پ ٢٣-٧-١ کلیات مربوط به ایستگاه های حمل و نقل عمومی
وسایل حمل و نقل همگانی شامل مونوریل، قطار سبک شهری، مترو، اتوبوس می‌باشد که موارد استفاده از این وسایل نقلیه به همراه محدودیت‌های عمده مربوط به مسیر آنها در جدول زیر ارائه شده است.
پ ٢٣-٧-٢ مکان یابی
الف- حداکثر مسافت پیاده روی یک فرد از کاربری تا ایستگاه حمل و نقل عمومی باید ٥٠٠ متر باشد.
ب- جهت تعیین موقعیت دقیق ایستگاه های حمل و نقل عمومی باید بررسی‌های دقیق محلی انجام شود. ابتدا لازم است فهرستی از کاربری‌هایی که تا فاصله ٤٠٠ متری از مسیر(خیابان) مورد مطالعه قرار دارند تهیه شود. کاربریهای اصلی ایجاد کننده سفر لازم است مورد توجه ویژه قرار گیرند و ایستگاه ها باید در موقعیت‌هایی قرار گیرند که کوتاه ترین طول پیاده روی از کاربریهای گروه (ب، ج و د) نظیر مدرسه‌ها، مراکز بزرگ خرید، ساختمانهای اداری و مجتمع‌های مسکونی، به ایستگاه اتوبوس به وجود آید.
پ- محل ایستگاه های حمل و نقل عمومی باید با توجه به نوع کاربریهای اطراف و میزان جذب سفر آنها تعیین شوند.
ت- ایستگاه باید در محل برخورد مسیرهای مهم پیاده باشد.
ث- ج- ایستگاه های حمل و نقل عمومی بخصوص اتوبوس باید از کوتاه ترین مسیرها به مناطق مسکونی متصل شوند. در مکانیابی ایستگاه باید هماهنگی کافی با طرح مجتمع مسکونی انجام گیرد. قرارگیری درهای ورودی به مجتمع‌های مسکونی نزدیک به محل ایستگاه می‌تواند در ارتباط مستقیم ایستگاه با این مناطق مؤثر باشد.
ج- فاصله متوسط ایستگاه های اتوبوس از کاربریهای مختلف مطابق جدول زیر پیشنهاد شده است.
چ- احداث پایانه‌های نقلیه همگانی در هم پیوندی با ایستگاه های خطوط ریلی در کلیه شهرهای کلان، بزرگ و متوسط توصیه می شود.
ح- توصیه می‌شود از پیش‌آمدگی کناره در ایستگاه های اتوبوس در مجاورت کاربریهای تجاری که تردد عابرین قابل توجه است، به منظور آرامسازی ترافیکی استفاده شود. این ایستگاه ها باید به نحوی طراحی شوند که برای گردش وسایل نقلیه (برای ورود به خیابان) و برعکس (در هنگام پارك کردن کنار خیابان) مزاحمتی ایجاد نشود. در شکل زیر نمونه‌ای از این ایستگاه ها و طراحی آنها مشاهده می‌شود.
پ ٢٣-٧-٣ محل ایستگاه ها
الف- ایستگاه اتوبوس نباید در نزدیکی ساختمان هایی که نسبت به دود و سرو صدا حساسیت بیشتری دارند قرار داده شود.
ب- ایستگاه اتوبوس باید در مکانهایی که به جاذبه‌های مهم مسافر و به ایستگاه های سایر مسیرهای وسایل نقلیه همگانی، پایانه‌ها و پارکینگ‌های عمومی نزدیک‌تر است، قرار داده شود.
پ- ایستگاه اتوبوسی که در پیاده رو واقع می‌شود و یک طرف آن در تماس با ساختمان است حداقل 2/1 متر با لبه پیاده رو باید فاصله داشته باشد.
ت- هماهنگ‌سازی سیستم حمل و نقل عمومی با کاربریهای گروه (ج و د) نظیر کاربریهای تجاری، مجموعه های مسکونی و یا چند خانواری باید با تهیه اطلاعات میدانی صورت گیرد. جانمایی ورودی یک مجتمع ساختمانی نزدیک به ایستگاه اتوبوس نمونه‌ای از این دست است.
ث- از جانمایی ایستگاه های اتوبوس در نزدیکی ورودی _ خروجی‌های اختصاصی (نظیر ورودی- خروجی پارکینگ اداره های دولتی و غیره) باید اجتناب شود. در صورتی که ایستگاه اتوبوس نزدیک به این ورودی-خروجی‌ها جانمایی شود باید مسیر ورودی و یا حداقل یکی از مسیرها هنگامی که اتوبوس در ایستگاه ایستاده است، برای دسترسی وسایل نقلیه به کاربری مجاور باز باشد.
ج- جانمایی ایستگاه اتوبوس نباید مزاحم فعالیت تجاری کاربریهای مجاور شود. به عنوان مثال کاربریهای تجاری می‌خواهند عابران دید مناسبی به ویترین مغازه آنها داشته باشند و همچنین تردد عابر پیاده در مقابل مغازه آنها به نحوی نباشد که مزاحم ورود و خروج مشتریان آنها باشد.
چ- توصیه می‌شود از جانمایی ایستگاه اتوبوس در محله‌های مسکونی که دارای سربالایی تند و یا برآمدگی قابل ملاحظه‌ای هستند پرهیز شود. چون هنگامیکه اتوبوس بخواهد در سربالایی از حالت سکون به حرکت در بیاید صدای بیشتری را ایجاد کرده و باعث مزاحمت برای ساکنین خواهد شد.
ح- وسایل نقلیه‌ای که از کاربری‌ها وارد خیابان می‌شوند باید به ایستگاه اتوبوس دید کامل داشته باشند. در این شرایط معمولا جانمایی ایستگاه اتوبوس پس از ورودی-خروجی‌ها تداخل حرکات را به حداقل می‌رساند.
خ- تعیین جایگاه مناسب برای ایستگاه اتوبوس شامل انتخاب محل ایستگاه در سه حالت نسبت به تقاطع‌ها است: پس از تقاطع، قبل از تقاطع، بین دو تقاطع. توصیه می‌شود جانمایی ایستگاه اتوبوس پس از تقاطع صورت گیرد. به همین منظور نکات زیر باید در نظر گرفته شود. نزدیکی به کاربریهای فعال، مسیر حرکت اتوبوس،موقعیت‌های دسترسی عابران و همچنین افراد معلول و …
د- پهلوگاه های بین دو تقاطع تنها در صورتی مفید هستند که موقعیت ویژه ای را برای دسترسی عابران پیاده به حمل و نقل همگانی یا از حمل و نقل همگانی به کاربریهای مهم فراهم می‌آورند.
ذ- در صورتیکه یک کاربری بزرگ تولیدکنندة مسافر برای سیستم حمل و نقل همگانی بین دو تقاطع وجود داشته باشد و جانمایی ایستگاه اتوبوس در این محل قابلیت جذب بالای مسافر را تضمین کند، نصب ایستگاه بین دو تقاطع توصیه می‌شود.
ر- نصب ایستگاه اتوبوس با پهلوگاه اغلب در محدوده های مرکزی شهر و یا مراکز خرید که تعداد مسافران سوار و پیاده شونده زیاد است، توصیه می‌شود.
پ ٢٣-٧-٤ دسترسی
الف- در نزدیکی کلیه ساختمانهای نوع (د) و در فاصله‌ای قابل قبول برای استفاده کنندگان، باید ایستگاه وسایل نقلیه عمومی ایجاد شود. ایستگاه ها باید توسط شبکه پیوسته پیاده رو و در صورت لزوم دوچرخه رو، به ساختمانهای اطراف خود دسترسی داشته باشند.
ب- مسیر دسترسی به ایستگاه درمناطق با کاربریهای مختلف باید در حد امکان به صورت مستقیم باشد.
پ- در صورتی که ساختمانی ایستگاه اتوبوس دارد و فاصله آن نیز تا ایستگاه مناسب است لازم است نحوه دسترسی آن به ایستگاه مورد بررسی قرار گیرد.
ت- در صورت فقدان ایستگاه اتوبوس در محل مورد نیاز کاربری لازم است به نصب آن در موقعیت مناسب اقدام شود.
ث- توصیه می‌شود مسیر دسترسی بین ورودی مراکز تجاری و ایستگاه اتوبوسی که در مسیر خیابان قرار دارد (مثلا با خط‌کشی، درختکاری، تأمین روشنایی و غیره) مشخص باشد.
ج- پیش‌بینی مسیرهای عابر پیاده از ورودی مجموعه ساختمانی کاربری تجاری یا اداری و از میان محل‌های پارك اتومبیل از جمله تدابیری است که باید برای بهبود تردد عابران پیاده اندیشیده شود. توصیه می‌شود راه های دسترسی را بصورت مسیرهای مخصوص عابر پیاده از میان فضای سبز و قطعه‌های پارکینگ عبور داد. در صورتیکه امکان ایجاد مسیر اختصاصی وجود نداشته باشد، حداقل باید مسیر را بصورت خط‌کشی ایجاد کرد تا رانندگان را متوجه عبور عابران کند.
چ- در صورت امکان یا نیاز به توسعه کاربری، توصیه می‌شود ساختمان تازه ساخت، واسط کاربری قبلی و ایستگاه باشد. توصیه می‌شود جانمایی ایستگاه نزدیک به درب ورودی ساختمان جدید انجام گیرد.
ح- به منظور فراهم کردن دسترسی مسافران به ایستگاه یا از آن توصیه می‌شود در مجاور کاربریهای گروه (ج و د) نظیر مناطق تجاری منطقه‌ای و شهری، محل ایستگاه و مجموعه تجاری به صورت یکپارچه مورد بررسی قرار گیرد و ارتباط مناسب بین محل ایستگاه و کاربری تجاری برقرار گردد. تأمین دسترسی در شکل زیر نشان داده شده است.
خ- در هنگام تامین دسترسی به ایستگاه اتوبوس برقراری ارتباط مناسب بین ایستگاه و کاربریهای مجاور آن بسیار ضروری است. این مسئله به خصوص در مورد کاربریهای تجاری و اداری که ایجادکنندة (تولید و جذب کننده) تعداد سفرهای زیادی خواهند بود، حائز اهمیت است.
پ ٢٣-٧-٥ ابعاد و مشخصات فیزیکی
الف- شکل زیر نحوة جانمایی ایستگاه اتوبوس را در یک ناحیه متراکم شهری مانند مراکز تجاری شهر نشان می‌دهد. در این حالت بین خیابان و ساختمانهای مجاور یک پیاده رو قرار دارد.
ب- در صورتیکه نیاز به نصب سرپناه در ایستگاه اتوبوس باشد و این سرپناه مستقیما در مقابل دیوار یک ساختمان قرار گیرد لازم است حداقل ٣٠ سانتیمتر فاصله آزاد برای تمیزکردن پشت سرپناه بین آنها وجود داشته باشد.
پ- فضای ایستگاه اتوبوس باید بگونه‌ای طراحی شود که حرکت و دسترسی معلولین را تسهیل نماید. فضای اشغال شده توسط صندلی چرخدار و صاحب آن باید ٧٦ سانتیمتر عرض و ١٢٢ سانتیمتر طول داشته باشد. همچنین برای چرخش و دورزدن صندلی چرخدار نیز محدوده ای به شعاع ١٥٠ سانتیمتر لازم است.