقه را می‌توان محصور ساخت، به شرطی که مساحت کل کف فضای محصور شده از ده درصد مساحت میان طبقه بیشتر نباشد.

پ) در تسهیلات صنعتی، میان طبقه‌های مورد استفاده برای کنترل تجهیزات مجاز است که در تمام جوانب دارای شیشه باشد.

ت) در ساختمان‌های با تصرف گروه (ص) با مساحت محدود نشده که شرایط بند ۳-۴-۶-۲ یا ۳-4-6-3 در آنها رعایت شده است، باز بودن میان طبقه‌ها یا بخش‌هایی از آنها به اتاقی که در آن واقع شده‌اند، الزامی نیست، مشروط بر آنکه یک سیستم اعلام حریق تأیید شده در کل ساختمان نصب و وسایل اخطار دهنده تأیید شده در سرتاسر میان طبقه تعبیه شده باشد. علاوه بر این، سیستم اعلام حریق باید در صورت باز شدن جریان آب شبکه بارنده خودکار شروع به کار نماید.

5-4-4-3 سکوهای تجهیزات صنعتی

سکوهای تجهیزات صنعتی در ساختمان‌ها نباید به عنوان بخشی از طبقه زیرین در نظر گرفته شوند. همچنین نباید در مساحت ساختمان با تعداد طبقات که در بند ۳-۴-۲-۱ آمده است، به حساب آورده شوند. سکوهای تجهیزات صنعتی نباید بخشی از هیچ میان طبقه‌ای باشند. این سکوها و راه‌های عبور، پلکان‌ها و نردبان‌هایی که دسترسی به سکوی تجهیزات را فراهم می سازنده نباید به عنوان قسمتی از راه خروج از ساختمان در نظر گرفته شوند.

1-5-4-4-3 محدودیت مساحت

مساحت کل سکوهای تجهیزات صنعتی درون یک اتاق نباید از دو سوم مساحت همان اتاق بیشتر باشد. در صورتی که سکوی تجهیزات در همان اتاقی که میان طبقه در آن واقع است، قرار داشته باشد، مساحت میان طبقه باید مطابق مندرجات بند ۳-۴-۴-۲ تعیین شود و مجموع مساحت سکوهای تجهیزات و میان طبقه‌ها نباید از دو سوم مساحت کل اتاقی که در آن واقع شده‌اند، بیشتر باشد.

2-5-4-4-3 شبکه بارنده خودکار

در صورتی که سکوهای تجهیزات صنعتی در ساختمانی واقع باشد، که باید با شبکه بارنده خودکار محافظت گردد، این سکوها باید از بالا و پایین به طور کامل به وسیله شبکه بارنده خودکار محافظت شوند.

3-5-4-4-3 حفاظ‌ها

سکوهای تجهیزات باید دارای حفاظ باشند.

5-4-3 افزایش مساحت مجاز

1-5-4-3 کلیات

اعدادی را که برای مساحت مجاز در جدول ۳-۴-۲ داده شده است، می‌توان به دلیل فاصله از ساختمانهای مجاور و یا محافظت به وسیله شبکه بارنده خودکار به شرح زیر افزایش داد:

که در آن:

A_a= مساحت مجاز کف، پس از افزایش‌های مجاز در این بند (متر مربع)

A_t= مساحت مجاز کف، مطابق جدول ۳-۴-۲ (متر مربع)

I_f= ضریب افزایش مساحت مجاز، به دلیل فاصله از ساختمانهای مجاور که مطابق بند ۳-۴-۵-۲ محاسبه می‌شود.

I_s= ضریب افزایش مساحت مجاز، به دلیل محافظت با شبکه بارنده خودکار که مطابق بند ۳-۵-۴-۳ محاسبه می‌شود.

2-5-4-3 افزایش به دلیل فاصله با ساختمانهای مجاور

هر ساختمان باید برای این نوع افزایش مساحت مجاز، به یک معبر عمومی دسترسی داشته باشد و یا به آن متصل باشد. اگر بیش از ۲۵ درصد از محيط یک ساختمان رو به یک معبر عمومی یا فضای باز با پهنای بیش از  0/6 متر باشد، افزایش مساحت مطابق معادله زیر مجاز است:

(معادله 3-4-2)

که در آن:

I_f= افزایش مساحت، به دلیل فاصله از ساختمانهای مجاور.

F= بخشی از محیط ساختمان بر حسب متر که رو به معبر عمومی یا رو به فضای باز با عرض حداقل 0/6 متر باشد.

P= محيط كل ساختمان (متر).

W= عرض معبر عمومی یا فضای باز (متر) مطابق بند ۳-۴-۵-۲-۱.

مطابق با این معادله، حداکثر I_f که می‌تواند به دست آید، 0/75  می‌باشد.

1-2-5-4-3 محدوده عرض معبر عمومی

مقدار W باید حداقل 6/0 متر باشد و مقدار نباید بیش از ۱ در نظر گرفته شود. در صورتی که مقدار W در امتداد محیط ساختمان تغییر کند، محاسبه انجام شده مطابق معادله 3-4-2 باید بر اساس متوسط وزنی آن بخشهایی از دیوار خارجی و فضای باز باشد که مقدار W در آن بین 6/0 و 9/0 متر است.

2-2-5-4-3 حدود فضای باز

فضای باز باید در همان زمین واقع شده یا متعلق به کاربری عمومی باشد و دسترسی خودروهای آتش نشانی از خیابان به آن وجود داشته باشد.

3-5-4-3 افزایش به دلیل وجود شبکه بارنده خودکار

اگر ساختمان به طور کامل با شبکه بارنده خودکار تأیید شده محافظت شده باشد، مساحت مجاز داده شده در جدول ۳-۴-۲ را می‌توان به شرح زیر افزایش داد:

– برای ساختمان‌های دو طبقه و بیشتر: ۲۰۰ درصد (I_s=2)،

– برای ساختمانهای یک طبقه: ۳۰۰ درصد (I_s=3).

تبصره‌ها:

الف) برای ساختمان‌های متعلق به یکی از تصرفهای گروه مخاطره آمیز نمی‌توان از این نوع افزایش مساحت استفاده کرد.

ب) در صورت جایگزینی درجه بندی مقاومت در برابر آتش طبق نکته پ از جدول ۳-۳-۲-الف، نمی‌توان از این نوع افزایش مساحت استفاده کرد.

4-5-4-3 تعیین حداکثر مساحت مجاز ساختمان (زیربنا)

حداکثر مساحت مجاز یک ساختمان با بیش از یک طبقه، باید از ضرب کردن مساحت مجاز اولین طبقه (A_a) (مطابق آنچه در بند ۳-۴-۵-۱ تعیین شده است) در تعداد طبقات، طبق روش زیر تعیین شود:

الف) برای ساختمانهای دو طبقه: ضرب در ۲

ب) برای ساختمانهای ۳ طبقه یا بلندتر: ضربدر ۳

پ) مساحت هیچ یک از طبقات نباید از مقدار سطح مجاز کف (A_a)، مطابق آنچه که در بند 3-4-5-1 تعیین شده است، بیشتر باشد.

6-4-3 ساختمان‌های بدون محدودیت مساحت

1-6-4-3 ساختمان‌های (ص-۲) و (ن-۲) یک طبقه بدون شبکه بارنده خودکار

مساحت مجاز یک ساختمان یک طبقه با تصرف (ص-۲) یا (ن-۲) محدود نمی‌شود، به شرطی که ساختمان با معابر عمومی یا حیاطهایی با پهنای حداقل 18/0 متر احاطه شده و به آنها متصل باشد.

2-6-4-3 ساختمان یک طبقه با شبکه بارنده خودکار

ساختمان‌های یک طبقه با تصرفهای (ح)، (ص)، (ک)، یا (ن) یا ساختمان یک طبقه با تصرف (ت -۴) با ساختاری به غیر از نوع (۵)، بدون محدودیت مساحت مجاز است، به شرطی که ساختمان به طور کامل به شبکه بارنده خودکار تأیید شده مجهز و با معابر عمومی یا حیاطهایی با پهنای حداقل 18/0 متر احاطه شده و به آنها متصل باشد.

تبصره: الف) در تصرفهای گروه (ت -۴)، نصب شبکه بارنده خودکار مندرج در این بند در فضاهایی که برای ورزش‌های درون سالن مانند تنیس، اسکیت، شنا و اسب سواری تصرف شده‌اند، الزامی نیست، مشروط بر آن که هر دو بند زیر رعایت شود:

الف- ۱) برای استفاده کنندگان فضاهای ورزشی، درهای خروج مستقیم به بیرون از ساختمان فراهم باشد،

الف-۲) ساختمان به سیستم اعلام حریق دستی و خودکار تأیید شده مجهز باشد.

3-6-4-3 ساختمان‌های دو طبقه

مساحت ساختمانهای دو طبقه گروه‌های (ح)، (ص)، (ک) یا (ن) محدود نمی‌شود، به شرطی که ساختمان به طور کامل به شبکه بارنده خودکار تأیید شده مجهز بوده و با معابر عمومی یا حیاطهایی با پهنای حداقل 18/0 متر احاطه شده و به آنها متصل باشد.

4-6-4-3 کاهش پهنای فضای باز

پهنای فضای باز دایمی 18/0 متری الزامی قید شده در بندهای ۳-۴-۶-۱، ۳-۴-۶-۲ و ۳-۴-۶-۳ که ساختمان را احاطه کرده است، می‌تواند تا 12/0 متر کاهش یابد، مشروط بر آنکه تمام الزامات زیر رعایت گردد:

الف) کاهش یاد شده حداکثر در سه ضلع از محیط ساختمان مجاز است.

ب) دیوار خارجی ساختمان که رو به فضای باز با پهنای کاهش یافته قرار دارد، باید دارای حداقل ۳ ساعت مقاومت در برابر آتش باشد.

پ) بازشوهای واقع در دیوار خارجی رو به فضای باز با پهنای کاهش یافته، باید دارای حداقل ۳ ساعت مقاومت در برابر آتش باشد.

ساختمان با معابر عمومی یا حیاط‌هایی با پهنای حداقل 18/0 متر احاطه شده و به آنها متصل باشد.

5-6-4-3 ساختمان های گروه (ت -۳)

در ساختمان های یک طبقه با تصرف (ت-۳) که به عنوان مسجد، سالن اجتماعات، سالن نمایشگاه، سالن بدن سازی، سالن سخنرانی، استخر سرپوشیده یا زمین سر پوشیده تنیس به کار می روند و ساختار آنها از نوع (۱) یا (۲) باشد، نیازی به محدود کردن مساحت نیست، به شرطی که تمام الزامات زیر در آنها رعایت شود:

الف) ساختمان دارای بیش از یک سکو (برای نمایش، سخنرانی و از این قبیل) نباشد.

ب) ساختمان به طور کامل به شبکه بارنده خودکار تأیید شده مجهز باشد.

پ) کف قسمت تجمعی در محدوده ۵۰ سانتی متری بالاتر از سطح خیابان یا تراز زمین باشد و همه خروجها با شیبراههایی مطابق بند ۳-۶-۴-۴ به تراز خیابان یا زمین متصل باشند.

ت) ساختمان با معابر عمومی یا حیاط هایی با پهنای حداقل 18/0 متر احاطه شده و به آنها متصل باشد.

6-6-4-3 ساختمان های گروه (آ)

مساحت یک ساختمان گروه (آ) با ساختار از نوع (۲)، (۳- الف) یا (۴) در صورتی که ضوابط زیر در آن رعایت شده باشد، محدود نمی شود :

الف) هر کلاس درس کمتر از دو راه خروج نداشته باشد، که یکی آنها مطابق بند ۳-۶-۳-۳. راه خروج مستقیم به بیرون از ساختمان باشد.

ب) ساختمان به طور کامل به شبکه بارنده خودکار تأیید شده مجهز شده باشد.

پ) ساختمان با معابر عمومی یا حیاطهایی با پهنای حداقل 18/0 متر احاطه شده و به آنها متصل باشد.

7-6-4-3 سالن های سینما

در ساختمان هایی با ساختار نوع (۱) یا (۲)، مساحت سینماهای یک طبقه محدود نمی شود به شرطی که ساختمان کاملا به شبکه بارنده خودکار تأیید شده مجهز شده و با معابر عمومی یا حیاط هایی با پهنای حداقل 18/0 متر احاطه و به آنها متصل باشد.

7-4-3 مقررات در برخی شرایط خاص

1-7-4-3 کلیات

مقررات ذکر شده در این بخش، استفاده از شرایط خاصی را مجاز می‌سازد که در آنها، ساختمان از الزامات این فصل در مورد ارتفاع و مساحت مجاز ساختمانها، بر اساس دسته بندی تصرف و نوع ساختار، معاف است یا محدودیت کمتری به آنها تعلق می‌گیرد، مشروط بر آنکه شرایط خاص مورد نظر با مقررات تعیین شده در این بخش و دیگر مقررات مرتبط در این مبحث مطابقت داشته باشد.

2-7-4-3 پارکینگ محصور گروه (ن -۲) با گروه (ت)، (ح)، (ک) یا (م) در طبقات بالای آن

در چنین ساختمان‌هایی، در تعیین محدودیتهای مساحت، محدودیت‌های تعداد طبقات و نوع ساختار، می‌توان زیرزمین و/یا اولین طبقه بالاتر از تراز زمین را به عنوان یک ساختمان مجزا و مستقل در نظر گرفت، در صورتی که تمام شرایط زیر فراهم باشد:

الف) زیرزمین، یا اولین طبقه بالاتر از سطح تراز زمین، دارای ساختار نوع (1-الف) و از ساختمان بالایی آن با ساختاری افقی دارای درجه مقاومت حداقل ۳ ساعت در برابر آتش، جدا شده باشد.

ب) دوربندهای شفت‌ها، پلکان، رمپ‌ها، یا پله‌های برقی، باید دارای درجه مقاومت حداقل ۲ ساعت در برابر آتش و بازشوی محافظت شده، مطابق با جدول ۳-۸-۱۱-۲ باشند.

یادآوری: به جای ضوابط این بند (۳-۴-۷-۲)، می‌توان از ضوابط بخش ۳-۲-۴ برای تصرفهای مختلط، استفاده نمود.

3-7-4-3 ساختمان‌های گروه (م -۲) با ساختار نوع (۲- الف)

محدودیت ارتفاع ساختمان‌های با ساختار نوع (۲ – الف) در گروه (م -۲) به حداکثر ۹ طبقه و 30/0 متر افزایش می‌یابد، در صورتی که ساختمان حداقل ۱۵ متر از ساختمان‌های مجاور و هرگونه مرز مالکیت فاصله داشته و نیز خروجها توسط یک دیوار مانع آتش با درجه مقاومت ۲ ساعت در برابر آتش دوربندی شده و ساختار کف طبقه اول مقاومت حداقل 1/5 ساعت در برابر آتش داشته باشد.